از مکاتبه تان با این مرکز حق شناسی کرده و سپاسگزاریم؛ امیدواریم همراه و راهنمای خوبی برایتان باشیم.

*** پرسشگر گرامی؛ نوشته هایتان را با دقت مطالعه کردم و با دغدغه ها و نگرانی هایتان آشنا شدم. ابتدا باید به شما بگویم مشکلات و اختلافات زناشویی در هر زندگی ممکن است پیش بیاید و تنها مختص زندگی شما نیست، مهم این است که در مقابله با مشکلات، زوجین چگونه برخورد کنند و شرایط را در جهت حل بحران، چگونه مدیریت کنند. برخی از مشکلاتی که در این مکاتبه مطرح کردید (دروغ گفتن، برخی اوقات نماز نخواندن و …) مشکلاتی هستند که با کمی تدبیر و تلاش قابل حل می باشند (در مکاتبه بعدی می توانیم به این موارد بپردازیم)؛ اما برخی از مشکلات هم هستند که اگر متوقف نشوند، می توانند بنیان خانواده را بلرزاند و زندگی را به کام زوجین تلخ نماید، مانند مشکل اعتیاد به مواد مخدر. ولی این نوع مشکلات هم با تلاش طرفین، حل شدنی است.

*** پرسشگر محترم؛ دغدغه اصلی که موجب نگرانی تان شده، موضوع اعتیاد شوهر است؛ ما در ادامه مطالبی را خدمتتان تقدیم می کنیم که امیدواریم توجه و عمل به آن ها شما را در حل این مشکل کمک کند. بیش از پرداختن به این مطالب، ذکر چند نکته ضروری است :

– نگاه به رفتارهای شوهرتان، باید همه جانبه باشد و نقاط مثبت و منفی اش با هم در نظر گرفته شود. بزرگنمایی نقاط منفی بدون توجه به نقاط مثبت، یکی از آفات مهلک و ضربه زننده به روابط بین فردی است. این امر در زندگی مشترک جلوه بیشتری دارد. چرا که اگر اینگونه به روابط بین زوجین نگاه نشود، امیدی به شکل گیری و تداوم یک زندگی سالم و بی دغدغه نمی توان داشت. شرح یکی از مشاوره هایی که در زمینه اختلافات زوجین روی داده بود را برایتان نقل می کنم تا این موضوع بهتر برایتان روشن شود :

«خانمی به مشاور خانواده رجوع کرده بود و می خواست به خاطر اعتیاد شوهرش از او طلاق بگیرد ولی به خاطر اصرار والدینش به مشاور مراجعه کرده بود تا شاید مشاور بتواند او را از تصمیمش منصرف کند. مشاور از مراجع می پرسد : دلیل اصرار والدینتان چه بوده است؟ مراجع می گوید آن ها می گویند شوهرم مرد بسیار خوب و با اخلاقی است و نباید به خاطر این مشکل از او طلاق بگیری. البته من هم عاشق شوهرم هستم و رفتارش هم با من بسیار خوب است و هیچ مشکل رفتاری و اخلاقی ندارد و از لحاظ مادی هم وضعمان بسیار خوب است و کاملا تامین هستیم. کسی هم جز خودم و والدین من و ایشان از این موضوع با خبر نیست و در ظاهر ایشان هم چیزی مشخص نیست، ولی از موقعی که متوجه شدم اعتیاد دارد دیگر نمی توانم با او زندگی کنم و می خواهم از او جدا شوم. می دانید مشاور چه به مراجع گفت ؟ گفت : «انسان عاقل، هیچ گاه کشور را به خاطر یک جزیره از دست نمی دهد». جزیره را می دهد و کشور را حفظ می کند و در فرصت مناسب جزیره را نیز بر می گرداند. وقتی شوهرتان این همه محاسن اخلاقی دارد و تنها مشکلش اعتیاد است و این مشکل هم تاثیری بر رفتارش نگذاشته، چرا می خواهید زندگی تان را خراب کنید. افرادی هستند که شوهرشان معتاد نیست ولی ویژگی های منفی بسیاری دارند که زندگی را بر همسر و فرزندانشان تلخ کرده اند. وقتی این دو را مقایسه می کنی و می توانی دست به انتخاب بزنی کدام را انتخاب می کنی؟ البته من به هیچ وجه عمل اعتیاد که می تواند بسیار خانمان سوز هم باشد را تایید نمی کنم ولی حرف من این است که زندگی تان را به خاطر یک مشکل نابود نکنید و سعی کنید مشکل اعتیاد شوهرتان را حل کنید نه اینکه صورت مساله را پاک کنید! کلید موفقیت در زندگی مشترک کمک به یکدیگر برای عبور از مشکلات است (چه مشکلات رفتاری و اعتقادی و چه مشکلات مادی). نتیجه این مشاوره، منصرف شدن مراجع از تصمیمش برای طلاق بود».

