یک روانپزشک با اشاره به استرس بالای کودکان در آستانه بازگشایی مدارس، گفت: والدین باید با کاهش استرس، تیک‌های عصبی کودکان را کاهش دهند.

دکتر فربد فدایی گفت: تیک عصبی حرکتی شامل حرکات غیرارادی عضلات صورت اطراف دهان، گردن و شانه‌ها که معمولا کوتاه مدت است و پس از مدتی رفع می‌شود.
وی ادامه داد: علاوه بر تیک‌های غیرارادی عضلات در گروهی از کودکان تیک‌های صوتی شنیده می‌شود که با سرفه کردن، بالا کشیدن بینی یا سوت زدن همراه است.

این روانپزشک بروز تیک‌های عصبی حرکتی و صوتی را عموما موقتی دانست و اظهار کرد: برخلاف نگرانی والدین بسیاری از تیک‌های عصبی نیاز به درمان ندارند و پس از گذشت مدت زمانی برطرف می‌شوند و آموزش کودک و خانواده برای رفع این مشکل کفایت می‌کند.

وی به نقش آشفتگی و اضطراب در تشدید تیک عصبی اشاره کرد و افزود: کاهش استرس محیط در سطح خانواده به میزان زیادی در تیک‌های عصبی، حرکتی، صوتی و کاهش آن تاثیر خواهد داشت.

فدایی ادامه داد: در صورتی که تیک‌های عصبی شدید و طولانی مدت باشند و موجب ناراحتی کودک بین دیگران شود، می‌توان درمان‌های دارویی برای او تجویز کرد که اغلب طولانی مدت است و چند سال طول می‌کشد. این روانپزشک به غیرارادی بودن تیک‌ها اشاره کرد و افزود: شدت و محدود کردن آن توسط فرد کنترل نمی‌شود و تنها درمان برای کنترل آن درمان دارویی است.

فدایی تنها برخی از تیک‌ها را نیازمند درمان دارویی دانست و گفت: اگر تیک‌های عصبی فرد هر روز تکرار شود و به شکلی جلب نظر کند این افراد باید برای درمان به پزشک مراجعه کنند ولی اگر خفیف باشد نیازی به درمان پزشکی وجود ندارد.

این روانپزشک با اشاره به آغاز بازگشایی مدارس و استرس ناشی از آن برای کودکان، گفت: خانواده باید با ارائه اطلاعات نسبی در رابطه با محیط جدید و روابط حاکم بر مدارس از استرس و تشویش کودکان برای شروع مدارس و قرار گرفتن در محیط جدید کم کنند.
 

برخی از عوامل تاثیر گذار بر استرس دانش آموزان به شرح زیر است:

اضطراب جدایی از والدین در مدرسه

در دوران مدرسه مجموعه ای از ترس ها برای کودک ایجاد می شود. اولین ترس، ترس از محیط مدرسه است. ترس از مدرسه به عناوین مختلف بروز می کند که یکی از آنها ترس از معلم است. البته این ترس در دوران مهد هم به وجود می آید. گاهی اوقات کودکان قادر به برقراری رابطه عاطفی با معلم خود نیستند و احساس می کنند از جانب معلم با آسیب مواجه خواهند شد یا معلم آنها را دوست ندارد. این مساله به اضطراب جدایی دوران کودکی پیش از مدرسه که اغلب در سنین 6 ماهگی به بعد آغاز می شود اطلاق می شود. اگر در این دوران، والدین رفتار مناسبی با کودک داشته باشند این اضطراب به خوبی پشت سر گذاشته می شود و در دوران مدرسه کمتر دچار اضطراب جدایی از والدین برای رفتن به مدرسه می شوند.

اگر غیر از این مساله اتفاق افتاده باشد و کودک در این دوران تحت تاثیر رفتار نادرستی از جانب والدین باشد و این اضطراب را از همان دوران به همراه داشته باشد تا زمانی که به مهد و مدرسه می رود این اضطراب باز به سراغ او می آید.

کمالگرایی والدین در انجام تکالیف درسی

امید فرزادی روانشناس بالینی و عضو روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این زمینه گفت: یکی از دلایل استرس دانش آموزان از حضور در مدرسه به دلیل تکالیف درسی و فعالیت های آموزشی است. سخت گیری های والدین برای کسب نمره، مقایسه کردن عملکرد تحصیلی فرزندان با سایر اعضای خانواده و دوستان و اجرای سیاست های تنبیهی و تشویقی از جمله مواردی هستند که موجب تشدید استرس و اضطراب در دانش آموزان به خصوص در هنگام بازگشایی مدارس می شود.

