مکمل‌های دارویی خطرناک

بدن هر انسان برای انجام فعالیت‌های حیاتی خود نیاز به مواد معدنی مختلفی دارد. به دلیل اینکه دریافت تمامی مواد مورد نیاز بدن از طریق رژیم غذایی، همیشه ممکن نیست، استفاده از مکمل‌های دارویی با نسخه پزشک تغذیه، اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. مکمل‌های دارویی که به‌عنوان پرکننده جاهای خالی مواد مغذی در بدن شناخته می‌شوند برای سلامتی بسیار مفید هستند.

این مکمل‌ها می‌توانند در صورت استفاده درست و با نسخه پزشک تغذیه، به بهبود فعالیت‌های بدن کمک کرده و باعث ایجاد تعادل در بدن شوند. برخی از این مکمل‌ها به شکل مستقیم جایگزین مواردی می‌شوند که در دسترس همه نیستند و برخی دیگر به بدن برای دریافت مواد معدنی موجود کمک می‌کنند.

مکمل‌های یاد شده در انواع مختلف و برای پاسخ به نیازهای متفاوتی تولید می‌شوند که می‌توانند حاوی ترکیباتی شامل ویتامین‌ها، مواد معدنی مغذی، مواد گیاهی مغذی، آنزیم‌ها و آمینو اسیدها باشند. این مکمل‌ها به صورت قرص، کپسول، پودر و حتی به صورت مایع و با دوزهای متفاوت در دسترس هستند. (1)
 

اهمیت مکمل‌های دارویی

از آن‌جایی که هر شخص با توجه به شرایط بدنی، رژیم غذایی و میزان دریافت روزانه مواد مغذی با فرد دیگر متفاوت است، تخمین تاثیرات مثبت مکمل‌های دارویی ساده نیست. اما در حالت کلی می‌توان گفت مکمل‌ها برای تداوم سلامت بدن ضروری هستند.

برخی از آن‌ها می‌توانند دریافت مواد غذایی حیاتی در بدن را تضمین کنند و برخی دیگر در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف کارایی دارند. البته در مصرف مکمل‌های مختلف، باید این نکته را همیشه مدنظر داشت که این محصولات نمی‌توانند به تنهایی برای پاسخ به تمام نیازهای غذایی بدن مورد استفاده قرار گیرند و داشتن یک رژیم غذایی مناسب برای بهره بردن از فواید آن‌ها یک امر الزامی است. (2)

مکمل‌های دارویی پر مصرف

از جمله مکمل‌های دارویی پر مصرف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
 

• مولتی ویتامین‌ها

• انواع ویتامین‌ها

• کلسیم

• منیزیم

• روی

• آهن

• مکمل‌های دارویی مذکور، در حال حاضر دارای بیشترین میزان استفاده در تنظیم رژیم غذایی روزانه افراد هستند. مثلا مولتی ویتامین‌ها به عنوان پرطرفدارترین نوع این مکمل‌ها، نقشی اساسی در ارتقای سلامت بدن دارند، ویتامین دی و کلسیم به سلامت استخوان‌ها کمک می‌کنند، ویتامین بی برای افزایش انرژی بدن و عملکرد عصب‌های مغز کاربرد اساسی دارد.

• در این بین منیزیوم به عنوان آرامش‌دهنده بدن شناخته شده و روی و ویتامین سی باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شوند. برخی از این مکمل‌ها نیز حاوی مقادیر زیادی آنتی‌اکسیدان هستند که از بدن در مقابل سرطان محافظت می‌کنند. (3)

معایب استفاده خودسرانه از مکمل‌های دارویی

امروزه هیچ‌شکی در فواید بی‌شمار استفاده کنترل‌شده از مکمل‌های دارویی وجود ندارد، اما شمار افرادی که به دلیل استفاده خودسرانه از این مکمل‌ها دچار مشکل می‌شوند، هم کم نیست. با وجود اینکه امکان تهیه و استفاده بدون نسخه‌ی بیشتر مکمل‌ها توسط عموم وجود دارد اما لزوم تجویز پزشک در مصرف این مکمل‌ها یک امر ضروری است.

