1. مَهریه از دیدگاه اسلام

گرچه قانون مَهر پیش از اسلام به صورت هاى گوناگون وجود داشت، اما به لطافت و شفافیتى که در اسلام بیان شده است نبود. دین اسلام یک مکتب ارزشى است و زنده کننده عقل و بیدار کننده فطرت است. در همین راستا مسیر انحرافى اجتماعى و دینى که در طول تاریخ به وجود آمده اصلاح نمود و براى نمونه در آیه آمده است:
«وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً»؛نساء (4)، آیه 4.؛
«صداق هاى زنان را به عنوان بخشش و هدیه پرداخت کنید».
این آیه تا حدود زیادى دیدگاه اسلام را درباره «مهر» روشن مى کند. در این آیه از مهر به «صداق» و «نحله» تعبیر شده است. مهر را از آن جهت صداق گویند که نشانه صادقانه بودن علاقه مرد است یا به خاطر آنکه نشانه صدق ایمان است. «نحله» یعنى بخشش از روى رضاى خاطر، به کار رفتن این واژه از آن جهت است که مهر جنبه اهدایى و پیش کشى و عطیّه داردتفسیر نمونه، ج 3، ص 262.. حاصل آنکه مهر از نظر اسلام یک پیش کش و هدیه به زن است و هیچ یک از والدین حقّى به آن ندارند.

2. فلسفه تعیین مهر

فایده و حکمت تعیین مهر از نگاه اسلام، تنها جنبه مادى و اقتصادى ندارد بلکه بسیارى از ابعاد معنوى و تربیتى لطیف که حاکى از پیوند محبت و عشق و بقا و تکامل بوده نیز منظور شده است. براى نمونه اولین مهریه که براى نکاح آدم و حوّاعلیهما السلام معیّن شد آموزش احکام بود. چنان که بر اساس حدیثى که زراره از امام صادق علیه السلام نقل مى کند: خداوند به حضرت آدم فرمود: «رضاى من آن است که معارف دین مرا به حوّا بیاموزى، آدم گفت: قبول کردم». همچنین گاهى رسول اکرم صلى الله علیه وآله که صداق برخى اصحاب را تعلیم سوره اى از قرآن قرار مى داد. به هر حال فلسفه مهریه را در امور ذیل خلاصه مى توان کرد:زن در آیینه جلال و جمال، آیةاللَّه جوادى آملى، نشر اسراء، ص 340.
1. مهریه تجلّى فطرت و طبیعت است: هدیه دادن به محبوب به عنوان اظهار محبت و نشان دادن علاقه، امرى فطرى و طبیعى است که معمولاً از سوى کسى که پیش قدم مى شود و طالب و یا خواستگار است ارایه مى گردد.
2. مهریه قانون عشق و جذب است: مرد از نظر آفرینش مظهر طلب، عشق و تقاضا است و زن مظهر محبوبیت و معشوقیت مى باشد. مهریه از جانب مرد یک اظهار عشق و محبت فوق العاده براى زن مى باشد که حتى بالاتر از بخشش و هدیه هاى معمولى است.
3. مهریه پاداش و نشانه حیا و عزّت زن است. مهر با حیا، عفت و عزّت زن یک ریشه دارد. زن از لحاظ آفرینش نسبت به شهوت ها مقاوم تر است این ویژگى همواره به زن فرصت داده که دنبال مرد نرود و خود را رایگان در اختیار او قرار ندهد.
4. در بعضى موارد مهریه باعث بقاى خانواده و مانع از فروپاشى آن است. برخى مردان هوس باز گاه بدون هیچ دلیلى همسر را ترک و زن دیگرى را که جوان تر و با نشاطتر است انتخاب مى کند. از این رو، کم نیست مواردى که مهریه مانع عمده اى در مقابل این هوس رانى ها است.
5. در بعضى موارد، مهر باعث تعادل اقتصادى است. هر چند زن داراى استقلال مالى و اقتصادى از نظر اسلام است ولى به طور معمول در جوامع ابتکار عمل به دست مردان است. در صورت طلاق و جدایى احتمال اینکه زن بدون پشتوانه اقتصادى بماند بسیار زیاد است. وجود مهریه یک نوع احساس امنیت اقتصادى و پشتوانه براى زن مى باشد.ر.ک: حقوق زن در اسلام، شهید مطهرى، ص 201. البته کارکرد اصلى مهر همان صدق و صفا و محبت بین زن و شوهر است لذا سفارش شده است مهریه کم باشد، نقداً پرداخت شود و…
نتیجه آنکه: مهریه از نظر اسلام تنها جنبه مادى ندارد بلکه افزون بر آن، حکمت هاى دیگرى نیز در تعیین مهر نهفته است. بنابراین نه تنها به زنان به عنوان کالا نگاه نشده بلکه ارزش و احترام زن به وسیله وضع و تأیید چنین قانونى محفوظ مانده است. مهریه مزد بزرگ کردن و شیر دادن و نان دادن به او نیست (بر خلاف آنچه که در نزد برخى مردمان به عنوان شیربها رایج و مرسوم است). سوم اینکه با واژه «نحله» کاملاً تصریح مى کند که مهر هیچ عنوانى جز تقدیمى و پیشکشى و عطیه و هدیه ندارد.ر.ک: نظام حقوق زن در اسلام، استاد مطهرى، صص 179-187.