پرسشگرمحترم با سلام وتشکرازارتباطتان بااین مرکز.بایدعرض کرد:1-شیطان همواره دشمن دیرینة انسان بوده و هیچ گاه انسان از حیله ها و خواطر شیطانی در امان نیست. شیطان بنابر آیات الهی دشمن قسم خوردة انسان است تا او را به هر طریق به گمراهی بکشاند.شیطان گفت: فبعزّتک لاغوینّهم إلاّ عبادک منهم المخلصین؛ به عزّت و جلالت قسم! که همة انسان ها را غوا می کنم مگر بندگان مخلص درگاهت را.عداوت و دشمنی او از روز آفرینش آدم شروع شد و هنگامی که به خاطر عدم تسلیم در برابر فرمان الهی در مورد سجده بر آدم از درگاه قدس خداوند رانده شد سوگند یاد کرد که برای همیشه کمر دشمنی نسبت به آدم و فرزندانش خواهد بست.خداوند در قرآن بارها تعابیر مختلف، شیطان را دشمن دیرینه و آشکار معرفی کرده و مبارزه با این دشمن را متذکر شده است: إنّ الشّیطان لکم عدوٌّ فاتّخذوه عدوّاً؛ همان شیطان دشمن شما است. پس او را دشمن خود بگیرید.البته شیطان اختصاص به شیطانی که از طائفة جنّ بوده و به او ابلیس می گفتند ندارد بلکه شیطان هایی از جنس انسان بسیارند که آدم ها را منحرف می کنند و با فساد و فحشا و منکرات مردم را گمراه می کنند، نیز با وعده و وعید و فریب کاری، انسان های کم تجربه را به دام می اندازند. آنان شیطنت را مدیریت می کنند و زشتی ها و پلیدی ها، را خوب و زیبا جلوه می دهند و راه را برای تسلط هواهای نفسانی باز می کنند.[1]انسان باید بداند که نفوذ افکار و اعمال شیطانی گاه به صورت تدریجی و کم رنگ است و اگر در همان گام های نخست کنترل نشود وقتی متوجه می گردد که کار از کار گذشته است. بنابراین هنگامی که نخستین وسوسه های اشاعة فحشا یا هر گناه دیگر آشکار می شود باید همان جا در مقابل آن ایستاد تا آلودگی گسترش پیدا نکند.
شیطان که به معنای هر موجود موذی و تبهکار و ویرانگر تفسیر می شود هرگز انسان پاک را یک مرتبه به آغوش فساد نمی افکند بلکه کم کم و تدریجاً ابتدا با معاشرت و دوستی،‌ بعد با ایجاد شبهات، سپس با تشویق به ارتکاب گناهان کوچک، سپس با تشویق به گناهان بزرگ، انسان را به سقوط و نا بودی می کشاند.قرآن شیطان را دشمن آشکار انسان نامیده است. کلمة مبین گرچه از باب افعال است ولی این کلمه لازم و متعدی به کار رفته است و در این جا لازم و به معنای آشکار است، نه به معنای آشکار کننده.[2]پی نوشتها: [1] علی رضا رجالی، جن و شیطان،‌ص 95 [2] قاموس قرآن، ج1، کلمة بانّ.
_____________________________________________________
2-از آنجائی که خداوند سرشت انسان را خداپرست آفریده و خداشناسی و خداگرایی فطری است، لذا بشر در طول تاریخ همواره به دنبال پرستش و عبادت معبودی بوده است که مظهر و نمود عینی آن عبادت در ادیان الهی در نماز تجلّی یافته است. با مطالعه پیرامون تاریخ ادیان و مذاهب و همچنین آیات و روایات نقل شده از معصومین (علیهم السلام )،این مطلب کاملاً روشن می گردد که قدیمی‌ترین عبادت در تمامی ادیان پیش از اسلام نماز بوده است. در مورد سابقه تاریخی نماز در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده است:« هِیَ آخِرُ وَصَایَا الْأَنْبِیَاءِ ع» [۱]؛« نماز آخرین وصیت و سفارش پیامبران بوده است» و از این روایت به روشنی فهمیده می شود که تمامی یکصدو بیست و چهار هزار پیامبر با نماز مانوس و سفارش کننده به آن بوده اند.برخی آیات و روایات که بیانگر نمازگزار بودن پیامبران صاحب شریعت و پیروان آنها است به شرح ذیل می باشد:
از هنگام اقامت حضرت آدم و حوا (علیهماالسلام)در زمین، خداوند نماز را بر حضرت آدم ( علیه السلام) واجب کرد.[۲]کشتی نوح(ع) دارای پنجره‌ها و سوراخ هایی بود که از آن نور خورشید به داخل منعکس می‌شد و از این طریق وقت نماز را تشخیص می‌دادند [۳].
حضرت ابراهیم آن‌گاه که همسر و فرزند خود را در کنار کعبه نو بنیاد نهاد دست به دعا برداشت و به خدای متعال چنین گفت: خدایا من، خاندان خود را در سرزمینی غیر حاصل خیز و کنار خانه ات ترک نمودم تا نماز را به پا دارند پس دلهای مردم را در هوای(گرو) آنان قرار ده [۴].
وقتی حضرت موسی(ع) به کوه طور آمد و پیام رسالت را دریافت نمود خداوند به او فرمود: من خدای یکتا هستم. پس مرا عبادت کن و نماز را بپا دار[۵].