پزشک تغذیه با انجام معاینه و تجویز آزمایشات مختلف و در نهایت به فراخور شرایط هر فرد، یک مکمل و یا مجموعه‌ای از مکمل‌ها را تجویز می‌کند. (4)

با وجود آگاهی از مزایای استفاده از مکمل‌های دارویی توجه به موارد زیر ضروری است:
 

• مکمل‌های دارویی بی خطر نیستند!

اینکه بگوییم مکمل‌های دارویی بخاطر طبیعی بودن بی‌خطر هستند، یک تصور عمومی غلط است. مکمل‌های دارویی در دوزهای مختلف و ترکیبات متفاوت، هرکدام برای منظوری تهیه و تولید شده‌اند. متاسفانه بسیاری از افراد بخاطر استفاده بدون نسخه از مکمل‌های دارویی دچار مشکلاتی مثل عارضه‌های قلبی، کلیوی و حتی کبدی می‌شوند. برخی دیگر ممکن است دچار خارش‌های موضعی، واکنش‌های حساسیتی، احساس ضعف و خستگی و حالت تهوع شوند.
 

• امکان اوردوز با ویتامین‌ها و مواد معدنی وجود دارد!

مگر در موارد خاص، که پزشک اجازه آن را داده باشد، کمتر دیده شده است که افراد فقط از قرص‌ها برای دریافت نیاز روزانه خود از یک ویتامین یا ماده معدنی استفاده کنند. باید از مکمل‌ها، به عنوان تکمیل کننده چرخه غذایی استفاده کرد و اساس نامگذاری آن‌ها در همین است. در بسیاری از موارد دیده شده است که فرد در اثر استفاده از دوزهای بالای یک مکمل و یا استفاده بیش از حد، دچار اوردوز شده و به عارضه‌های قلبی و عروقی دچار شده است.
 

• مکمل‌ها برای درمان بیماری‌ها کافی نیستند

همان‌طور که از اسمشان پیداست این مکمل‌ها برای تاثیرگذاری، نیازمند یک رژیم غذایی کامل هستند وگرنه استفاده از آن‌ها در صورت عدم توجه به رژیم غذایی درست، بی‌فایده است.
 

• ممکن است اصلا به مکمل‌ها نیازی نداشته باشید!

شاید برای شما تعجب‌آور باشد اما بسیاری از افراد بعد از مراجعه به پزشک تغذیه، دریافته‌اند که اصلا نیازی به استفاده از مکمل‌ها ندارند. این ممکن است بخاطر رژیم غذایی کامل و مواردی از این قبیل باشد.

استفاده از این مکمل‌ها بدون نسخه پزشک، ممنوع!

خیلی از افراد با تصور اینکه مکمل‌ها نمی‌توانند برای سلامتی مشکلات اساسی ایجاد کنند به مصرف خودسرانه آن‌ها می پردازند، اما متاسفانه بسیاری از مردم از مشکلاتی که این مکمل‌ها می‌توانند ایجاد کنند بی‌خبر هستند. (5)
 

کلسیم کربنات و مشکلات خشکی مزاج

این ماده که استفاده از آن به سلامت استخوان‌ها، دندان‌ها، تعادل ریتم قلب و عملکرد عضلانی بدن کمک می کند، می‌تواند در صورت استفاده نادرست مشکل‌آفرین باشد. این مشکلات ممکن است بخاطر دریافت بیش از حد کلسیم در بدن باشد؛ یعنی ممکن است نیاز روزانه کلسیم بدن توسط مواد غذایی تامین شده باشد و مصرف مکمل‌های کلسیم باعث خارج شدن این مقدار نیاز از حد روزانه باشد. در این حالت فرد معمولا دچار مشکل خشکی مزاج می‌شود.

اما راه حل چیست؟ حتما با پزشک تغذیه‌ در رابطه با میزان کلسیم مورد نیاز بدن خود مشاوره بگیرید. ممکن است دوز مصرفی شما کاهش پیدا کرده و یا حتی قطع شود.
 

