۱۳۹۴/۱۱/۱۹
–
۶۲۴ بازدید
در مقابل همکلاسیهایی که خودشان را میگیرند و متکبر هستند چگونه رفتار کنیم؟
تواضع و فروتنی از صفات برجستهای است که مورد تأکید اسلام میباشد. با ابراز تواضع خود در پیشگاه بیکران الهی، مدام به تمرین بندگی میپردازد و در برابر بندگان خوب خدا و دوستان، فروتنی دارد و در مقابل، به لحاظ اخلاقی وجود صفت کبر و خودپسندی نوعی بیماری و چالش بزرگ اخلاقی و نفسانی تلقی میشود. بیماری که باید با تواضع و فروتنی معالجه گردد. در صورتی که منظورتان این است که چنین شخصی را چگونه باید راهنمایی کرد، باید گفت در صورتی که تحمل شنیدن انتقاد را دارد باید ابتدا به صورت غیرمستقیم یا مستقیم با او در زمینه رفتارش صحبت کنید و از او بخواهید که رفتار خود را شایسته کند. چرا که در اکثر موارد که انسان ناخواسته به تکبر و خود برتربینی مبتلا میشود، اگر از ناحیه دوستان و نزدیکان به بدی و زشتی این صفت آگاه و ملتفت شود، به راحتی میتواند این صفت را از بین برد. به عنوان مثال در شیوه غیرمستقیم میتوانید وقتی او دارد از خودش تعریف میکند و یا کاری را انجام میدهد که نشان دهنده این صفت است، به شوخی به او بگویید: «شما که همیشه هوای خودتان را دارید»؛ یا «چهقدر از خودتان تعریف میکنید» و… تا متوجه شود که رفتارش توجه دیگران را به خود جلب کرده و دیگران او را آدم خودبین و متکبری میدانند.
در شیوه مستقیم هم میتوانید برای اینکه ابتدا ظرفیت پذیرش انتقاد را در مخاطب به وجود بیاورید ابتدا از او تعریف کنید و از امتیازات و صفات خوبش بگویید و بگویید که به او علاقه دارید و قصد بدی ندارید. آنگاه اشاره کنید که این رفتار او باعث میشود که دیگران نظر بدی نسبت به او داشته باشند و شخصیت او در نظر دیگران پایین بیاید.
اما اگر امیدی به اصلاح او ندارید، بهترین کار برای اینکه ناراحتی و درگیری پیش نیاید یا رفتار او به شما سرایت نکند این است که، در حد امکان ارتباط خود را با او کم کنید؛ تا هم تحت تأثیر رفتار او قرار نگیرید و هم اینکه حرفها و حرکات او باعث رنجش و ناراحتی شما نشود و همچنین با این کار به بدی و زشتی رفتارش پی برد.
یکی از راههایی که در احادیث برای مقابله و برخورد با متکبر بیان شده است، روش مقابله به مثل میباشد. در این روش انسان با روشی مشابه آنچه که فرد متکبر در رفتارش سر میزند، با متکبر رفتار میکند و سعی میکند تا با این کار او را نسبت به زشتی عملش آگاه کند.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند:
«اِذَا رَأَیْتُمُ الْمُتَوَاضِعِینَ مِنْ اُمَّتِى فَتَوَاضَعُوا لَهُمْ، وَ اِذَا رَأَیْتُمُ الْمُتَکَبِّرِینَ فَتَکَبَّرُوا عَلَیْهِمْ، فَاِنَّ ذَلِکَ لَهُمْ مَذَلَّهٌ وَ صَغَارٌ»[ جامع السعادات، ج 1، ص 363.]؛ «آن گاه که به انسانهاى مؤمن متواضع برخوردید، با آنان تواضع کنید، ولى اگر به انسانهاى متکبر برخورد نمودید با آنان تکبر ورزید. زیرا این روش، براى آنان خوارى و حقارت میآورد».
همانطور که گفتیم هدف از تکبر در برابر متکبر متوجه کردن و بیداری بخشیدن به او در برابر این صفت ناپسند میباشد. در واقع با این کار میخواهیم این صفت بد در او برطرف شود. در منابع دینى از فروتنى در برابر فردى که خود را بزرگ میپندارد و به دیگران به دیده تحقیر مینگرد منع و نهى شده است زیرا اینگونه تواضع، موجب پستى و ذلت مسلمان است. به علاوه تواضع در برابر انسان خودبین و متکبر، چه بسا عامل افزایش حالت تکبراو میگردد و چنین گمان میکند که واقعاًً بزرگ و برتر و لایق تکریم و احترام دیگران است. در نتیجه خوددارى از فروتنى در برابر متکبر موجب آن میگردد که وى به خود آید و متنبه شود و دست از کارهاى ناپسندش بردارد و از بند اسارت نفس رهایى یابد. ازاینروى، نه تنها در برابر چنین انسانى نباید تواضع کرد، بلکه یکى از مواردى که تکبر براى مؤمنان جایز و روا شمرده شده است، تکبر در برخورد با متکبران است.
