یقین از ماده «یقن» به معنی «وضوح و ثبوت چیزی است» مثلا عرب می گوید: «یقن الماء فی الحوض» یعنی آب در حوض آرام و قرار گرفت. راغب اصفهانی می گوید: «یقین، صفت علم است و فوق معرفت، درایت و نظایر آن. پس یقین ملازم است با آرامش و طمأنینه نفس همراه با ثبات حکم» بنابراین یقین، علم ثابت و جزمی است که شک پذیر نباشد و مایه آرامش و قرار نفس آدمی گردد. یقین وصف ایمان است، منتهى نه ایمان سطحى بلکه ایمان به مرحله اى از قوت و قدرت مى رسد که به صورت یقین در مى آید پس به مرحله عالى ایمان «یقین» گفته مى شود. عامل اصلى اى که ایمان را تا سرحد یقین بلکه حق الیقین مى رساند، دو عامل 1- علم و آگاهى و 2- عمل و عبودیت خداوند می باشد. این روش عمومى تحصیل یقین براى تمامى اهل ایمان است.rnحضرت امام باقر- علیه السلام- می فرمایند: ایمان یک درجه از اسلام بالاتر است و تقوا یک درجه از ایمان بالاتر و یقین یک درجه برتر از تقوا است. سپس افزود: در میان مردم چیزى کمتر از یقین تقسیم نشده است. راوى مى پرسد: یقین چیست؟ و حضرت مى فرمایند: «التوکل على الله و التسلیم لله و الرضا بقضاء الله و التفویض الى الله – حقیقت یقین توکل بر خدا و تسلیم در برابر ذات پاک او و رضا به قضاى الهى و واگذارى تمام کارهاى خویش به خداوند است. (بحار، ج 70 ص 138 ح 4).rn« مراتب یقین »rnبراى یقین مراتبى است که در ادامه به آنها اشاره شده است. 1- علم الیقین: که به آن یقین عقلی و نظری هم گفته می شود و آن در صورتى است که انسان از دلایل مختلف به چیزى ایمان آورد، مانند کسى که با دیدن دود، ایمان به وجود آتش پیدا مى کند. 2- عین الیقین: که به آن یقین قلبى و شهودى هم گفته می شود و آن در جایى است که انسان به مرحله مشاهده مى رسد و آتش را مشاهده مى کند. 3- حق الیقین: که بالاترین مرتبه یقین بوده و آن همانند کسى است که وارد آتش شده و سوزش آن را لمس کند. مرتبه اول جنبه عمومى دارد، مرتبه دوم براى پرهیزکاران است و مرتبه سوم ویژه خاصان و مقربان.rnعلامه طباطبائى در المیزان، ج 6، ص 200، ذیل آیه 105 مائده مى فرماید: همه چیز بر محور یقین به خداوند سبحان و محو کردن اسباب جهان تکوین از استقلال در تأثیر دور مى زند. بنابراین هر قدر اعتقاد و ایمان انسان به قدرت مطلقه الهى بیشتر گردد اشیاى عالم به همان نسبت در برابر او مطیع و منقاد خواهد شد و لذا در حدیثى آمده که به پیامبر (ص) عرض کردند: شنیده ایم بعضى از یاران حضرت عیسى (ع) بر آب راه مى رفتند. حضرت فرمود: اگر یقینش از آن محکمتر بود بر هوا راه مى رفت. پس همانطور که گفتیم یقین به خدا اقسامى دارد که براى رسیدن به هر یک باید راهى ویژه پیمود.rn« کسب یقین»rnالف) یقین عقلى و نظرى (علم الیقین): این مرحله اولین مرتبه یقین و نیل به آن کمال قوت نظرى است. براى رسیدن به این مرتبه باید کوشش علمى و تلاش کلامى و فلسفى نمود و با تحقیقات و کاوش هاى دامنه دارد ادله گوناگون مربوط به وجود خدا و مباحث مربوط به اسماء و صفات و ذات حق را بررسى نمود و شبهات را یکى پس از دیگرى بر طرف نمود تا بتوان از پرتو خورشید تابان معرفت بهره گرفت. rnب) یقین قلبى و شهودى (عین الیقین): در این مرحله به جاى سیر و حرکت با پاى چوبین استدلال، با بال تزکیه و تصفیه نفس از همه رذایل و پلیدى ها از جمله خود بینى و دنیا پرستى که مادر همه پستى ها و رذیلت هاست و با آراستن دل به جمیع اوصاف پسندیده و عبادت و بندگى صادقانه و خالصانه و مراقبت دائمى از قلب و اعمال و نیت ها و محاسبه پیوسته اعمال و تضرع و التجاء به بارگاه ربوبى مى توان خدا را با تمام وجود یافت. البته رسیدن به این درجه از کمال و یقین نیازمند سالها زحمت و تمرین و ریاضت شرعى و الهى است و کارى است که باید به تدریج و با بصیرت و با راهنمایى استادى با تجربه و راه رفته در طول سالیان دراز انجام گیرد و محتاج اراده قوى و عزمى راسخ و صبر و شکیبائى فراوان است و این خود داراى درجات فراوانى است که بالاترین درجه آن – حق الیقین – ویژه اولیاى بزرگوار الهى است و دیگران به تبعیت و با پیروى از آنها و عمل به دستورات و سفارشات آنان به اندازه ظرفیت وجودى خود و به میزان مجاهده و تلاش خود مى توانند به مراتبى از آن برسند. محور اصلى این راه دشوار عمل به واجبات و وظایف الهى و دورى از محرمات و مراقبه نفس و محاسبه آن و یاد و ذکر دائمى خداوند است و به تعبیر قرآن کریم: «و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا»( عنکبوت، آیه آخر) و کسانى را که در راه ما تلاش و جهاد کنند به راه هاى خود راهنمائى مى کنیم. (تفسیر نمونه، ج 27 ص 384).rn« کسب یقین با عمل»rnافزایش و ارتقاء یافتن بینش و باورهای دینی در گرو عمل به دستورات و فرامین الهی است. امام باقر (ع) می فرمایند: (من عمل بما یعلم علّمه الله ما لم یعلم – کسی که به علم و دانایی اش عمل کند، خداوند آنچه را که نمی داند به او می آموزد. بحارالانوار ج 75 ص 189). در نتیجه انجام وظایف بندگی، راه اصلی در رسیدن به مقصود و افزایش سطح آگاهی و اعتقادات و در نتیجه یقین دینی است.