کابوس

پرسش 48 . مدتى است دچار کابوس شبانه و خواب هاى وحشتناک شده ام، اصلاً خوابم به هم خورده لطفاً توضیح دهید مشکل من از چیه؟

شکایت از اختلال خواب، در بین مردم از شایع ترین علایمى است که ابراز مى شود… پیشرفت هاى تازه در پژوهش خواب، نشان مى دهد که بعضى از بیمارى هاى روانى با تغییرات مشخصى در فیزیولوژى خواب همراه است[1].

عواملى مانند بى نظمى در چرخه خواب، استرس ها، تغذیه نامناسب، بیمارى هاى روانى و… موجب اختلال خواب مى شوند، در این صورت خواب نه تنها موجب آرامش و ترمیم انرژى هاى از دست رفته نمى شود؛ بلکه مشکلاتى را نیز در پى دارد که به برخى از آنها اشاره مى شود:

1. بى خوابى، 2. پرخوابى، 3. انقطاع مکرر خواب، 4. خواب آلودگى مفرط، 5. اختلال خوابگردى، 6. حرف زدن در خواب، 7. اختلال وحشت شبانه، 8. اختلال اضطراب رؤیا (که شخصى با دیدن کابوس هراسان از خواب بیدار مى شود).

براى اینکه مبتلا به اختلالات خواب نشوید و از خواب، بهترین و بیشترین لذت، آرامش و ترمیم انرژى را ببرید، باید بهداشت خواب را مراعات کنید.

بهداشت خواب

پرسش 49 . چه اقداماتى در تسهیل و بهداشت خواب مؤثر است؟

رعایت نکات زیر نقش بسیار مؤثرى در بهداشت خواب دارد و موجب مى شود هم راحت تر بخوابید و هم از خواب خود لذت بیشترى ببرید. علاوه بر این انرژى هایى که در اثر تلاش روزانه از دست داده اید، دوباره ترمیم کنید.

1. هر روز در وقت معیّنى از خواب بیدار شوید، توصیه مى شود شب ها، زودتر بخوابید تا صبح ها زودتر و راحت تر از خواب بیدار شوید و چرخه خواب خود را به هم نزنید.

2. در ساعات معیّنى غذا بخورید؛ قبل از خواب از خوردن غذاى سنگین خوددارى کنید.

3. از خوابیدن در روز اجتناب کنید و بیشتر شب ها بخوابید؛ مگر خواب قیلوله (یعنى خواب قبل از ظهر که بسیار سفارش شده و نقش مؤثرى براى انجام کارهاى نیمه دوم روز دارد).

4. شرایط خواب را براى خود راحت سازید؛ یعنى، محیط خواب از هر گونه سر و صدا، نور و هر آلودگى دیگرى عارى باشد.

5. قبل از خواب وضو بگیرید و با یاد و نام خدا به رختخواب بروید.

6. چند دقیقه اى قبل از خواب، قرآن و دعا بخوانید.

7. قبل از خواب مثانه و شکم خود را خالى کنید (دستشویى بروید).

8. از روش آرام سازى (مثل انبساط عضلانى تدریجى و مراقبه) استفاده کنید.

9. هنگام خوابیدن «آیه الکرسى، قل اعوذ برب الفلق و سوره ناس» را بخوانید.

10. براى درمان کابوس، لازم است به روان پزشک مراجعه کنید، زیرا استفاده از بعضى داروها مى تواند در تنظیم ارگانیسم بدن مؤثر باشد.

مشکل پرخوابى

پرسش 50 . من در شبانه روز حدود دوازده ساعت مى خوابم، مشکل من خواب زیاد است که مرا بسیار آزار مى دهد! تمام اعتماد به نفسم را گرفته چون تا الان نتوانستم مشکلم را حل کنم. البته کمى افسرده هستم و مى خواهم این مشکل را نیز حل کنم ؛ وقتى مى خوابم با خود مى گویم که امروز بعد از نماز، دیگر نمى خوابم اما به محض خواندن نماز به رختخواب رفته و مى خوابم! شما را به خدا مرا راهنمایى کنید تا این عادت را کنار بگذارم؟

