پیش از پاسخ به سؤال ذکر دو نکته ضروری می باشد:
اول: این آیه بعد از آیات 191 -194 سوره بقره قرار گرفته است. و مقصود آن این است که اگر در راه خدا انفاق نکنید و سپاه اسلام را از نظر مالی پشتیبانی نکنید و تقویت ننمایید موجبات هلاکت خود را فراهم آورده‌اید.
علامه طباطبایی در ذیل این آیه فرموده است:
«لا تلقوا بایدیکم الی التهلکه» کنایه از آن است که نیرو و توان خود را از بین نبرید و در مقابل دشمن از تمام توان خود استفاده نمایید چه این که خودداری از انفاق مال خود در راه پشتیبانی از مجاهدان، خود یکی از عوامل از دست دادن قدرت و در نتیجه غلبه دشمن و هلاکت است.[ المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص64.]
شأن نزول آیه نیز تأیید کننده همین تفسیر است.
دوم: هلاکت به معنی تباه شدن و از بین رفتن و بدبختی و سیاه روزی است درحالی‌که مبارزه در راه خدا از بالاترین سعادت هاست و بیشترین پاداش الهی را به‌دنبال دارد.[ محمد سروش، امر به معروف و نهی از منکر، انتشارات زمزم هدایت، 1386ش، دوم، ص54.]
در تفسیر آیه (((وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّه )))[ بقره (2)، آیه 207.]؛ «بعضی از مردم، جان خود را به خاطر خشنودی خدا می فروشند» از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) چنین نقل شده است: مقصود آیه «الرَّجُلُ یُقْتَلُ عَلَی الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَر»[ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص535 – وسائل الشیعة ج 15، ص143.]؛ «کسی است که به واسطه امر به معروف و نهی از منکر به شهادت می رسد».
به علاوه در قرآن کریم از انسان های مؤمن و فداکاری که به واسطه امر به معروف و نهی از منکر شدیدترین مصیبت ها را می بینند و تحمل می کنند با عظمت و بزرگی یاد شده است. به عنوان نمونه در سوره یس سرگذشت یکی از ایثارگران (حبیب نجار) آمده است: او مردم را از مخالفت با پیامبران بر حذر داشته است و قوم طغیان‌گرش با بی رحمی به جان او افتادند و او را به شهادت رساندند. در همان لحظه بود که فرمان الهی به او رسید:
(((قیلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ)))[ یس (36)، آیه 26.]؛
«به بهشت وارد شو».
از همین‌روست که امام حسین(علیه السلام) در پاسخ کسانی که به او می گفتند که: چرا با این که می دانی شهید می شوی، باز هم به کربلا می روی، ایشان پاسخ فرمودند که:
«مرگ در راه خدا تهلکه نیست».[ عبدالحسین رضائی راد، امر به معروف در ترازوی عقل، قم، موسسه بوستان کتاب، 1387ش، اول، ص164 به نقل از مستدرک سفینه البحار، ج10، ص547.]
با توجه به مقدمات گفته شده باید اهمیت انجام واجب و یا ترک حرام نسبت به ضرر احتمالی آن، سنجیده شود؛ اگر مصلحت آن بیشتر باشد؛ شرعاً تحمل ضرر لازم است و ترک امر به معروف جایز نیست. به بیان دیگر: فرق است بین امر به معروف و نهی از منکرهای عادی و معمولی و بین امر به معروف و نهی از منکری که جنبه عمومی و کلّی دارد و یا احیای دین و بقای احکام و شعائر، به آن وابسته باشد و ترک آن موجب خسارت ها و مصایب جبران ناپذیری بر مسلمانان شود. امام حسین(علیه السلام) کاملاً از خطری که متوجه دین شده بود، آگاه بود؛ از این‌رو در همان آغاز کار – که مروان در مدینه به آن حضرت توصیه کرد که با یزید بیعت کند – فرمود:
«انّا للّه و انّا الیه راجعون و علی الاسلام السلام اذ قد بلیت الامّة براع مثل یزید»[ بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 44، ص326.]؛ «… باید با اسلام وداع کرد؛ زیرا امت به راعی و شبانی مانند یزید مبتلا شده است»
در مقابل چنین خطر و منکری، امام حسین(علیه السلام) باید به پا خیزد و دفاع کند و سنگر اسلام را خالی نگذارد؛ هر چند خودش و عزیزانش را بکشند زیرا آن حضرت بقای اسلام و بقای احکام اسلام را از بقای خودش مهم تر می دانست؛ پس جان خود را فدای اسلام کرد و با آن‌که اطفال و خاندانش در سختی و گرفتاری شدید بودند از برنامه خود و انجام وظیفه منصرف نشد.
از این رو، است که می گوییم: نهضت حسینی، ارزش امر به معروف و نهی از منکر را – در مقام اثبات – بالا برد؛ زیرا او نه تنها جان و مال خود، که جان عزیزانش را هم در این راه فدا کرد و حتی به اسارت اهل بیتش هم برای اقامه این اصل، راضی شد. با این کار امام(علیه السلام)، دیگر جای شک نیست که در مسائل مهم، امر به معروف و نهی از منکر با وجود هر‌گونه خطری واجب خواهد بود و در راه آن هر ضرری را باید به جان خرید.[ گروه مولفان، پرسش و پاسخ های برگزیده ویژه محرم، قم، دفتر نشر معارف، 1382 ش، اول، ص91.]