پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباط شما با این مرکز
1.به طور خلاصه می توان گفت که خداوند هیچ مؤمنى را داخل جهنم نمى کند، در حالى که به او وعده بهشت داده است، و هیچ کافرى را از جهنم نجات نمى دهد، در حالى که به او وعده خلود در آتش داده است و گناه کاران موحد، به جهنم داخل شده، از آن خارج مى شوند، و شفاعت در حق ایشان روا است .

2.مدت زمان ماندن در جهنم بستگی به میزان گناهان دارد . گناهان متفاوت است بنابر روایات، بعضى از آن ها مانند شرک و کفر و نفاق موجب رفتن به جهنم و خلود در آن است و این در صورتى است که صاحب آن بدون توبه واقعى بمیرد. بعضى دیگر از گناهان براى مدت مشخصى موجب عذاب مى باشد و بعد با شفاعت اولیاء یا لطف و فضل خداى متعال مورد بخشش واقع مى شود.
براساس آیات و روایات، اگر آدمى، در مجموع رو به خدا داشته و مؤمن و دوستدار حضرت رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) و اهل بیت ( علیهم السلام) باشد، ولى در دنیا خود را از آلودگى ها و تعلّقات پاک نسازد؛ با عذاب ها و فشارهایى رو به رو بوده و چه بسا به طبقات اولیه جهنم خواهد افتاد. با این عذاب ها، تطهیر شود و به عالم نور قدم بگذارد. (بحارالانوار، ج 8، ص 352 و 353، ح2)

3.بر اساس روایتى از امام صادق (علیه السلام)، انسان ها در قیامت سه دسته اند:
1 . یک دسته، کسانى اند که در عالم حشر آن گاه که مردم درگیر مواقف و عوالم حشراند زیر سایه خداوند و در جوار قرب حق خواهند بود و نیاز به طى آن عوالم و مواقف ندارند؛ چون آن مراحل را در این دنیا پشت سر نهاده اند.

2. گروه دیگر انسان هایى اند که باید از حساب و عذاب و جهنم موقّت بگذرند تا پس از تطهیر و تصفیه و در عالم قیامت، به خدا برسند.
کسانى از اهل ایمان که مرتکب خطاهایى اعم از صغیره یا کبیره شده اند -از جمله بی حجابی یا بدحجابی- و در دنیا توبه نکرده اند، در عوالم مختلف، قبر، برزخ و قیامت برحسب حال، عذاب هایى خواهند کشید تا پاک شوند و از عذاب خلاصى یابند و در نتیجه وارد بهشت شوند

3. عده اى دیگر، کسانى اند که چون روى گردان و فرارى از خدا بوده اند، به قعر جهنم فرو خواهند رفت (همان، ج 7، ص 183، ح 31.)بنابراین عده اى مستقیم، وارد بهشت و بهشت ها مى شوند و هرگز از آن خارج نمى شوند؛ عده اى پس از گذر از مواقف -از جمله جهنم موقّت -وارد بهشت مى گردند و عده اى نیز در جهنم جاودانه، جاى خواهند گرفت.

از معصوم نقل شده است: «مؤمنان گناهکار روزى از جهنم خارج خواهند شد» )بحارالانوار، ج 8، ص 346.) اما اگر گناه به گونه اى در او اثر کرده باشد که او را به حد کفر رسانده باشد، از آنجا که ما براساس آیات قرآنى: (بقره(2)، آیات 39، 81، 80، 162 و 161؛ مائده (5)، آیه 37؛ یونس (10) آیه 52 و… و روایات: بحارالانوار، ج 8، صص 351 362 و…) قائل به خلود کفار در جهنم هستیم، هیچ گاه به بهشت وارد نخواهد شد (در باب جهنم و مسائل مرتبط با آن، ر.ک: محمد حسن قدردان قراملکى، جهنم چرا؟)

گناهکارانى که در قیامت به عذاب الهى گرفتار مى شوند، پس از مدت زمانى معین عذاب آنها پایان یافته و یا ازطریق شفاعت بخشیده مى شوند. اما عده اى هستند که هیچ زمینه اى براى بخشش و پاک شدنشان وجود ندارد؛ مانندکافران و معاندین که این افراد به تصریح قرآن کریم همیشه در عذاب جهنم گرفتار خواهند بود.

برخى روایات دلالت دارد که دوستان على(علیه السلام) و خاندان او در عذاب ابد نخواهند بود و دشمنان ایشان از عذاب جاودان نجات نخواهند یافت. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) مى فرماید: همانا ولایت على(علیه السلام) آن نیکى و خیرى است که با وجود آن هیچ گناهى هر چند بزرگ باشد زیان نمى رساند، و به سبب پاره اى از عذاب هاى اخروى تطهیر مى شود تا به شفاعت سروران طیّب و طاهر از گناهان نجات کامل یابند و همانا دوستى و قبول رهبرى و دشمنان على(ع) و مخالفت با او گناهى است که چیزى با آن نمى تواند نافع باشد و تنها سودى که به خاطر طاعت هایشان در دنیا بهره آن ها مى شود این است که از نعمت هاى ظاهرى و رفاه، سلامتى، گسترش زندگى برخوردار مى شوند. ولى چون وارد صحنه آخرت شوند براى آنان عذاب جاودان خواهد بود…(بحارالانوار، ج 8، ص 352، ح 2)پ

علامه مجلسى در مقام جمع روایات یاد شده بر این باورند که:

1ـ کافران و منکران ضروریات دین اسلام در آتش جاودان خواهند بود.

2 ـ گروه هاى غیرشیعه و کسانى که منکر ضروریات اسلام هستند اگر در تعصّب شدید و دشمنى با اهل بیت(علیهم السلام) سخت کوشیده و حجّت بر آنان تمام شده باشد، نیز در آتش جاودان خواهند بود.