پرخوابى مانند بى خوابى، یکى از اختلالات خواب است و براى حل این مشکل باید علل آن کاملاً بررسى شود. علل احتمالى پرخوابى ممکن است مشکلات روحى (مانند افسردگى، نامنظم بودن چرخه خواب، رژیم غذایى نامناسب، آب و هوا، مشکلات جسمانى و داروها و سوء مصرف داروهاى مؤثر بر روان باشد)[2]. بنابراین براى حل اساسى این مشکل، باید به روان شناس یا روان پزشک مراجعه کنید تا دقیقاً وضعیت جسمى و روانى شما مورد بررسى قرار گیرد و علل آن مشخص گردد. اما قبل از مراجعه به متخصص، عمل به راه کارهاى زیر نقش مؤثرى در کنترل پر خوابى دارد.

1. پرخورى در شب از مهم ترین عوامل پرخوابى است؛ لذا بکوشید شب ها به حداقل غذا اکتفا کنید.

2. اگر طبع شما سرد است، از خوردن بعضى غذاها (مثل ماست، بادمجان، ترشى و…) طبیعتاً سرد بوده و موجب تشدید خواب آلودگى مى شوند، بپرهیزید. اگر طبیعت شما گرم است، از غذایى که طبیعت گرم دارند نیز اجتناب کنید براى این که موجب پرخوابى مى گردد.

3. غذا را سرشب میل کنید که تا موقع خواب هضم شده باشد.

4. در صورت امکان از خواب قیلوله (قبل از ظهر) یا خواب بعد از ظهر، بهره مند باشید (بین نیم تا یک ساعت).

5. فعالیت هاى شدید بدنى در روز، با خواب آلودگى و افزایش خواب همراه است و گریزى از آنها نیست. اگر این نوع فعالیت هاى شما زیاد است، آنها را تعدیل کنید.

6. با برنامه ریزى دقیق بکوشید به تدریج از میزان خواب خود بکاهید. در این رابطه جدولى تنظیم کنید که به مدت یک ماه از خواب خود، یک ساعت کم کنید. هر 5 روز 10 دقیقه (5 دقیقه از ابتدا و 5 دقیقه از انتها)، از خواب خود بکاهید و در 5 روز بعد، این مقدار را دوبرابر کنید تا ظرف 30 روز 60 دقیقه از خواب شما کاسته شود و به اصطلاح عادت شکنى تدریجى داشته باشید. بعد از یک ماه اگر باز هم مدت خواب شما زیاد بود، به همین ترتیب از طول آن بکاهید. در عین حال میزان کاهش نباید از حد مورد نیاز بدن افزون تر شود.

7. توجه داشته باشید که براى انسان هایى مانند شما 6 تا 7 ساعت خواب، ضرورى است و اگر کاستن از خواب موجب افت کارآیى روزانه شما مى شود، هرگز در صدد کاهش میزان خواب خود برنیایید.

8. براى پس از نماز صبح یک برنامه مفید و الزام آور، تنظیم کنید؛ به طور مثال یک برنامه مرتب مطالعه اى یا عبادى و یا ورزشى داشته باشید.

در پایان باید دانست که گاهى پرخوابى، ناشى از یک مشکل روحى است. همان طور که خودتان نیز فرموده اید، تا حدودى دچار افسردگى شده اید. یکى از عوارض افسردگى، پرخوابى است. البته تشخیص افسرده بودن نیازمند دقّت و بررسى بیشترى است و به محض غمگین بودن فرد، نمى توان به کسى برچسب افسردگى زد. بنابراین براى مقابله با این وضعیت روحى علاوه بر رعایت نکات یاد شده، باید به روان پزشک یا روان شناس مراجعه کنید.

بختک و درمان آن

پرسش 51 . سؤالى از شما داشتم که عامه آن را بختک مى نامند ؛ نیرویى که در هنگام خواب کل بدن را احاطه کرده و در فرد احساس خفگى ایجاد مى کند ؛ حتى شخص نمى تواند فریاد بزند و یا حتى از خواب بیدار شود این نیرو چیست؟ در صورتى که چندین بار شخص به این حالت دچار شود، باید چه کار کند تا از دست آن رها شود؟

احساس خفگى در خواب، غیر از کابوس یا اختلال رویا است. این اختلالى که شما مطرح کردید، در اصطلاح «سندرم آپنه خواب» نامیده مى شود.