– تا زمانی که همسرتان اعتیادش را ترک نکرده و به سمت بهبودی نرفته، باردار نشوید، چرا که در صورت بروز مشکل ، وضعیت، پیچیده تر خواهد شد و آینده فرزندتان نیز به خطر خواهد افتاد.

*** نکاتی کارگشا برای ترک اعتیاد همسر :

1. اعتیاد به مواد مخدر در واقع یک نوع وابستگی روانی است و وابستگی روانی به هر چیز مادی، امری مذموم و مطرود است و عقلاً و منطقاً امری به شدت نکوهیده‌ می باشد. فرد وابسته به مواد مخدر در واقع فرد معتادی است که هر از گاهی برای به حد طبیعی رساندن سطح عملکرد خود، نیازمند مصرف مواد مخدر است و دلش به موضوع وابستگی و مواد مخدر خوش است. این نوع وابستگی اگر چه در حال حاضر مشکلی برای زندگی شما ندارد ولی به احتمال زیاد در دراز مدت، به نوعی فرد معتاد و وابسته به مواد را از زندگی روزانه ‌و عادی خود خارج می‌سازد و اثرات مخرب و خانمان سوز خود را بر زندگی شما خواهد گذاشت. اعتیاد بلای خانمان سوزی است که نه تنها فرد معتاد را به مرور زمان، سربار جامعه می نماید و جسم و جان او را نابود می سازد. بلکه از جهات عاطفی و اقتصادی، خسارت جبران ناپذیری را متوجه خود فرد معتاد و خانواده وی می نماید که نتیجه آن فلاکت و بدبختی است. به این دلایل است که توصیه می گردد خانواده بیماران معتاد قضیه اعتیاد را سرسری نگیرند و از کنار آن به سادگی نگذرند. بلکه هر چه زودتر و سریع تر برای ترک و درمان اعتیاد نزدیکان اقدام نمایند تا از این بلای نابود کننده انسانیت و خانمان سوز پیشگیری نمایند و خود و فرد معتاد را نجات بخشند.

2. اگر با دقت بیشتری به اعتیاد و پیامدهای آن نگاه کنید متوجه می شوید که خسارت های مادی که روزانه و به تدریج به اقتصاد فرد معتاد، خانواده وی و جامعه وارد می شود خیلی بیشتر از هزینه ناچیزی است که برای ترک و درمان بیماری اعتیاد خرج می شود. بنابراین ترس شما از حوادث احتمالی آینده، کاملاً به جا می باشد. اما باید توجه داشت که صرف ناراحتی و به هم ریختگی روحی و روانی شما و کم حوصلگی و کم طاقتی و احیاناً تندی و خشونت در برابر این واقعه، مسأله را حل نمی کند. بلکه خود می تواند نقطه شروع نزاع و کدورت و شروع بحران و تشدید اعتیاد شوهرتان گردد.

3. در ابتدا لازم است بدانید که از دیدگاه روان پزشکی و پزشکی، فرد معتاد یک بیمار است و بیماری وی مانند سایر بیماری ها نیاز به درمان و مراقبت های ویژه دارد. بهترین گام برای درمان اعتیاد شوهرتان و بهترین راه ترک اعتیاد او، ایجاد انگیزه است، یعنی این که کاری کنید که او خود به این نتیجه برسد که مصرف مواد افیونی و مخدر، به ضرر خود، اطرافیان، خانواده و جامعه است. تا این شناخت در او به درستی شکل نگیرید، انگیزه لازم برای ترک در او به وجود نمی آید و طبیعتاً او گامی در این خصوص بر نخواهد داشت و تلاش های شما نیز ناکام و بی ثمر می ماند، بنابراین در ابتدای امر همه تلاش خود را بر این امر معطوف کنید که شناخت او را از اعتیاد و مضرات آن افزایش دهید و در نتیجه آن در او انگیزه لازم را برای ترک و درمان کامل اعتیاد ایجاد کنید و فراهم آورید.

4. گام بعدی برای درمان اعتیاد شوهرتان، ریشه‌یابی علل و دلایل گرایش به اعتیاد شوهرتان است، تا علل گرایش به اعتیاد شوهرتان ریشه یابی و کشف نگردد، در درمان اعتیاد او توفیقی نصیب شما نخواهد گشت، بنابراین تمام کوشش خود را بر این امر متمرکز کنید و علل اعتیاد شوهرتان را پیدا کنید و در قدم بعدی در صدد ریشه کن کردن آن بر بیایید (دوستان ناباب و کم نیاوردن جلوی آن ها، کمبودهای شخصیتی، گریز از واقعیت و غرق در خیال شدن، اطلاعات اشتباه درباره توانایی های خارق العاده به خاطر مصرف مواد و … می تواند دلایل این رفتار باشد).