منیزیوم و اسیدی شدن معده و شکم‌روی

از منیزیوم به عنوان ماده معدنی که در بسیاری از فعالیت‌های بدن مثل سنتز پروتئین‌ها و کنترل فشار خون نقش دارد، یاد می‌شود. اما دریافت زیاد منیزیوم می‌تواند باعث بروز مشکلات گوارشی مثل اسیدی شدن معده و یا اسهال مداوم گردد.

راه حل چیست؟ بعد از مشورت با پزشک تغذیه خود، که مطمئنا دوز مصرفی شما را کم یا قطع خواهد کرد، سعی کنید مواد غذایی غنی از منیزیوم را در برنامه غذایی خود جای دهید. اسفناج، موز و بادام درختی مواد غذایی سرشار از منیزیوم هستند.
 

ویتامین دی و ایجاد سنگ کلیه

با اینکه دریافت به اندازه‌ی این ویتامین در یک رژیم غذایی مناسب می تواند باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شده و عملکرد مغز را بهبود ببخشد، اما در نتیجه یک تحقیق جامع آماری آمده‌ است که استفاده طولانی مدت از مکمل‌های ویتامین دی و کلسیم، با ایجاد سنگ کلیه ارتباط مستقیم دارد.

با اینکه استفاده از مکمل‌های ویتامین دی برای افرادی که مقدار ضروری این ویتامین را از طریق پوست و نور خورشید دریافت نمی‌کنند توصیه شده است،  اما این استفاده حتما باید زیر نظر پزشک بوده و مقدار دوز آن کنترل شود.
 

ویتامین ‌ای و امگا 3 و رقیق شدن خون

دریافت کافی ویتامین ‌ای می‌تواند باعث تقویت بینایی شده، سطح کلسترول خون را کنترل کرده و باعث تعادل هورمونی در بدن شود. از طرف دیگر دریافت به‌اندازه‌ی امگا 3 سلامت قلب و مغز را تضمین می‌کند. اما طبق تحقیقات صورت گرفته، مصرف بیش از انداره هر دوی آن‌ها می‌تواند باعث رقیق شدن خون در افراد شده و در صورت نادیده گرفتن، باعث ایجاد مشکلات اساسی قلبی می‌شود.

راه حل چیست؟ با پزشک خود درباره مصرف هر دو مورد مشورت کنید و پزشک احتمالا یکی از این دو مورد را از موارد مصرفی شما حذف و یا دوز آن‌ها را کاهش خواهد داد.
 

ویتامین ب کمپلکس و افسردگی

این ویتامین که ماده حیاتی در بدن برای تولید انرژی، هضم غذا و تولید سلول‌های قرمز خون است، می‌تواند باعث ایجاد اضطراب مزمن و بروز افسردگی در افراد شود. البته این عوارض برای همه افراد یکسان نیست و ممکن است مصرف ب کمپلکس برای فردی هیچکدام از این موارد را به همراه نداشته باشد. به همین خاطر مشورت با یک پزشک تغذیه درباره‌ی مصرف این ویتامین‌ها ضروری به نظر می‌رسد.

نتیجه گیری

استفاده خودسرانه از مکمل‌های دارویی می‌تواند در ابتدا باعث بروز مشکلات خفیفی مثل سردرد، دردهای عضلانی و حتی رقیق شدن خون شود. به دلیل در دسترس بودن طیف وسیعی از مکمل‌های غذایی، امکان بررسی مورد به مورد آن‌ها در اینجا وجود ندارد. همچنین بسیاری از این مکمل‌ها طبیعی نبوده و در زمره محصولات آزمایشگاهی به شمار می‌روند که توسط پزشک قابل تشخیص است.

لزوم مشورت با پزشک متخصص در این است که فرآیند دریافت مواد معدنی از طریق مکمل‌ها برای هر فرد کنترل شده و در زمان‌های مشخص، آزمایشاتی انجام می‌گیرد که مورد بررسی پزشک قرار خواهد گرفت و از بروز مشکلات جبران نشدنی مثل عارضه‌های قلبی و .. جلوگیری خواهد شد.

پی نوشتها

1. www.fda.gov
2. www.futuresrecoveryhealthcare.com
3. www.fulllifereumaart.com
4. www.consumerreports.org
5. www.vitacost.com