در این اختلال، جریان هوا در ناحیه دهان و بینى، براى چند ثانیه اى قطع مى شود و موجب بیدارى مکرر فرد در طول خواب مى شود. معمولاً آپنه خواب زمانى بیمارگونه تلقى مى شود که اقلاً در هر ساعت پنج حمله آپنه ظاهر شده یا حداقل سى آپنه در طول شب پدید آید و هر بار به بیدارى منجر شود. در واقع بیمار تمام شب را در بستر مى گذراند، بى آنکه خواب طبیعى کرده باشد.

تشخیص دقیق آپنه خواب و تعیین شدت آن، مهم و در بعضى موارد، نجات دهنده جان بیمار است.

درمان هاى چندى براى آپنه خواب در حال حاضر وجود دارد؛ مانند دارو درمانى، استفاده از وسایل مکانیکى نگاهدارنده زبان و…[3] به نظر مى رسد براى درمان این بیمارى، باید به روان پزشک یا پزشک عمومى مراجعه کنید تا در صورت تشخیص آپنه خواب، تحت درمان قرار گیرید.

خواب آلودگى

پرسش 52 . راه پیش گیرى از خواب آلودگى به هنگام مطالعه و احساس خستگى زودرس چیست؟

براى مقابله با مشکلى که مطرح کرده اید، رعایت راه کارهاى زیر مناسب است:

1. براى خود برنامه اى شبانه روزى تنظیم کنید و کارهایتان را – اعم از: مطالعه، خواب، عبادت، تفریح، ورزش، تغذیه و… – در زمان معیّن و طبق برنامه انجام دهید.

2. براى تقویت انگیزه، هدف نهایى و اهداف واسطه اى خود را از درس خواندن مشخص کنید؛ زیرا اگر انسان هدف مشخصى داشته باشد، همواره آن هدف براى او انگیزه ایجاد مى کند.

3. از پراکنده خوانى اجتناب کنید؛ مطالعات شما باید هدفمند و در زمان مناسب باشد.

4. بعد از غذا خوردن، بلافاصله مطالعه نکنید.

5. بکوشید در کتابخانه و با نشستن صحیح پشت میز، مطالعه کنید.

6. بعد از 45 دقیقه مطالعه، یک ربع استراحت کنید و اگر برایتان امکان دارد، نوشیدنى یا میوه، یا حداقل چند دانه کشمش و یا بیسکویت بخورید. البته لازم نیست هر 45 دقیقه خوردن یا نوشیدن تکرار شود؛ ولى استراحت لازم است. هرگز چند ساعت به طور مستمر مطالعه نکنید.

7. هنگام امتحانات، از مواد قندى و مغذى (مانند خرما، کشمش، انجبر، عسل، مربا و…) بیشتر استفاده کنید.

8. شب ها حداقل شش ساعت استراحت و خواب داشته باشید و در بین روز، بعد از صرف نهار، یک ساعت استراحت کنید.

9. بهداشت خواب را مراعات کنید.

10. اگر همه موارد فوق را مراعات کردید، ولى مشکل خواب آلودگى وجود داشت، به روان پزشک مراجعه کنید.

خواب صبح

پرسش 53 . پیشنهاد شما براى بیدار شدن براى نماز صبح چیست؟ در خواب احساس مى کنم که دارم وضو مى گیرم و نماز مى خوانم، اما حوصله بلند شدن را ندارم؟!

دیر خوابیدن و عادت به خواب صبح، از جمله مواردى است که ممکن است موجب قضاى نماز صبح شود. همچنین بعضى از گناهان توفیق نماز صبح را از انسان سلب مى کند. مراعات موارد زیر، مى تواند در قضا نشدن نماز صبح مؤر باشد:

1. زود خوابیدن شب ها؛

2. خواندن آیه آخر سوره کهف، جهت بیدار شدن در ساعتى معین؛

3. نخوابیدن با شکم پر؛

4. با وضو خوابیدن؛

5. ترک معصیت.

علاوه بر موارد یاد شده، تنظیم چرخه خواب، نقش مؤرى در عملکرد کار روزانه انسان و به موقع بیدار شدن دارد.