5. گام بعدی ایجاد بستری مناسب در خانواده برای درمان اعتیاد و ترک اعتیاد شوهرتان است، شما به عنوان همسر و خانواده او نقش اساسی در برابر این پدیده شوم دارید، خانواده با ایجاد انگیزه، ریشه‌یابی علل گرایش به اعتیاد، مشاوره دادن به فرد معتاد و همچنین کمک گرفتن از روانشناسان و روانپزشکان مجرب برای ترک دادن معتاد و کمک های خالصانه و پیگیری مجدانه و ایجاد بستری مناسب برای ترک و درمان اعتیاد، اثربخشی بیشتر خواهد داشت. معمولاً فرد معتاد می‌تواند با انگیزه‌ای که خانواده برای او در چارچوب خانواده به وجود می‌آورد این آسیب اجتماعی را از خود دور کند یا آن را تحت کنترل درآورد.

اعضای خانواده می‌توانند از مشاوران و روانپزشکان در ایجاد انگیزه یا تقویت اراده معتادشان کمک بگیرند یا با حضور در سمینارهای مختلف میزان آگاهی آن ها بالاتر می‌رود. مطمئناً فرد معتاد وقتی تلاش خانواده‌اش را برای ترک دادن خود ببیند از میزان عشق و علاقه آنها به خودش واقف می گردد و انگیزه‌اش برای ترک قوی تر می‌شود. خانواده باید بداند که اعتیاد چه عواقبی دارد و فرد معتاد را از آنها باخبر کند؛ در عین حال شرایط مورد علاقه‌اش را در حد طبیعی برایش فراهم و تشویقش کنند که اگر دست از اعتیاد بردارد چه آینده روشن و زیباتری در انتظارش خواهد بود.

6. با این اوصاف سعی کنید در درجه اول اعتیاد شوهرتان را بپذیرید و او را به چشم بیمار بنگرید و کاری کنید که او بداند که دلسوز و خیر خواه او هستید، بیش از گذشته به او محبت کنید و او را احترام نمایید، هرگز از پرخاشگری کلامی و رفتاری و وسیله ای در برابر اعتیاد شوهرتان استفاده نکنید. او را مورد توهین و ناسزا قرار ندهید. این رفتار علاوه بر آن که از نظر مذهبی مورد پذیرش قرار نمی گیرد، بلکه از نظر روانشناختی هم نمی تواند مورد پذیرش باشد. این می تواند به روابط شما و پذیرش بیماری او خدشه وارد کند و او را به مقاومت در برابر شما وادار نماید. بایستی ارزشمندی وی را مورد توجه قرار دهید و نه آن که او را بی ارزش سازید. به وی بفهمانید صرفاً با اعتیاد او و رفتارش مشکل دارید و نه با شخص وی. به او نشان دهید که به عنوان شوهر هنوز برای وی ارزش و احترام قایل هستید؛ هر چند که با رفتار اعتیاد او مشکل دارید. در برابر هر گامی که در جهت درمان و ترک اعتیاد خود بر می دارد او را تشویق و ترغیب کنید.

7. یادتان باشد که گاهی برخی افراد هستند که به طور متداول از سالیان پیش از مواد مخدر به عنوان یک وسیله تفننی استفاده نموده اند و هرگز در این مسأله پیشروی هم نمی نمایند. این افراد نمی توانند به سادگی آن را رها نمایند. بنا بر این لازم است در این زمینه هوشمندانه عمل کنید و گام های پیشنهادی را با ظرافت عمل نمایید تا به نتیجه رضایت بخش نایل آیید.

8. مانع از ارتباط و رفت و آمد او با دوستان معتادش شوید. اگر این امر صورت نگیرد، ترک اعتیاد او دشوار خواهد بود، چون تشویق و ترغیب دوستان، او را دوباره به سمت مصرف می کشاند.

9. برای ترک اعتیاد، به بیمار باید انگیزه داد و او را تشویق کرد. اما چرا باید یک معتاد را برای درمان تشویق کرد و در او انگیزه لازم را ایجاد نمود؟

– چون مصرف مواد مخدر ایجاد وابستگی جسمی و روانی می کند و علی رغم میل دائمی برای ترک، تصمیم به ترک مشکل است.

