به هنگام قحطی و خشک سالی سختی که برای قریش فراهم شد، محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) به دلیل عیال واری عمویش ابوطالب، نزد دو عموی دیگرش عباس و حمزه رفت و از آنان خواست که چون ابوطالب عیال وار است و در روزهای قحطی، از نظر مساعدت، فرزندان او را نگهداری کنیم. آن دو پذیرفتند و وقتی نزد ابوطالب رفتند، او نیز پذیرفت و گفت عقیل را نزد خودم قرار دهید، آن گاه محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) علی را برگرفت و همراه برد، عباس طالب را و حمزه نیز جعفر را. پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمود: «اخترت من اختار الله لی علیکم علیا»[ المناقب، ج 2، ص 181 و182؛ اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص41.]؛ «همان را برگزیدم که خدا او را برای من برگزید یعنی علی را».
این فرصت، یکی از نعمت های الهی به علی(علیه السلام) بود، او در آن هنگام تنها شش سال از عمرش می گذشت. محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) به همراه همسر گرامی اش خدیجه، علی را تحت تربیت خویش قرار داد[ مقاتل الطالبیین، ص 41؛ بحارالانوار، ج 38، ص 294.] و در اوان نزول وحی نیز او را با تعالیم جدید الهی آشنا ساخت؛ علی(علیه السلام) می فرمود:
«من پیش از آن که احدی از این امت خدا را پرستش کنم هفت سال او را عبادت می کردم»[ شرح نهج البلاغه، ج 1، ص 15 و ج 3، ص 82.].
یعنی چهار سال پیش از بعثت و سه سال پس از آن که پیامبر مأمور به دعوت علنی نبود؛ اگر سن علی(علیه السلام) در موقع دعوت عمومی (سال سوم بعثت) را 13 سال و هنگام ورود به خانه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) 6 سال بدانیم، تعداد سال های ذکر شده به دست می آید. حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به علی(علیه السلام) بسیار مهر می ورزید و همچون فرزند و حتی بیش از آن، در رشد او سعی می نمود.
فضل بن عباس می گوید: از پدرم عباس پرسیدم: پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) کدام یک از فرزندان خود را بیشتر از همه دوست داشت؟ گفت: علی بن ابی طالب را!
گفتم: من از فرزندان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیدم!
گفت: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)، علی(علیه السلام) را از همه فرزندانش بیشتر دوست می داشت و از همه آنها به او مهربان تر بود، از زمان طفولیت علی، هرگز ندیدم پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) او را از خود جدا کند… ما هیچ پدری را نسبت به فرزندش مهربان تر از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به علی ندیدیم و هیچ فرزندی را نسبت به پدرش فرمان‌بردارتر از علی(علیه السلام) نسبت به پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ندیدیم[ همان، ج 13، ص 200.].
زیبایی این دوره را از زبان علی(علیه السلام) می شنویم که می فرمود:
«پیامبر آن گاه که کودک بودم مرا در اتاق خویش نهاد و بر سینه خویشم جا داد و مرا در بستر خود می خوابانید چنان که تنم را به تن خویش می سود و بوی خوش خود را به من می بویانید و گاه بود که چیزی را می جوید سپس آن را به من می خورانید. هرگز دروغی در گفتار من و اشتباهی در کردارم نیافت… و من همواره با پیامبر بودم چونان فرزند که همواره با مادر است.
«یرفع لی فی کلّ یوم من اخلاقه علماً و یأمرنی بالاقتداء به»[ نهج البلاغه، خطبه 192(قاصعه).]؛ «پیامبر هر روز نشانه تازه ای از اخلاق نیکو را برایم آشکار می فرمود و به من فرمان می داد که به او اقتدا کنم».