چند نوع چرخه خواب وجود دارد: یک نوع آن بدین صورت است که افراد، تا دیر هنگام بیدار هستند. در عوض صبح ها دیر از خواب بیدار مى شوند و بخشى از روز را نیز در خواب هستند. معمولاً افرادى که داراى شغل آزادند، بیشتر این نوع چرخه خواب را دارند.

نوع دیگر افرادى اند که شب ها زود مى خوابند و صبح نیز زود از خواب بیدار مى شوند. معمولاً افراد ادارى این گونه هستند و از چرخه نوع دوم بیشتر تبعیت مى کنند.

افرادى هم هستند که چرخه خواب منظمى ندارند و وقت خواب و بیدارى آنها، دائما تغییر مى کند. گاهى زود مى خوابند و دیر هم بلند مى شوند و یا برعکس. این افراد معمولاً دچار اختلال خواب هستند؛ یا به تدریج دچار اختلال خواب مى شوند. دو نوع اول، گرچه موجب اختلال خواب نمى شود؛ اما آنچه با فرهنگ دینى ما سازگارتر و مناسب تر است، این است که ما کارهاى خودمان را به گونه اى تنظیم کنیم که شب زود بخوابیم و صبح ها نیز حداقل یک ساعت مانده به طلوع آفتاب بیدار شویم. اگر بتوانیم قبل از اذان صبح بیدار شویم، خیلى مطلوب تر است. در هر حال خواب کافى و به اندازه، براى ترمیم انرژى هاى از دست رفته و آمادگى براى فعالیت هاى مجدد روز بعد، ضرورى است و راهى وجود ندارد جز تنظیم یک برنامه دقیق و رعایت راه کارهایى که در بالا به آنها اشاره شد.

بهترین زمان خواب

پرسش 54 . بهترین زمان خواب در روز، چه وقتى است؟

آنچه در اسلام راجع به خواب روز سفارش شده، «خواب قیلوله» است و آن خوابیدن قبل از ظهر و بعد از نماز ظهر است. آنچه از سیره معصومین و بزرگان استفاده مى شود این است که قسمت اول شب را مى خوابیده اند و قسمت آخر شب (یعنى از وقت سحر تا اول آفتاب) را به عبادت مشغول بوده اند. خواب بین اذان صبح و طلوع آفتاب مکروه است[4].

گفتنى است که حدود 85 درصد خواب، باید در شب باشد و فقط 15 درصد آن در روز؛ زیرا خواب روز هرگز نمى تواند کیفیت خواب در شب را داشته باشد. البته بهترین خواب در روز، همان خواب قیلوله است و اگر برنامه خود را به گونه اى تنظیم کنید که خواب در روز، منطبق با خواب قیلوله باشد، بسیار مناسب است؛ وگرنه بعد از نهار، کمى خواب و استراحت مطلوب است[5].

مدت خواب

پرسش 55 . براى یک جوان چقدر خواب در شبانه روز لازم است؟ و چه مقدار خواب در شب و چقدر در روز باشد؟

تعیین دقیق میزان خواب، براى هر فردى، به عوامل گوناگونى بستگى دارد؛ این عوامل عبارت است از:

1. میزان فعالیتى که روزانه فرد انجام مى دهد؛

2. نوع فعالیتى که انجام مى دهد؛

3. شرایط سنى؛

4. شرایط اقلیمى؛

5. وضعیت سلامت روحى و جسمى و… .

علاوه بر اینکه تفاوت هاى فردى نیز در میزان خواب مورد نیاز، مؤثر است.

با توجه به آنچه گفته شد، اگر بخواهیم میزان خواب مورد نیاز یک جوان را روى یک پیوستار (خط) نشان دهیم، باید گفت: این میزان بین 6 تا 8 ساعت در نوسان است؛ یعنى، حداقل خواب مورد نیاز یک جوان نباید کمتر از شش ساعت و حداکثر آن بیشتر از هشت ساعت نباید باشد. شاید بتوان گفت: حتى میزان خواب هر فردى نیز ممکن است داراى نوسان باشد؛ مثلاً در برخى از شب ها به دلیل فعالیت هاى روزانه، ممکن است جوان به شش ساعت خواب نیاز داشته باشد و در برخى از شب ها به هفت ساعت. البته این نوسان، نباید خیلى زیاد باشد؛ زیرا نوسان زیاد، موجب اختلال در چرخه خواب مى شود و پیامدهاى منفى دارد.

