با سلام و آرزوی موفقیت برای شما پرسشگر محترم

پاسخ سوال اول: معنای رزق

1) علی اکبر قرشی در قاموس قرآن گفته است: رزق، عطایى است که از آن منتفع می شوند، خواه طعام باشد یا علم یا غیر آن. طبق بیان اهل لغت، هر آن چیزی که نصیب انسان می شود، از غذا و لباس و مال و ملک و علم و بهشت و … همگی رزق شمرده می شوند.

3) در قرآن مجید گذشته از معناى مشهور، به نبوّت نیز رزق گفته شده «یا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلى بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ رَزَقَنِی مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً …» (هود:88). و ایضا به امنیّت رزق گفته شده « آنها گفتند: ما اگر هدایت را همراه تو پذیرا شویم، ما را از سرزمینمان مى ربایند. آیا ما حرم امنى در اختیار آنها قرار ندادیم که ثمرات هر چیزى(از هر شهر و دیارى) بسوى آن آورده مى شود؟! رزقى است از جانب ما؛ ولى بیشتر آنان نمى دانند»(القصص:57). گاهى رزق، فقط به خوراک اطلاق شده مثل « … وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ کِسْوَتُهُنَّ … بر آن کس که فرزند براى او متولّد شده (پدر)، لازم است رزق (خوراک) و پوشاک مادر را به طور شایسته بپردازد.» (بقره: 233). در این آیه ی شریفه کسوت (پوشاک) را از رزق جدا کرده است. در آیه ی 5 سوره نساء نیز رزق فقط به خوراک اطلاق شده است. در قرآن کریم به باران و چهارپایان اهلی نیز رزق اطلاق شده است

3) رزق فقط شامل خوراک و پوشاک و مسکن و امثال آن نیست؛ بلکه هر چیزی که بشر از آن سود می برد جزء رزق است. لذا وجود، انسان بودن، سلامتی، دین، علم، امنیّت، انبیاء و ائمه (علیهم السلام)، استعدادها و … همه جزء رزق محسوب می شوند. پس رزق دو کار برد دارد؛ یک کاربرد خاص دارد که فقط به غذا اطلاق می شود؛ و یک کاربرد عام دارد که به هر چه برای انسان نفعی دارد، اطلاق می شود.

پاسخ سؤال دوم: تقسیم رزق در بین الطلوعین

تأثیر دعا در فراخ‌ دستی امر مسلمی است، اما دعا در بعضی از اوقات تأثیرش افزون شده و در وسعت رزق و روزی مؤثرتر می‌نماید؛ از جمله آن اوقات، بین طلوعین (از وقت اذان صبح تا طلوع آفتاب) است که در روایات معصومین (علیهم السلام) به آن توجه شده است:

1) حسین بن مسلم می‌گوید: به امام باقر(علیه السلام) گفتم جانم فدایت آنها [اهل سنت] می‌گویند: خواب بعد از فجر مکروه است، چرا که روزی‌ها در این وقت تقسیم می‌شود. فقال: الارزاق موظوفة مقسومة، والله فصل یقسمه من طلوع الفجر الی طلوع الشمس، وذلک قوله: «وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِن فَضْلِهِ» ثم قال: وذکرالله بعد طلوع الفجر ابلغ فی طلب الرزق من الضرب فی الارض؛ روزی‌ها معین و تقسیم شده است، و خدای را فضل و زیادتی است که آن را از طلوع فجر تا طلوع خورشید تقسیم می‌کند و این فرموده اوست که: «از خدا فضل او را بخواهید» امام سپس فرمود: ذکر خدا بعد از طلوع فجر در تحصیل روزی مؤثرتر است از سفر کردن و کوشیدن.

