یکی از پرسش هایی که همواره در حوزه مهدویت مطرح است. محل زندگی حضرت است و اینکه آیا امام زمان روزانه در میان ما رفت و آمد دارند و ما ایشان را نمی شناسیم؟!

آیا امام زمان(عجل الله تعالی فرجه)، می تواند به صورت یک فرد ناشناس در میان مردم زندگی کند؟ در این صورت مسکن و محل زندگی او کجا است؟!

در پاسخ به این پرسش نمی توان محل خاصی برای آن حضرت در نظر گرفت و منطقه و شهری را به عنوان محل سکونت او معرفی کرد.اصولا “پنهان زیستی امام” ایجاب می کند که مسکن و مکان زندگی او، کاملا مخفی و ناشناخته بماند.

“سدیر صیرفی” از امام صادق(علیه السلام) روایت می کند: “صاحب الامر” از این جهت با یوسف(علیه السلام) شباهت دارد که برادران یوسف با اینکه عاقل و دانا بودند و قبلا هم با وی معاشرت داشتند، وقتی پیش او رفتند، تا خودش را معرفی نکرد، او را نشناختند و با اینکه بین او و یعقوب(علیه السلام)، بیش از 18 روز راه فاصله نبود، یعقوب از وی اطلاعی نداشت. پس چرا این مردم انکار می کنند که خداوند همین عمل را نسبت به حجت خویش صاحب الامر نیز انجام دهد؟ او نیز در بین مردم تردد می کند و در بازار ایشان راه می رود و بر فرش های آنان قدم می گذارد؛ ولی “مردم” او را نمی شناسند و به همین وضع زندگی می کند تا هنگامی که خداوند به او اذن معرفی به مردم را بدهد.”1

آن حضرت برای انجام وظایف و تکالیف خود از مکانی به مکان دیگر می رود و براساس حکایات معتبر، در شهرها و اماکن مختلفی دیده شده است. مدینه، مکه، نجف، کوفه، کربلا، کاظمین، سامرا، مشهد و قم، ازجمله ی آن است.

در بعضی از زمان ها و مناسبت ها در مکانی مقدس حضور دارد. در اینجا به برخی از آن ها اشاره می شود:

مکان های خاص

1. مدینه و پیرامون آن (رضوی)

امام باقر(علیه السلام) می فرماید: “ناچار برای صاحب الزمان، عزلت و غیبتی است و طیبه (مدینه) خوب جایگاهی [برای ایشان] است.”2

2. مکه و اطراف آن (ذی طوی)

از امام باقر(علیه السلام) نقل شده است: “یکون لصاحب هذا الامر غبیه فی بعض الشعاب، [او] او ما بیده الی ناحیه ذی طوی ….؛3 صاحب الامر در یکی از این دره ها غیبتی خواهد داشت، سپس با دستش به بخشی از ذی طوی اشاره کرد.”

در دعای ندبه می خوانیم: “لیت شعری این استقرت بک النوی بل ای ارض تقلک او ثری ابرضوی او غیرها ام ذی طوی؛4 ای کاش می دانستم که در کدامین زمین قرار داری و کدام زمین یا خاک، وجود نازنینت را بر خود حمل می کند؟ آیا در رضوی هستی یا در جای دیگر؟ آیا در ذی طوی هستی؟”

3. حضور هرساله در حج و عرفات

از زمان ها و مکان هایی که امام در آن حضور مستمر و دائمی دارد، روز عرفه، موسم حج و در سرزمین عرفات است. امام صادق(علیه السلام) فرمود: “یفقد الناس امامهم یشهد الموسم فیراهم و لا یرونه؛5 مردم امام زمان خود را نمی یابند، او در موسم حج [و در منا و عرفات] شرکت می کند و آنان را می بیند ولی آنان او را نمی بینند.”

امام رضا(علیه السلام) نیز می فرماید: “انه لیحضر الموسم فیقضی جمیع المناسک …؛ [مهدی] در موسم حج حاضر می شود و همه ی اعمال را انجام می دهد و در عرفه نیز وقوف می کند و دعای مومنان را آمین می گوید.”

“محمد بن عثمان عمری”، یکی از نائبان چهارگانه ی امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) می گوید: “به خدا سوگند صاحب الزمان در موسم حج، همه ساله حضور می یابد و مردم را می بیند و می شناسد. مردم [هم] او را می بینند، اما نمی شناسند.”6

4. مسجد کوفه، سهله، کربلا و نجف

ابوبصیر از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند: “گویا می بینم که قائم ما با خانواده اش در مسجد سهله اقامت گزیده است.”7

براساس حکایات معتبر، ملاقات بزرگانی چون مقدس اردبیلی، علامه بحرالعلوم، شیخ محمد تقی آملی و … در مسجد سهله و کوفه صورت گرفته است.8

ازمجموعه این روایات و حکایات معتبر، برداشت می شود که آن حضرت در شهرها و مناطق مختلف حضور دارد و محل زندگی ایشان، جای خاصی نیست. پس زندگی او به شیوه ی عادی و معمولی است؛ زیرا اینگونه زندگی، حساسیت برانگیز نیست و برای آن حضرت نیز آسان تر و طبیعی تر است.

منابع:

1. بحار الانوار، ج52، ص154؛ کمال الدین، ج2، ب33، ج21.

2. کافی، ح1، ص340، ح16، باب فی الغیبه.

3. الغیبه النعمانی، ص182؛ اثبات الهداه، ج3، ص550، ح559.

4. اقبال الاعمال، ص298.

5. منتخب الاثر، ص319.

6. بحار الانوار، ج53، ص152.

7. همان، ج52، ص152.

8. همان، ص583، ح776.