گفتنى است: از آنجا که خواب صرفاً استراحت نیست؛ بلکه ترمیم انرژى هاى از دست رفته نیز مى باشد و در واقع بافت هاى بدن – به ویژه بافت هاى عصبى – باید در خلال خواب ترمیم شود و دوباره آماده فعالیت گردد، بهترین زمان براى خواب شب ها است و روان پزشکان و روان شناسان، تأکید مى کنند که حداقل 85% خواب، باید در شب و فقط 15% آن در روز باشد؛ زیرا شب ها هم آلودگى صوتى به حداقل مى رسد و هم نور طبیعى بسیار کم است و آرامشى که در شب فراهم مى شود، در روز امکان پذیر نیست.

قرآن نیز به این حقیقت اشاره کرده، مى فرماید: «وَ جَعَلْنا نَوْمَکُمْ سُباتاً. وَ جَعَلْنَا اللَیْلَ لِباساً»[6]؛ «خواب را براى شما مایه آرامش قرار دادیم و شب را پوششى براى شما قرار دادیم». به نظر مى رسد قرار گرفتن این دو آیه کنار هم، بیان گر این حقیقت باشد که بهترین زمان براى خواب و استراحت شب است.

شواهد علمى و تجربى نیز نشان مى دهد افرادى که شب ها به اندازه کافى به خواب مى روند، از سلامتى بهترى برخوردارند و افرادى که بیشتر روزها مى خوابند، آسیب پذیرترند.

خواب و رؤیا

پرسش 56 . یکى از دوستانم نماز نمى خواند ؛ ولى دختر خوبى است و بیشتر اوقات خواب هاى معنوى و زیبایى مى بیند، علت چیست؟ به طور کلى درباره خواب دیدن و عالم رؤیا برایم توضیح دهید.

مسئله خواب و رؤا، ریشه قرآنى، روایى و علمى دارد. خواب از نشانه هاى وجود خدا و قدرت الهى است. امام صادق علیه السلام در ضمن سخنانى به شاگرد هوشمندش «مُفضّل» فرمود: «اى مفضّل! در خواب دیدن ها بیندیش… گاهى (خواب ها) راست است و گاهى بى پایه؛ در نتیجه مردم را از خواب هایى که مى بینند، در مصالح خود به وسیله آنها هدایت شده و بهره مند مى گردند، و یا به زیان موضوعى، پى برده و از آن دورى مى کنند…[7].

در قرآن در وصف اولیاى خدا مى خوانیم: «لَهُمُ الْبُشْرى فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الاْخِرَةِ»[8]؛ براى آنان در زندگى دنیا و آخرت بشارت شادى هست».

شخصى از رسول خدا صلى الله علیه و آله در مورد بشارت دنیوى، در این آیه پرسید؛ حضرت فرمود: «این بشارت، همان خواب دیدن نیکى است که مؤن آن را در عالم خواب مى بیند، و به وسیله آن در دنیا بشارت داده مى شود»[9].

مطلب دیگر اینکه خواب دیدن، یک امر عمومى و همگانى است. همه بدون استثنا گاهى خواب مى بینند. حتى در این جهت فرقى بین زن و مرد نیست. زنان نیز خواب مى بینند و بعضى از رؤاهاى آنان، راست و داراى پیام و تعبیر است.

خواب دیدن بسیار مهم است هر چه انسان از نظر معنوى، تقوا، معرفت و کمالات در سطح بالایى باشد و موازین شرع را بیشتر رعایت کند، خواب هایى را که مى بیند غالباً خواب هاى صادق و داراى پیام است.

گاهى هم ممکن است دو نفر یا افرادى چند، خواب هاى خوبى ببینند؛ ولى تعبیر و پیام هر کدام با دیگرى تفاوت داشته باشد و این تفاوت، مربوط به تفاوت حالات معنوى و روحى آنان است.

نکته دیگر آنکه فردى که به پاره اى از مسائل مهمّ دین اهمیت نمى دهد؛ ولى گاهى خوابى خوش مى بیند، هنوز قابلیت هایى دارد و این طور نیست که استعداد و امکان کمال یابى را از کف داده باشد. چنین افرادى را باید متوجّه اهمیت این موضوع ساخت که اهمیت دادن به مبانى نظرى و عملى دین، علاوه بر اینکه موجب سعادت دنیا و آخرت مى شود، برکات و خیرات بسیارى در زندگى دنیایى انسان نیز دارد (که از جمله آنها خواب دیدن خوب و درست است).

