شکل گیری سال هجری قمری، به مناسبت هجرت با برکت رسول خدا(ص) از مکه به مدینه النبی است. در این خصوص آیه ای نداریم که مبنا و علت پیدایش تاریخ هجری قمری را بیان کند. چون تأسیس سال هجری قمری یک پدیده بشری است. بله آیه ای که به پیامبر اسلام دستور هجرت داده است و هجرت رسول الله، می تواند عامل به وجود آمدن تاریخ هجری قمری توسط مسلمین باشد؛ آیه: «وَ إِذْ یمْکرُ بِک الَّذینَ کفَرُوا لِیثْبِتُوک أَوْ یقْتُلُوک أَوْ یخْرِجُوک وَ یمْکرُونَ وَ یمْکرُ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیرُ الْماکرین»[1] است. «و [یاد کن] هنگامی را که کفرپیشگان درباره تو نیرنگ می زدند تا تو را به زندان دراندازند، یا به قتل برسانند یا [از وطن] بیرونت کنند، و [در آینده هم، همواره بر ضد تو] نیرنگ می زنند و خدا هم جزای نیرنگشان را می دهد و خدا بهترین جزا دهنده نیرنگ زنندگان است».هجرت پیامبر، 12 ربیع الاول بود و آغاز سال هجری، ماه محرم است. مسلمانان برای تعیین سال هجری به روز هجرت توجه نکردند بلکه سال هجرت را مبدأ سال هجری قرار دادند؛ مثل اینکه از کسی می پرسی متولد چه سالی هستی؟ به روز توجه نمی کند و فقط سال تولد را جواب می دهد؛ یعنی آغاز زندگی خودش را سال تولد قرار می دهد نه روز تولد.مسلمانان صدر اسلام نیز بنابر پیشنهاد امیرالمؤمنین، حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام و تصویب خلیفه وقت(عمر)، هجرت سرنوشت ساز پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم از مکه معظمه به مدینه منوره را مبدأ سال هجری قمری قرار داده اند. بدین جهت، تاریخ قمری را تاریخ هجری قمری نامیده اند.[2]پس بنیانگذار تاریخ هجری حضرت علی(ع) بودند و شخص پیامبر در تأسیس سال هجری قمری دخالتی نداشتند. اگر چه به احتمال زیاد نامه نگاری های رسول خدا (ص) تاریخ داشته و بر اساس سال قمری نگاشته می شده است.درباره بخش دوم پرسش:آنچه از کتب تاریخی برداشت میشود این است که عام الفیل مقارن با تولد پیامبر است ولی درادامه یعنی بعد از رسالت پیامبر در تاریخ اسلام و دوره تدوین کتابها به این تاریخ اشاره ای نمیشده است و در دو حادثه بزرگ تولد و بعثت پیامبر به عام الفیل اشاره شده است براین اساس عجیب ومعجزه بودن این حادثه در ذهن اعراب نقش داشته است نه اینکه یک مبدا ختص تاریخی باشد و در ادامه هم اعراب ماه های سال خود را به همان منوال گذشته یعنی محرم و صفر و ربیع الی آخر می شناختند[1] – انفال، آیه 30.
[2] – مسعودی، مروج الذهب، ج، 4، ص 300، ان بدء، التاریخ من الهجرة، علی حسب ما بیَّنا فیما سلف من کتبنا من مشاورة عمر الناس فی التاریخ عند حدوث أمور وجب تدوینها، و ما قاله الناس من کل فریق منهم، و اخذه بقول علی بن أبی طالب رضی الله عنه، ان یؤرخ بهجرة النبی صلی الله علیه و سلم، و ترکه ارض الشرک… .