مهم‌ترین ویژگی‌های آخرت و برجسته‌ترین تفاوت‌های آن با دنیا از این قرار است :
الف. قرارگاه
دنیا محلّ عبور انسان است و از همین رو، از آن به «پل» تعبیر شده است؛ امّا آخرت، جایی است که انسان در آن جا خواهد ماند؛ و هوشیار، کسی است که به فکر قرارگاه خود باشد.
ب. خانه همیشگی
دنیا، مسافرخانه انسان، و آخرت، خانه همیشگی اوست، و هر انسان عاقلی به تأمین و تجهیز خانه همیشگی خود، بیش از مسافرخانه اهمّیت می‌دهد.
ج. خانه زندگیِ حقیقی
از منظر قرآن، زندگی دنیا در برابر زندگی آخرت، بازیچه ای بیش نیست، بدین معنا که انسان، تنها در آخرت می‌تواند طعم هشیاری و زندگی حقیقی را بچشد و بفهمد زنده بودن یعنی چه.
د. حاکمیت مطلق حق
دنیا آزمایشگاه انسان است. از این رو، حق و باطل در آن آمیخته است؛ امّا آخرت، جایگاه ظهور نتیجه آزمایش‌هاست و به همین جهت، در آن جا چیزی جز حق، حاکم نخواهد بود.
ه. شهود حقایق غیبی
همه انسان‌ها حقایق غیبی را در آخرت می‌بینند و آنچه را خداوند متعال در دنیا به آنان وعده داده، بالعیان مشاهده می‌کنند. بنا بر این، آنچه در دنیا برای آنان غیب محسوب می‌شود، در آخرت به شهادت تبدیل می‌گردد و همه مردم به مرتبه یقین می‌رسند.
و. خانه پاداش کردار نیک و بد
دنیا خانه کار است و آخرت، خانه پاداش؛ امّا نه به صورت پاداش‌های دنیوی؛ بلکه بدین گونه که کار انسان در خانه دنیا، در خانه آخرت، به پاداش تبدیل می‌شود : «فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ * وَ مَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه. هر کس هم وزن ذرّه ای نیکی کند، [نتیجه] آن را می‌بیند، و هر کس هم وزن ذرّه ای بدی کند، [نتیجه] آن را می‌بیند»( سوره زلزال آیه 7 و8).
ز. دشواری راه
یکی از خصوصیات مهمّ خانه آخرت، دشواری راه آن است که تا انسان از بخشی از خواسته‌ها و هوس‌های خود نگذرد، نمی‌تواند این راه را طی کند، به عکسِ راه دنیا که در جهت تمایلات نفسانی است. از این رو، احادیث اسلامی تأکید می‌کنند که راه آخرت را که به بهشت منتهی می‌گردد سختی و رنج، فرا گرفته است؛ امّا راه دنیا که به دوزخ منتهی می‌گردد در میان هوس‌ها و شهوات است.
ح. کامیابی شایستگان
کامیابی‌های دنیا لزوما با شایستگی افراد، مرتبط نیست و چه بسا انسان‌های شایسته ای که عمر خود را در محرومیت به سر می‌برند و حقوق آنان به وسیله انسان‌های ناشایست، مورد تجاوز قرار می‌گیرد؛ امّا کامیابی‌های آخرت، ویژه انسان‌های شایسته است و به فرموده امام علی علیه السلام : أحوالُ الدُّنیا تَتبَعُ الاِتِّفاقَ، وَ أحوالُ الآخِرَةِ تَتبَعُ الاِستِحقاق. احوال دنیا تابع اتّفاق است و احوال آخرت، تابع استحقاق.
ط. احاطه آخرت بر دنیا
آخرین ویژگی برجسته آخرت، احاطه آن بر دنیاست، بدین معنا که آخرت هم اکنون وجود دارد و دوزخ، هم اکنون بر انسان‌های ناشایست، و بهشت، هم اکنون بر انسان‌های شایسته احاطه دارد، و به تعبیر دیگر، دنیا نمادی از آخرت است. البتّه انسان تا وقتی که در نَشئه دنیا قرار دارد، نمی‌تواند حقیقت آخرت و بهشت و دوزخ را بفهمد؛ لیکن با خروج از این نشئه، حقایق و منازل آخرت، یکی پس از دیگری برای او آشکار می‌گردد، چنان که امام علی علیه السلام فرموده است : النّاسُ نِیامٌ، فإِذا ماتُوا انتَبَهوا. مردمان خواب اند و زمانی که می‌میرند، بیدار می‌شوند(تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، ج 1، ص 150)؛ و قرآن نیز تصریح می‌کند که : «لَقَدْ کُنتَ فِی غَفْلَةٍ مِّنْ هَذَا فَکَشَفْنَا عَنکَ غِطَآءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِید. واقعا که سخت از این حال در غفلت بودی؛ و ما پرده‌ات را از چشمانت برداشتیم و دیده‌ات امروز تیز است»(آیه 22 سوره ق).
منبع: دانشنامه قرآن و حدیث ج 1