امام علی (علیه السلام) فرموده اند:

«الظَّفَرُ بالحَزْمِ والجَزْمِ (1)؛ پیروزی، با دور اندیشی واراده پایدار به دست می آید».

شایسته است قبل از هر چیز به این نکته اشاره نماییم که فرد با اراده کسی است که وقتی در مورد کاری به خوبی تأمل کرد و تصمیم به انجام آن گرفت، سعی می کند با ثبات قدم آن را به اجرا در آورد. او در حقیقت هدفی معقول دارد که تا به آن نرسیده، از تعقیب آن باز نمی ایستد؛ بنابراین پافشاری بر تصمیمی نادرست یا داشتن میلی قهرمانانه ثبات قدم نخواهد بود.

فرد سست اراده نیز کسی است که در مواجهه با کمترین مشکلی، از انجام دادن کار، دل سرد شده و دست از کوشش برمی دارد. در حقیقت «افراد بی اراده، با هر میزان هوش و استعداد، امکان استفاده از فرصت های مناسب را در خود نمی یابند و اغلب به دلیل همین ضعف روانی، موقعیت های ارزشمند زندگی خود را از دست می دهند و به قولی اگر شانس هم به روی ایشان لبخند بزند، آن ها بدان بی اعتنا خواهند بود» (2). برخی از علل ضعف اراده عبارتند از: توجه بیش از حد به امیال و خواسته های نفسانی مانند پرخوری، پرخوابی، غنا و موسیقی،‌ تلقین‌های منفی،‌ کم همتی،‌ نداشتن انگیزه کافی،‌ فقدان اعتماد به نفس،‌ شکست های قبلی،‌ آرمان گرایی افراطی و… .

*** در راستای تقویت اراده، سعی کنید:

1. با واقع نگری هدف و یا اهداف دقیق و مشخصی برای خود ترسیم نمایید، اهدافی که معقول، قابل دستیابی، بدون افراط و تفریط و مطابق با توان و استعداد شما باشد؛ نه آنکه آرمانی، بلند پروازانه و خارج از توانایی های شما باشد.

2. توانایی ها و استعدادهای خود را بشناسید و در جهت رسیدن به هدف، آنها را به کار گیرید. در هر سری شوری است، خوشبخت کسی است که ذوقش را دریابد.

3. به تدریجی بودن تقویت اراده توجّه نموده و برای این کار برنامه ریزی و مدیریت زمان داشته باشید. سعی نمایید برای تمام کارها و فعالیت های شبانه روزی خود برنامه ای منظم و مدوّن داشته باشید. جدولی ترسیم کنید که در ستون افقی آن، ساعات شبانه روز و در ستون عمودی، ایام هفته را یادداشت کرده و تمام کارهای روزانه خود (از خواب و استراحت تا عبادت، ورزش، مطالعه و …) را در آن درج کنید. هیچ زمانی را خالی و بدون کار نگذارید. هر روز صبح با نگاهی به برنامه، به اجرای دقیق آن بپردازید و شب ها همچون یک محاسبه گر جدی و قاطع قبل از خواب، آن را محاسبه و ارزیابی کنید تا میزان موفقیت خود در انجام دادن کارها را بسنجید. در صورت موفقیت، خود را تشویق کنید و در صورت تخلف از برنامه و سهل انگاری در اجرا، خود را تنبیه نمایید.

4. همواره خودگویی های مثبت داشته باشید که «من اراده لازم برای انجام کارهایم را دارم»، «هیچ چیز نمی تواند اراده ام را متزلزل کند»، «آنچه را که به نظرم انجام دادنی است، انجام می دهم و هیچ مانعی نمی تواند مرا از آن باز دارد»، «اراده من هر روز محکم تر می شود»، و … .

5. بلند پروازی نکنید؛ زیرا بلند پروازی در ابتدا می تواند باعث دلسردی و یأس شود. از کارهای کوچک و هدف های کوتاه مدّت شروع کنید تا زودتر به موفقیت دست یابید و انگیزه شما برای ادامه مسیر مضاعف گردد؛ زیرا گرچه باید با همت و نقشه بزرگ وارد کار شد، ولی باید کار را از جای کوچک آغاز نمود.

6. در مورد فوائد دنیوی و اخروی همّت و اراده بالا و ضررهای سستی اراده بیندیشید.

7. از مطالعه احادیثی که همّت و اراده بالا را ستوده و همچنین از مطالعه زندگی افراد موفقی که با همّت بالا به مراتب والائی رسیده اند، غافل نشوید.

8. از افراد و دوستانی که به شما افکار منفی القاء می کنند، دوری کرده و با افراد بلند همّت ارتباط صمیمی داشته باشید.

9. هر روز صبح حداقل بیست دقیقه به طور مرتب و در ساعتی معین ورزش کنید.

10. صبح گاهان، هرگاه که بیدار شدید بی درنگ برخیزید و از رختخواب بیرون روید. برای رفع خواب آلودگی از اتاق بیرون رفته و قدری نرمش کنید تا خواب آلودگی از بین برود.

11. در صورت امکان، چند دقیقه قبل از اذان صبح از خواب بیدار شده، نماز شب بخوانید و اگر در آن وقت بیدار نشدید، قضای آن را به جا آورید.

12. مقید باشید هر روز تعداد آیات معینی را قرائت کنید؛ مثلاً 30 تا 50 آیه و در صورت تمایل در هفته های بعد به میزان آن بیفزایید.

13. با هواهای نفسانی مخالفت کنید و از گناه دوری گزینید؛ زیرا این مسأله نقش بسیار مؤثّری در تقویت اراده و نهادینه کردن آن در درون انسان دارد. پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) می فرمایند:

«الشَّدید مَن غَلَبَ علی نَفسِهِ (3)؛ پهلوان و قوی (با اراده) کسی است که بر نفْس خود چیره شود».

14. هرگز ناامید نشوید و در برابر شکست ها و ناکامی ها ایستادگی کنید؛ زیرا برخی از شکست ها زمینه پیروزی های بزرگ را فراهم می کند. با تجربه اندوزی از نقاط ضعف و اشتباهات گذشته خود برای پی گیری و به انجام رساندن کارهای ناقص و ناموفق، جدیت به خرج دهید.

15. کارهایی را که به عهده می گیرید، ناتمام رها نکنید و آنها را به نحو احسن و تا رسیدن به نتیجه مطلوب ادامه دهید.

16. از پراکنده کاری و آشفتگی در کارها که موجب به هم ریختگی فکری می شود، بپرهیزید و به فعالیت های خود تمرکز و انسجام ببخشید.

17. در همه کارهای خود بر خداوند توکّل نموده و از او استمداد بجویید.



پی نوشت ها :

1. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 3، ص 54، ح 3866.

2. ژوزف مورفی، تقویت و تمرکز فکر، ترجمه هوشیار رزم آزما، ص 131.

3. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 13، ص 75، ح 21516.

نویسنده : رضا وظیفه مند