این روان شناس افزود: کمالگرایی والدین به خصوص والدینی که تنها صاحب یک فرزند هستند دانش آموزان را دچار استرس و اضطراب و احساس مسوولیت بسیار سنگین می کند.
 

نحوه رفتار معلمان در ایجاد استرس

از آنجایی که کنترل استرس و اضطراب دانش آموزان برای حضور در مدرسه بخشی بر عهده والدین و بخشی بر عهده مسوولان مدرسه به خصوص معلم است. متاسفانه برخی معلمان همچنان به سیستم تنبیه و تشویق معتقد هستند که این مساله یک فضای رقابتی تنش زا بین دانش آموزان ایجاد می کند.
از طرفی با آغاز سال تحصیلی همواره شاهد اخباری درباره تنبیه بدنی دانش آموزان هستیم که گاهی نیز جان کودک را با خطر مواجه می کند. این در حالی است که تنبیه یک شخص در مقابل دیگران و انعکاس آن در فضای مجازی موجب ایجاد استرس در دانش آموزان می شود.
 

رفتار والدین عاملی موثر در ایجاد استرس در دانش آموزان

در نظر گرفتن برنامه زمان بندی و تاکید بیش از اندازه بر روی تکالیف می تواند زمینه ساز اضطراب مدرسه شود. والدینی که اغلب پر مشغله هسند برای مشغول نگهداشتن فرزندان خود برنامه زمان بندی در نظر می گیرند و کودک را موظف می دانند که مانند یک ربات مجری برنامه های آنها باشد. چنین کودکی مرتب به کارهای خود در مدرسه و خانه فکر می کند و تصور اینکه از برخی از کارهایش در خانه و مدرسه جا بماند، اضطراب در او ایجاد می کند.

برخی والدین به لحاظ شخصیتی ثبات ندارند و کودک خود را گاهی به خاطر اشتباهات کوچک مورد تنبیه قرار می دهند، اما در مقابل اشتباهات بزرگ واکنش چندانی نشان نمی دهند. چنین والدینی در تشویق نیز اینگونه عمل می کنند. کودکان این والدین نمی دانند چه زمانی تنبیه شدید در انتظارشان است. آنها این نگرش را در مورد مدرسه و معلمان خود نیز پیدا می کنند و در هنگام انجام دادن کار در مدرسه در حال اضطراب از تنبیه به سر می برند.
 

عوامل روانی زمینه ساز استرس در دانش آموزان

گاهی ترس و اضطراب کودک از مدرسه ناشی از کم رویی و خجالت کشیدن کودک از صحبت کردن در جمع است. چنین کودکی از معاشرت با معلم و هم کلاسی های خود هراس دارد و زمانی که در این موقعیت قرار بگیرد دچار اضطراب می شود.

گاهی اضطراب از مدرسه به دلیل تیپ شخصیتی کودک است. کودکان درون گرا و منزوی از گوشه گیری و انزوا لذت می برند. این دسته از کودکان زمانی که در محیط شلوغ مدرسه قرار می گیرند دچار اضطراب و بهم ریختگی ذهنی می شوند.

گاهی نیز اضطراب کودکان در مدرسه ناشی از نقص و معلولیت جسمانی آنها است. کودکانی که چنین شرایطی را دارند به طور مداوم در ذهن، خود را با همکلاسی های دیگر مقایسه می کنند و این مقایسه احساس حقارت و اضطراب را برای آنها به دنبال دارد.

محیط مدرسه و تاثیر آن بر اضطراب دانش آموزان

محیط در شکل گیری اضطراب بسیار مهم است. هر فرد به هنگام حضور در مکان ها و موقعیت های جدید مضطراب می شود. یکی از محیط هایی که اضطراب ایجاد می کند مدرسه است. بنابراین استرس ها و اضطراب های ناشی از ورود به مدرسه تا حدودی طبیعی است.

از طرفی چون دانش آموزان هنوز به جزییات همه قوانین و مقررات مدرسه آگاه نیستند و ترس از طرد شدن از محیط مدرسه برای آنها وجود دارد. این عوامل خود در شکل گیری استرس در آنها موثر است.

در واقع استرس نوعی پاسخ به تغییرات عاطفی یا فیزیکی ایجاد شده در محیط و شرایط زندگی کودک است که می تواند با توجه به سن، موقعیت زندگی و شخصیت کودک به گونه های مختلف بروز پیدا کند.