بنابراین اگر امیدی برای هدایت و آگاه کردن متکبر نسبت به تکبرش ندارید، سعی کنید اولاً با کم کردن ارتباط خود را از ترکشهای این صفت ناپسند مصون بدارید و ثانیاً چنانچه روایات نیز اشاره دارند، با رفتاری مشابه (متکبرانه) او را به زشتی و بدی عملش راهنمایی کنید.
در شیوه مستقیم هم میتوانید برای اینکه ابتدا ظرفیت پذیرش انتقاد را در مخاطب به وجود بیاورید ابتدا از او تعریف کنید و از امتیازات و صفات خوبش بگویید و بگویید که به او علاقه دارید و قصد بدی ندارید. آنگاه اشاره کنید که این رفتار او باعث میشود که دیگران نظر بدی نسبت به او داشته باشند و شخصیت او در نظر دیگران پایین بیاید.
اما اگر امیدی به اصلاح او ندارید، بهترین کار برای اینکه ناراحتی و درگیری پیش نیاید یا رفتار او به شما سرایت نکند این است که، در حد امکان ارتباط خود را با او کم کنید؛ تا هم تحت تأثیر رفتار او قرار نگیرید و هم اینکه حرفها و حرکات او باعث رنجش و ناراحتی شما نشود و همچنین با این کار به بدی و زشتی رفتارش پی برد.
یکی از راههایی که در احادیث برای مقابله و برخورد با متکبر بیان شده است، روش مقابله به مثل میباشد. در این روش انسان با روشی مشابه آنچه که فرد متکبر در رفتارش سر میزند، با متکبر رفتار میکند و سعی میکند تا با این کار او را نسبت به زشتی عملش آگاه کند.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند:
«اِذَا رَأَیْتُمُ الْمُتَوَاضِعِینَ مِنْ اُمَّتِى فَتَوَاضَعُوا لَهُمْ، وَ اِذَا رَأَیْتُمُ الْمُتَکَبِّرِینَ فَتَکَبَّرُوا عَلَیْهِمْ، فَاِنَّ ذَلِکَ لَهُمْ مَذَلَّهٌ وَ صَغَارٌ»[ جامع السعادات، ج 1، ص 363.]؛ «آن گاه که به انسانهاى مؤمن متواضع برخوردید، با آنان تواضع کنید، ولى اگر به انسانهاى متکبر برخورد نمودید با آنان تکبر ورزید. زیرا این روش، براى آنان خوارى و حقارت میآورد».
همانطور که گفتیم هدف از تکبر در برابر متکبر متوجه کردن و بیداری بخشیدن به او در برابر این صفت ناپسند میباشد. در واقع با این کار میخواهیم این صفت بد در او برطرف شود. در منابع دینى از فروتنى در برابر فردى که خود را بزرگ میپندارد و به دیگران به دیده تحقیر مینگرد منع و نهى شده است زیرا اینگونه تواضع، موجب پستى و ذلت مسلمان است. به علاوه تواضع در برابر انسان خودبین و متکبر، چه بسا عامل افزایش حالت تکبراو میگردد و چنین گمان میکند که واقعاًً بزرگ و برتر و لایق تکریم و احترام دیگران است. در نتیجه خوددارى از فروتنى در برابر متکبر موجب آن میگردد که وى به خود آید و متنبه شود و دست از کارهاى ناپسندش بردارد و از بند اسارت نفس رهایى یابد. ازاینروى، نه تنها در برابر چنین انسانى نباید تواضع کرد، بلکه یکى از مواردى که تکبر براى مؤمنان جایز و روا شمرده شده است، تکبر در برخورد با متکبران است.
بنابراین اگر امیدی برای هدایت و آگاه کردن متکبر نسبت به تکبرش ندارید، سعی کنید اولاً با کم کردن ارتباط خود را از ترکشهای این صفت ناپسند مصون بدارید و ثانیاً چنانچه روایات نیز اشاره دارند، با رفتاری مشابه (متکبرانه) او را به زشتی و بدی عملش راهنمایی کنید.