2) در غررالحکم نیز آمده است: قال علی (علیه السلام): الجلوس فی المسجد من بعد طلوع افجر الی حین طلوع الشمس للاشتغال بذکرالله سبحانه، اسرع فی تیسر الرزق من الضرب فی اقطار الارض؛ نشستن در مسجد بعد از طلوع صبح تا وقت طلوع آفتاب از برای مشغول بودن به ذکر خدا – که پاک است – شتابان‌تر است در آسان کردن روزی از حرکت در اطراف زمین؛ یعنی از رفتن به اطراف زمین از برای تجارت. در روایات متعددى خواب بین الطلوعین مذمت شده است. این خواب موجب فقر و پریشانى دانسته شده است.

3) امام صادق(علیه السلام) فرمود: «خواب صبحگاهان شوم است. رزق را دور و رنگ چهره را زرد و زشت مى کند و این خواب شومى است»، (بحارالانوار، ج 86، ص 129) بیداری بین الطلوعین دارای آثار و فواید بسیار است مانند نشاط درونی، طول عمر، برکت و وسعت روزی … باید دانست برکت و وسعت روزی حتی برای کسانی که حقوق ثابت دارند نیز مطرح است به طور مثال خرج های بی مورد، ضررها، بیماری ها و موفقیت تحصیلی فرزندان و … همگی می تواند بسیار پر هزینه باشد که به برکت بهره های معنوی چه بسا این گونه هزینه ها به سراغ فرد نیاید.

پاسخ سؤال سوم: چرا عمل مکروه و نه حرام(خواب بین الطلوعین)، موجب کم شدن رزق می شود؟

در این عالم، هر عمل اثری دارد. بر این اساس که میزان نفوذ و اثر آن چقدر باشد یعنی میزان مصلحت و مفسده ی آن، احکام واجب و مستحب یا حرام و مکروه بر آن بار می شود. این احکام، ما را از قانون ها و سنت های جاری در عالم آگاه می کند. این گونه نیست اگر عملی حرام یا مکروه شمرده شده، با حقایق عالم رابطه ای نداشته باشد. این حالت مثل رابطه بیماری و طبابت است. اگر دکتر می گوید این دارو را روز بخور یا همراه غذا بخور… واققا دارای اثری است که در بهبودی بیماری موثر است به طوری که اگر شخص مراعات نکند به مطلوب نمی رسد. اگر بیمار سر ساعت بیدار شود و دارو را مصرف کند، بهبودی حاصل می شود وگرنه نباید انتظار بهبودی کامل را داشته باشد. در احکام نیز چنین است، هر کدام دارای اثری خاص هستند. عدم درک بین الطلوعین نیز چنین حالتی دارد، اگر شخص این زمان خاص را درک کند، نه تنها در روزی مادی، بلکه بسیاری از موارد مادی و معنوی بهره خواهد برد وگرنه انتظار نداشته باشد از آن فواید در شرایط دیگری استفاده کند. بهرحال یک زمانی باید مقدر شود تا رزق ها تقسیم شود، اگر این مسئله به هر زمانی اختصاص می یافت دومرتبه همین سوال به این بخش منتقل می شد.

در ضمن، از آن‌جا که دعای بین طلوعین موجب جذب روزی می‌شود – که در این زمینه مؤثرتر از تلاش قلمداد شده – طبیعی است که خواب بامداد، انسان را از آن رزقی (فضل الهی) که می‌توانست به واسطه اشتغال به دعا و ذکر بدان دست یابد، محروم می‌کند، پس شاید بتوان گفت از آن‌جا که خواب بامداد با اشتغال به دعا و ذکر منافات دارد و موجب محرومیت انسان از فضل الهی می‌شود، به عنوان یکی از عوامل کاهش رزق به حساب می‌آید. بنابراین، کم شدن رزق، امر نسبی است یعنی نسبت به حالتی که اگر بیدار می شد می توانست بهره ای ببرد که الان به واسطه خواب صبح، آن رزق را از دست داده است. مثل اینکه اگر فردی در بانک حساب باز می کرد جایزه برایش در می آمد، اما چون حسابی باز نکرده طبیعتا جایزه ای هم درکار نخواهد بود.

منتظر مکاتبات بعدی شما هستیم