با فرا رسیدن ایام بازگشایی مدارس، دلهره دانش آموزان هم شروع می شود. آنها در هر سن و سالی که باشند چون نگرانی های مختلف مربوط به درس خواندن در ذهنشان شکل می گیرد ؛ دچار اضطراب و ترس از امتحان می شوند. گروهی از دانش آموزان عصبانی، افسرده، پریشان، ناراحت و مضطرب می شوند و گروهی دیگر، چنان آشفته و نگران می شوند که دیگر نمی توانند بر روی درس خود متمرکز شوند.

داشتن کمی اضطراب و دلهره در ایام امتـحانات طبیعی است اما اگر این نگرانی به حدی برسد که تاثیر منفی بر روند آموزش روزانه دانش آموزان گذارد و مانعی برای پیشرفت آنها شود، غیرطبیعی و نامعقول خواهد بود. علت تشویش بیش از اندازه گروهی از دانش آموزان، به دلیل عدم استفاده درست آنها از نیروی فکری ذهنیشان است. آنها می توانند با کمی تلاش، برنامه ریزی و به کارگیری روش های گوناگون کاهش اضطراب موفقیت خود را در امتحان ها تضمین کنند.
پاسخ به سوالات دانش‌آموزی را اینجا بخوانید

 خانواده ها باید به یکسری مسائل توجه خاصی داشته باشند. تغییرات فیزیکی بدن مثل عرق کردن کف دست، افزایش ضربان قلب، برافروختگی صورت، تنگی نفس و تغییرات روانی حاصل از اضطراب همانند کاهش توجه و تمرکز، حواس پرتی و احساس تشویش و نگرانی ؛ علائمی است که  می تواند دانش آموز را نسبت به پاسخ های روانی جسمانی خود هوشیار کند.

 با توجه به حالت های عاطفی هیجانی کودکتان می توانید درصدد کنترل آنها برآیید تا آن را به استرس مثبت تبدیل کنید. آنها باید توانایی های خود را باور داشته و خود را با دیگران  مقایسه نکنند. از آنها نخواهید که نفر اول باشند.

خواب کافی می تواند از شدت اضطراب امتحان بکاهد. اغلب دانش آموزان به حداقل ۶ الی ۷ ساعت خواب در طول شبانه روز احتیاج دارند و اگر کمتر از این میزان بخوابند، بدنشان مستعد و آماده آسیب های روحی جسمی خواهد شد. هر گونه بی نظمی در برنامه خواب یا کم خوابی موجب کاهش کارایی مغز و افزایش استرس می شود.

تغذیه مناسب نیز تاثیری مستقیم بر عملکرد تحصیلی دانش آموز می گذارد. تحقیقات و پژوهش های مختلف نشان می دهند رژیم های غذایی ناسالم و ناکافی تاثیری منفی بر قابلیت فراگیری دانش آموزان، تمرکز حواس و هوشیاری آنان می گذارد.

شیر گرم، موز، حبوبات پخته، نان، کاهو، سبزی ها، ویتامین ها و املاح مختلف از جمله موادی هستند که مصرف آنها در شرایط استرس آور مفید است و نیاز بدن به آنها بیشتر می شود. دانه های مغزدار (بادام، نخودچی، کشمش، فندق، پسته، گردو) سرشار از منیزیم است و کمبود آن منجر به ناتوانی یادگیری می شود. از میان میوه ها هم سیب، آناناس و خرما به علت داشتن انواع ویتامین ها و مواد قندی تاثیری مثبت بر فعالیت های مغزی می گذارند. موادی که باید از مصرف افراطی آنها در روزهای امتحان پرهیز کرد، عبارتند از قهوه، شکر، شیرینی، گوشت های پرچرب (مثل سوسیس، کالباس) و نوشابه های کافئین دار است.

ورزش عامل کاهش تنش های عصبی و استرس

ورزش موجب کاهش تنش های عصبی و استرس می شود. ورزش منظم و سبک موجب افزایش گردش خون در بدن (به ویژه در مغز) و کاهش هورمون های استرس زا می شود. پیاده روی، دویدن، دوچرخه سواری، شنا و هر ورزش دیگری که موجب فعالیت بدنی و تحرک جسمانی دانش آموز شود، می تواند همین تاثیر را داشته باشد.

با توجه به این نکات می توان آرامش را در کودکان خود ایجاد کنیم تا سال تحصیلی جدید را به خوبی آغاز کنند.

منبع: سایت سیمرغ
سایت الف
سایت خبرنگاران جوان