نکته دیگر اینکه از برخى روایات استفاده مى شود اشخاصى که واجبات مهم را ترک مى کنند ولى گاهى کارهاى خوب هم انجام مى دهند خداوند مزد کارهاى خوب آنها را در همین دنیا مى دهد و یکى از این مزدها رؤیاهاى خوب و صادقه است. در حالى که خداوند متعال مزد و پاداش مؤمنان را بیشتر به آخرت واگذار کرده است که انسان در آن سرا، بسیار محتاج تر از این دنیا است.

نکته دیگرى که درباره خواب لازم است بدانید، تعبیر خواب است. تعبیرخواب از علومى است که از طریق کلاس و معلم و کتاب قابل اکتساب نیست؛ بلکه این توانایى را خداوند به هر کسى که صلاح بداند مى دهد. بنابراین هر کس نمى تواند تعبیر خواب کند؛ فقط افراد خاصى هستند که مى تواند خواب را تعبیر کنند.

درباره رؤیا (خواب دیدن) نیز گفتنى است:

1. خواب یکى از راه هاى ارتباط انسان با عالم غیب است؛ زیرا انسان در عالم خواب، به جهت اقتضاى قوانین و سنن حاکم بر آن، از بدن مادى خود منصرف گشته و با توجه به عالم غیب، حقایقى را مشاهده مى کند[10].

2. در خواب، گیرنده و دریافت کننده حقایق، «نفس و روح» انسان است[11].

3. چنان که براى دریافت حقایق در بیدارى، نیاز به مراقبه است، در عالم خواب هم مراقبه لازم است، اگر کسى مى خواهد در عالم رؤا، حقایق را آن چنان که هستند، بفهمد و از هدایت ها، اشارات و ارشادهاى آنها سود جوید، باید مراقبه داشته باشد و این مراقبه با یک سلسه اعمال و برنامه ها حاصل خواهد گشت[12].

4. خواب گاهى مستند به اسباب طبیعى مزاجى و یا اسباب اخلاقى و روح انسان است؛ مثلاً گفته شده کسى که مزاجش گرم است، حرکاتش مشوّش و مضطرب بوده، خواب او هم پر از اضطراب است. این خواب آشفته، مستند به مزاج بدنى خواب بیننده است. اگر کسى، انسان یا فعلى را دوست داشته باشد، آن را در خواب مى بیند و اگر نسبت به شخصى بغضى و عداوتى دارد، در خواب با او جدال مى کند. این جدال و یا همراهى با دوستان در خواب، مستند به خلقیات و ملکات اخلاقى انسان است[13].

گاهى خواب مستند به حوادث خارج از ما بوده و با حقایق عالم هستى و دیگر عوالم مرتبط است. در چنین خوابى، نفس انسان از عالم دنیوى گذشته و با توجه به هم سنخى با عالم مثال و عالم عقل، با آن دو مرتبط مى گردد. این نوع خواب خود سه گونه است که مجال تفصیل آن در اینجا وجود ندارد[14].

5. در جاى خود ثابت شده است که آدمى، بدنى مثالى و برزخى دارد؛ در هنگام خواب – که تعلق روح به بدن مادى تا اندازه اى کم مى شود و روح از حصار مادى تا اندازه اى آزاد مى شود – خود را با بدنى شبیه بدن مادى و دنیوى مى بیند بدون اینکه جرم و وزن داشته باشد بلکه صورتى سه بُعدى دارد و این دلیل روشنى است که روح انسان، در صورت عدم تعلّق به بدن مادى یا تعلق کمتر، قدرت تمثل به بدن مثالى را دارد.