– اعتیاد باعث از دست دادن حمایت های خانوادگی و اجتماعی شده و فرد تنها می شود، بنابر این معتاد نیازمند کمک است

– معاشرت با دوستان و افراد معتاد فرد را به ادامه مصرف مواد تشویق می کند

– معتاد معمولا از احتمال بهبودی ناامید و نسبت به درمان بدبین است.

– برخی از معتادان از خطرها و عواقب مصرف مواد اطلاعی ندارند و یا مشکلاتی ناشی از آن را انکار می کنند.

10. بنابراین لازم است به خاطر داشته باشیم که یکی از وظایف مهم افراد جامعه، تشویق معتادان به درمان است. حال چگونه می توان معتادان را به درمان تشویق کرد؟

– با تشریح خطرات و عواقب مصرف مواد (مبتلا شدن به بیماری های گوناگون، بدبینی اجتماع نسبت به آن ها، اخراج از محل کار و …).

– به معتاد اطمینان دهیم که با مراجعه به مراکز درمانی به او کمک می شود تا با کمترین درد و ناراحتی اعتیاد را کنار بگذارد.

– به بیمار اطمینان دهیم در صورت تصمیم قطعی موفق به ترک خواهد شد و مثالهایی از افرادی که موفق به ترک شده اند برای او بیاورند.

– در مواردی که فرد مبتلا تلاش کرده مصرف مواد را ترک کند ولی موفق نشده است و احساس ناامیدی می کند به او تذکر دهید که بسیاری از افراد قبل از موفقیت کامل در درمان بارها و بارها کوشش کرده و نهایتا موفق گردیده اند.

– به معتاد اطمینان دهیم در صورت ترک اعتیاد دوستان جدیدی پیدا خواهد کرد و خانواده و اطرافیان او را در جمع خود خواهند پذیرفت.

11. وقتی مراحل پیشین را با موفقیت دنبال کردید و احساس کردید که شوهرتان به بیماری و رفتار نابهنجار خود آگاهی پیدا کرده است و انگیزه لازم برای ترک در او شکل گرفته، در این صورت برای ترک و درمان قطعی اعتیاد او باید فرایندهای علمی درمان را طی کنید، در این خصوص می توانید با مرکز ملی اعتیاد با شماره 09628 تماس بگیرید و با مشاوران متخصص آن ها مشورت کنید و راهکارهای لازم درمان و ترک اعتیاد را دریافت کنید، و نیز با مسئولان یا دست‌اندرکاران کمپ‌های ترک اعتیاد و پزشکان با تجربه و حاذق در این زمینه گفتگو کنید و چاره جویی نمایید. بی‌شک افراد متخصص در این زمینه راه های برون‌رفت فراوانی متناسب با شرایط خاص شوهر شما در سر دارند که می‌توانند به شما کمک نمایند.

12. برای ترک اعتیاد شوهرتان امیدوار باشید و به خدا توکل نمایید و تا جایی که امکان دارد و می بینید اعتیاد او به شما و زندگی زناشویی تان آسیب جدی نمی رساند، تلاش های خود را به عنوان همسری دلسوز برای ترک اعتیادش به کار ببندید؛ در قدم اول سعی کنید کسی از این موضوع مطلع نشود، ولی اگر تلاش هایتان به جایی نرسید و شوهرتان برای ترک اعتیاد همکاری نکرد و رفتارهایش برای شما غیرقابل تحمل و آسیب زا شد، موضوع را با خانواده ایشان و خانواده خودتان مطرح کنید تا چاره ای بیندیشند. پس از این اقدامات هم اگر رفتارهای شوهرتان هیچ تغییری نکرد و اصلاح نشد و زندگی تان دیگر به هیچ عنوان، قابل تحمل نبود و آسیب جدی می دیدید، پس از مشورت گیری از مشاورین آگاه و والدین خود، می توانید به آخرین راه حل (طلاق) فکر کنید، تا روح و جسم تان آسیب نبیند.

در پایان باز هم متذکر می شویم که در اینگونه موارد، طلاق به عنوان آخرین راهکار است، آن هم برای کسی که تمامی مشورت های لازم را از افراد متخصص گرفته و تمام راه های پیشنهادی را امتحان کرده ، ولی باز هم نتیجه ای نگرفته و به هیچ عنوان نمی تواند وضعیت موجودش را تحمل و مدیریت کند و ادامه زندگی با این وضع حقیقتاً برایش عذاب آور، دردناک و غیر قابل تحمل است و او را دچار آسیب های فراوان می کند. (فراموش نشود که طلاق دارای تبعات منفی فراوانی است – به خصوص برای جنس مونث – و نباید بدون دلیل محکم، وارد این مسیر شد)

نویسنده : گروه روانشناسی و مشاوره پرسمان