حضرت عیسی(ع) در گهواره به امر خداوند اینگونه سخن گفت: من بنده خدا هستم که کتاب آسمانی را بر من نازل کرد ومرا پیامبر قرار داد و هر جا که باشم مرا مایه برکت قرار داد و به نماز و زکات تا وقتی که جان در بدن دارم مرا توصیه نمود[۶].
علاوه بر پیامبران اولوالعزم، در آیات و روایات متعددی از نماز پیامبرانی همچون شیث(ع)، ادریس(ع)، یونس (ع)، صالح(ع)، اسماعیل(ع)، اسحاق(ع)، یعقوب(ع)، لوط(ع)، شعیب(ع)، داوود(ع)، زکریا(ع)، ایوب(ع) و… سخن به میان آمده که همگی گویا وجود نماز در تمامی ادیان و شریعت های پیش از اسلام می باشد[۷].
اما در خصوص کیفیت و چگونگی اقامه نماز در ادیان مسیحی و یهودی و سایر ادیان آسمانی پیش از اسلام باید گفت: آنچه بر اساس تاریخ ادیان و آیات و روایات غیر قابل انکار می باشد این است که نماز به عنوان عبادت در کلیه ادیان وجود داشته و دارد و متناسب با تکامل دین، روند تکاملی داشته است و این تکامل در دین مبین اسلام – همانند جنبه‌های دیگر آن معارف، مثل قوانین، و مقررات اجتماعی – متناسب با انسان رشد یافته عصر خاتمیت به اوج خود رسیده است [۸].
یهودیان روزی سه بار نماز می خوانند. نماز صبح، نماز عصر و نماز مغرب نماز در کنیسه بهتر است و در صورتی که حداقل که حداقل ده نفر مرد حضور داشته باشند، نماز جماعت برقرار می شود. در این حال یک نفر کاهن، لاوی یا مسن‌ترین فرد که عبری را خوب می داند، جلو می ایستد و دعاها و متونی از تورات را می خواند. معروف‌ترین عباراتی که می خوانند شِمَع (بشنو) ( شما ) نام دارد که عبارت است از:«‌ای اسرائیل بشنو؛ یهوه خدای ما یهوهِ واحد است. پس یهوه خدای خود را به تمامی جان و تمامی قوت خود محبت نما».[۹]شستن دست‌ها تا مچ ( وضو) و بستن بازوبند و پیشانی بندی که در آن آیاتی از تورات نوشته شده (تفیلین) ( تفیلین) برای مردان در نماز صبح واجب است . قبله یهود شهر اورشلیم است.
درمسیحیت نماز به شیوه خاصی که در اسلام وجود دارد مطرح نیست، بلکه آنها در برابر خدا دعا بجا می آورند. مسیحیان کاتولیک پیش از ورود به کلیسا با آب مقدس خود را تطهیر می کنند، به این صورت که دست خود را در آب فرو برده و به صلیب می کشند. یکی از دعاهای مرسوم برای برگزاری نماز، دعای زیر است:«‌ای پدر ما که در آسمانی نام تو مقدس باد، اراده تو چنان که در آسمان است در زمین نیز به انجام رسد. نان کفاف امروز ما را بده، گناهان امروز ما را ببخش چنان که ما نیز کسانی را که به ما بدی می کنند ببخشیم. ما را در آزمایشی نیاور، بلکه از شریر رهایی ده؛ زیرا ملکوت، قوت و جلال از آن توست.«آمین».[10]البته برخی از حرکت‌های بدن مانند دست‌ها را رو به آسمان گرفتن و یا خم کردن زانو در نماز مسیحیان مرسوم است.
بنابراین انبیاءالهی طبق دلایل ازکتاب (قرآن )وروایات ملزوم بودندتانمازرابرپادارند.وهیچ یک ازآنهاازاین امرمستثنی نبوده اند.اماکیفیت وچگونگی آنها برای مامعلوم نیست.که آیاآنان هم همچون مسلمانان نمازوعبادت الهی رابه جای می آوردند.ویابه نحودیگربه این مراسم عمل می کردند.
اما در مورد اینکه: چرا به این نکته در سریال حضرت یوسف اشاره نشده را باید از نویسندگان و سازنده آن پرسید، اما شاید بتوان گفت که دربرخی قسمت‌ها اشاره به نماز خواندن یوسف در گوشه زندان یا در خانه ای به تنهایی شده است که خود نشانه ای از اشاره این فیلم به نماز است.
___________________________
[۱] – الکافی، ج ۳، ص ۲۶۴
[۲] – مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۱۹۶
[۳] – مجلسی، بحار الانوار، ج۱۱، ص۳۳۳
[۴] – ابراهیم (۱۴)، آیه ۳۷
[۵] – طه (۲۰)، آیه ۱۴
[۶] – مریم (۱۹)، آیه ۲۹
[۷] – برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به کتاب سیمای نماز، حسین انصاریان، فصل : نماز در آئینه ی حیات انبیا و امت ها
[۸] – یکصد وده پرسش درباره نماز، مجتبی کلباسی، انتشارات ستاد اقامه نماز، نهم، ۱۳۸۸ش، ص ۱۱۴
[۹] – تثنیه ۶: ۴-۵ . البته آنان در قرائت آن، به جای لفظ یهوه، از ادونای استفاده می کنند.
[10] – متی، ۶:۹.