انسان در وقت خواب و خواب دیدن – چه خواب صادق یا غیرصادق و چه با تعبیر باشد یا بدون تعبیر – خودش را با همان بدن مى بیند (با همان شکل و تصویر) و این بیان گر وجود بدن مثالى و قالب برزخى است که هم اکنون در عالم مثال موجود بوده ولى از ما محجوب است. اگر این حجاب را که – تعلّق و توجه به نظام مادى و مادیات است – کنار بزنیم، هم اکنون نیز خود را در آن قالب مثالى متمثّل مى بینیم؛ چنان که در عالم خواب تا حدودى که تعلق روح به بدن مادى کم مى شود و بدن مادى ما در رختخواب افتاده و در حال آرامش است، خود را با بدنى مشابه با این بدن یافته و سیرها، حرکت ها، فهم ها، دیدن ها و شنیدنى ها، خوردنى ها، خواستنى ها، رفت و آمدها و ملاقات ها با آن داریم[15].

با توجه به این نکته؛ چنان چه در عالم خواب، خود را هم صحبت با دیگرى یافتید، یا مستند به مزاج و خلقیات شما است (که در این صورت نفس شما به دلیل تعلّقات روحى تان صورتى از دوستان را ترسیم کرده و فکر کرده اید واقعاً در عالم دیگرى با او ملاقات کرده اید) و یا خوابى است که مستند به خارج از شما بوده و شما واقعاً با عالم برزخ مرتبط گشته و وى را در آنجا مشاهده کرده اید (در این صورت شما با بدن مثالى خود، با بدن مثالى دوست تان ملاقات کرده اید).

این ملاقات دو گونه تصویر دارد:

1. دوست شما نیز در عالم رؤاى خود (در همان هنگام که شما خواب دیده اید)، در قالب بدن مثالى خود بروز کرده و با شما هم صحبت شده است. در این صورت دوست شما نیز به آن ملاقات علم دارد؛ چنان که این مسئله براى بسیارى رخ داده است.

2. یا دوست شما چنین خوابى ندیده و از این ملاقات بى اطلاع است، این نیز به نوبه خود هیچ اشکالى ندارد؛ چون شما با بدن مثالى دوست خود ملاقات کرده اید که در عالم مثال و برزخ وجود دارد (هر چند دوست شما به دلایلى بدان واقف نبوده است). بلى اگر شما تنها با روح او مى توانستید ملاقات کنید، این صورت دوم غیرموجّه و غیرعملى بود؛ ولى روح آدمى در قالب مثالى بدن خویش – که در عالم برزخ وجود دارد – متمثّل گشته و سیر و حرکت ها دارد و در این سیر با بدن هاى مثالى دیگران ارتباط برقرار مى کند؛ هر چند صاحبان آنها در دنیا بدان توجه نداشته و با آنها در ارتباط نبوده اند (لذا از آنها بى خبر و از اعمال و ملاقات نیز ناآگاه باشند). بنابراین الزاماً نباید همان خوابى که شما مى بینید، دوست تان نیز همان خواب را ببیند.

---

پی نوشت ها

[1]. کاپلان سادووک، خلاصه روانپزشکى، ترجمه پور افکارى، انتشارات آزاده، 1373، چاپ دوم.

[2]. براى مطالعه بیشتر ر.ک: کاپلان سادووک، خلاصه روانپزشکى، ترجمه نصرت اللّه پورافکارى، انتشارات آزاده، چاپ دوم، 1373، ج 3، صص 116-124.

[3]. کاپلان سادووک، خلاصه روان پزشکى، ج 3، صص 122-120.

[4]. مجلسى، محمدباقر، حلیه المتقین، فصل اول در بیان اوقات خواب.

[5]. همان.

[6]. نبأ 78، آیه 9 و 10.

[7]. بحارالانوار، ج 61، ص 183.

[8]. یونس 10، آیه 64.

[9]. روضه الکافى، چاپ بیروت، ص 90.

[10]. نگا: محمد حسین طباطبایى، تفسیر المیزان، چاپ بیروت، ج 11، ص 269.

[11]. حسن زاده آملى، هزار و یک نکته، انتشارات فرهنگى رجا، ج 1، ص 12.

[12]. بحارالانوار، ج 76، صص 181 و 218.

[13]. محمد حسین طباطبایى، تفسیر المیزان، چاپ بیروت، ج 11، ص 269 و 270.

[14]. محمد شجاعى، خواب و نشان هاى آن، صص 24 و 34.

[15]. صدرالمتألهین شیرازى، اسفارالاربعه، ج 9، باب 9، فصل 4، صص 100-94 ؛ خواب و نشانه هاى آن، صص 59-52.