3ـ صاحبان گناهان بزرگ از شیعیان داخل آتش خواهند شد و مدتى عذاب خواهند چشید، جز این که شفاعت نصیبشان خواهد شد. برخلاف شیعیان راستین که حتّى یک نفر آنان هرگز در دوزخ دیده نمى شود. (بحار، ج 8، ص 393، ذیل ح 41)

در بررسى نهج البلاغه حضرت امیر در این زمینه به نتایج مفیدى مى رسیم که: مردم از جهت انجام وظایف و ترک آن چند گروهند:

گروه اول: آن ها که تمام دستورات اعتقادى، حقوقى و اخلاق را بى چون و چرا انجام مى دهند و مرتکب کوچک ترین خطایى نمى شوند. قرآن این گروه را اهل بهشت معرفى مى کند بهشتى که همواره در آن متنعّمند و هیچ گاه از آن اخراج نخواهند شد (توبه، آیه ى 72.)

گناهکارانى که در قیامت به عذاب الهى گرفتار مى شوند، پس از مدت زمانى معین عذاب آنها پایان یافته و یا ازطریق شفاعت بخشیده مى شوند. اما عده اى هستند که هیچ زمینه اى براى بخشش و پاک شدنشان وجود ندارد؛ مانندکافران و معاندین که این افراد به تصریح قرآن کریم همیشه در عذاب جهنم گرفتار خواهند بود.

امام على(علیه السلام) در خطبه 109 و 85 و حکمت 387 نهج البلاغه به طور کامل این موضوع را تبیین نموده است: «اما فرمان برداران را در جوار رحمت خویش جاى مى دهد و در سراى جاودان اش آنان را مخلّد مى سازد… .

گروه دوم: کسانى که مرتکب گناهان کبیره نشده اند، ولى گه گاه تن به گناهان صغیره داده اند. خداوند این گروه را نیز به خاطر دیندارى و اجتنابشان از کبائر، مرهون رحمت خود کرده، اهل بهشتشان مى سازد. «إِن تَجْتَنِبُواْ کَبَآئِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَنُدْخِلْکُم مُّدْخَلاً کَرِیمًا »( نساء، آیه ى 31) ؛
گروه سوم: آنان که مرتکب گناهان کبیره شده اند، اما توبه کرده و یا شفاعت و رحمت واسعه الهى بر آنان سایه افکنده است. ایشان نیز عاقبت اهل بهشت خواهند گردید و همچون بهشتیان در آن جاودان خواهند زیست. امام رضا(علیه السلام) در این باره مى فرماید: خداوند هیچ مؤمنى را داخل جهنم نمى کند، در حالى که به او وعده بهشت داده است، و هیچ کافرى را از جهنم نجات نمى دهد، در حالى که به او وعده خلود در آتش داده است و گناه کاران موحد، به جهنم داخل شده، از آن خارج مى شوند، و شفاعت در حق ایشان روا است(بحار، ج 8، ص 362.) از عبارت «به جهم داخل شده، از آن خارج مى شوند…» مى توان استفاده کرد که مدّتى عذاب مى بینند تا تطهیر شوند. آن گاه مشمول شفاعت خواهند شد

گروه چهارم: کسانى که با سوء نیت راه کفر و نفاق در پیش گرفتند و با معارف حقه الهى دشمنى کردند. اینان اهل جهنم اند و در آن جاودانه خواهند بود. «وَالَّذِینَ کَفَرواْ وَکَذَّبُواْ بِآیَاتِنَا أُولَـئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ» (بقره، آیه ى 39)

نتیجه:
در مجموع مى توانیم نتیجه بگیریم کسانى از اهل ایمان که مرتکب خطاهایى اعم از صغیره یا کبیره شده اند -از جمله بی حجابی یا بدحجابی- و در دنیا توبه نکرده اند، در عوالم مختلف، قبر، برزخ و قیامت برحسب حال، عذاب هایى خواهند کشید تا پاک شوند و از عذاب خلاصى یابند و در نتیجه وارد بهشت شوند. امّا درباره عذاب یاد شده لازم است اشاره به فرمایش خداوند در قرآن کریم بکنیم که مى فرماید: شدّت عذاب الهى در قیامت آن چنان است که هیچ کس عذابى همانند عذاب او نمى کند(فجر، آیه ى 25 (فیومئذٍ لایُعَذِّب عَذابه اَحَد)

یعنى عذاب قیامت نظیر ندارد و یک لحظه اش براى احدى قابل تحمل نیست. تازه بعد از این عذاب، وقتى وارد بهشت مى شود این طور نیست که در مراتب عالى و هم ردیف اصحاب یمین یا سابقین قرار بگیرند بلکه در جایگاهى در شأن خودشان منزل و مأوا خواهند گزید.

خداوند متعال راه را مستقیم و روشن نشان داده است از باب لطف بی نهایت خود گناهان بی شمار ما را تا حد زیادی مورد بخشش قرار میدهد و در کنار ابن همه نعمت و لطف از خشمش نیز بر حذرمان میدارد پس بهتر از قبل از آن که دیر شود راهی را برویم که نهایتا مجبور به رفتنش هستیم و خود را به ورطه های هولناک و طاقت فرسا نیندازیم .تبیان

…………………………………………………..
ذکر منابع مطالعاتى:
1. معاد، شهید دستغیب (قدس سره)
2. معادشناسى، مجلّدات 11 گانه، علامه محمد حسین حسینى طهرانى (ره)
3. معاد در قرآن، ص 495، آیة الله جوادى آملى (دامت برکاته)