آیا امام زمان (عج) ارتباطی با حکومت‌های شیعی داشته است؟

در طول تاریخ اگر تمام حکومت‌های شیعه را در دوران غیبت برشماریم بسیار محدود است.

یکی از سوالاتی که در مورد حکومت های شیعی که در زمان غیبت تشکیل شده اند این است؛ آیا امام زمان(عج) با این حکومت ها ارتباط داشته است؟

در پاسخ به این سؤال باید به معنای کلمه “ارتباط” دقت شود. که اگر منظور از ارتباط رفت و آمد و یا مشاوره و مشورت دادن و حمایت علنی و سیاست‌گذاری و دخالت در امور سیاسی و نظامی حکومت‌ها، باشد امکان‌پذیر نیست، بنابراین ارتباط امام (عج) با حکومت‌های شیعی به معنی نظارت و هدایت و ارشاد مستقیم و یاری در درگیری‌ها نظامی غیر ممکن است. امّا اگر منظور از ارتباط حمایت‌های غیبی و امدادهای غیر ظاهر باشد بعید نیست که امام از شیعیان و حکومت‌های شیعی حمایت نمایند به دلیل این‌که روایاتی وجود دارد که حضرتش از حمایت خویش نسبت به شیعیان در دوران غیبت کبری خبر داده است. “… انا غیر مهملین لرعایتکم و لا ناسین لذکرکم و لولا ذلک لنزل بکم اللأواءُ و اصطلمکم الاعداء…” و “… فَانا یحیط علمنا بأنبائکم و لا یعزب عنا شیء من اخبارکم…” بنابراین امام (عج) از تمامی امور مسلمانان باخبر هستند و شیعیان را مورد لطف و دعای خویش قرار می‌دهند و آنها را مراعات می‌نمایند و طبیعی است هر حکومتی که در پی فراهم نمودن آمال و منویات حضرتش باشد مورد حمایت‌های معنوی حضرت صاحب‌الامر باست، و تنها ارتباطی که می‌توان درباره حضرتش نسبت به حکومت‌های شیعه در طول تاریخ تصور کرد حمایت‌های معنوی است از علمای شیعه که در امور حکومت در طول تاریخ دخالت داشته‌اند، همان‌طوریکه علی بن یقطین در خلافت عباسیان مورد حمایت سرّی امام کاظم ـ علیه‌السّلام ـ بود.(1) پس ارتباط به معنی دقیق و آمد و شد و دخالت در امور بطور مستقیم امکان نداشته ولی ارتباط به معنای حمایت‌های معنوی از شیعه متصور است چون در زمان ائمه دیگر نیز چنین حمایتی واقع شده است.

در طول تاریخ اگر تمام حکومت‌های شیعه را در دوران غیبت برشماریم بسیار محدود است که با نام دولت شیعی آل‌بویه، حکومت شیعی سربداران، و حکومت شیعی صفویان که گسترده‌ترین و قوی‌ترین دولت شیعی در طول تاریخ بوده است که شاید سردمداران این حکومت‌ها مورد تأیید امام (عج) نبوده باشند ولی علمای بزرگی که در این دولت‌ها مخصوصاً در آل‌بویه و صفویه به شیعه خدمت کرده‌اند مورد عنایت و توجّه حضرت ولی‌عصر (عج) بوده و از طرف آن حضرت حمایت شده‌اند.

پس درباره ارتباط امام عصر (عج) با حکومت‌ها؛

اولاً‌ باید بدانیم که رابطه امام نسبت به حکومت‌های شیعه و هر حکومت دیگر نمی‌تواند مستقیماً و دوجانبه باشد و اساساً ارتباط در این مورد مصداق ندارد.

ثانیاً امام تا به حال علاوه بر حکومت‌های شیعی بطور مستقیم با هیچ احدی ارتباطی نداشته است که شناخته شود (در دوران غیبت کبری)

ثالثاً امام حمایت‌های معنوی خویش را از شیعیان دریغ نمی‌فرماید و همیشه در حل مشکلات جوامع اسلامی و در کل مشکلات علمای شیعه حمایت و عنایت داشته است. و از روایات معتبر زیادی می‌توان نتیجه گرفت که امام نسبت به هیچ دولت و حکومتی عهد، بیعت و تبعیت نداشته و نخواهد داشت و تحت هیچ حکومتی زندگی نمی‌کند و بطور مطلق هیچ حکومتی را مورد تأیید قرار نمی‌دهد و فقط در انتظار فرج و تشکیل حکومت جهانی عدالت‌گستر خویش است.

روایاتی که بیعت و عهد را از حضرتش نسبت به حکومت‌ها نفی می‌کند برای نمونه به چند مورد اشاره می‌شود: “یقوم القائم و لیس فی عنقه بیعةُ لاحدٍ…”(2) و “یقوم القائم و لیس لاَحد فی عنقه عقدٌ و لا عهدٌ و لا بیعةُ…” و “… صاحب هذا الامر لیس لاحدٍ فی عنقه عهد و لا عقد و لا ذمّة…” از این روایت می‌توان استنباط کرد که حضرت صاحب ـ علیه‌السّلام ـ نسبت به هیچ حکومت و حاکمی تعهد و بیعت برگردن ندارد، لذا ارتباطی با هیچ حکومت بطور مستقیم برای آن حضرت نمی‌توان تصور و ممکن دانست و تنها می‌توان معتقد بود که حضرتش در پرده غیبت از انسان‌های مؤمن و صالح و شیعیان خالص و علمای اسلام و فقهای شیعه حمایت و پشتیبانی می‌نماید.

پی نوشت ها:

1. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، تحقیق، مصطفوی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، مشهد، ص 433، و مجلسی بحارالانوار، ج 48، چاپ سوم، اسلامیه، تهران 73، ص 158.

2. لطف‌الله صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، چاپ هفتم، قم، مکتبة الداوری، بی‌تاریخ، ص 289.