بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تمام ابرقدرت های جهانی تلاش داشتند با هر آنچه در توان دارند به مصاف با جمهوری اسلامی بشتابند و از هیچ مکر، حیله و ترفندی ناجوانمردانه ای ابا نداشته اند، از جنگ نابرابر نظامی که در ابتدای انقلاب بر ایران تحمیل کردند تا ناتوی فرهنگی و جنگ نرم اجتماعی، در این بین یکی از بی رحمانه ترین حربه های دول استکباری استفاده از حربه ی تحریم و محاصره اقتصادی و به راه انداختن جنگ تمام عیار اقتصادی بود. جنگی که به هیچ یک از اقشار ایرانی رحم نمی کرد، پیر و جوان، فقیر و ضعیف، بیمار و سرطانی، کودک و نوجوان تحت بی رحمانه ترین بمباران های  جنگ اقتصادی قرار داشتند.

یکی از مهمترین و باارزش ترین کلید واژه های قرآنی که خدای متعال در آیات متعددی و با اشکال مختلف به آن اشاره داشته و همه آحاد جامعه اسلامی را به رعایت آن امر کرده موضوع وحدت و یکپارچگی جامعه اسلامی است. تکنیک راهبردی و اثر بخشی که رمز عملیات و پیروزی در برابر ابر قدرت های استکباری به شمار آمده است. «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذینَ یُقاتِلُونَ فی‏ سَبیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ؛[1] خداوند کسانى را دوست مى‏دارد که در راه او پیکار مى‏کنند گویى بنایى آهنین‏اند!». حفظ و نگهداری این رمز عملیات نیز در گرو  نوع عملکرد و پرهیز آنها از اختلاف و درگیری است،موضوع بسیار مهمی که فرهنگ قرآن ضامن پیروزی و مأیوس کردن دشمنان و موجب عقب راندن معاندان از مکرهای شیطانی است. کما اینکه باری تعالی در این خصوص این چنین فرموده است: «وَلا تَنازَعوا فَتَفشَلوا وَتَذهَبَ ریحُکُم ۖ وَاصبِروا ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصّابِرینَ؛[2]و نزاع (و کشمکش) نکنید، تا سست نشوید، و قدرت (و شوکت) شما از میان نرود! و صبر و استقامت کنید که خداوند با استقامت کنندگان است!».

وحدت رمز و محور اصلی موفقیت در برابر جنگ تمام عیار اقتصادی است. ولی با این حال این سؤال مطرح شد است که ایرانیان در چه اموری باید به طور یکپارچه و متحدانه به میدان جنگ اقتصادی وارد شوند. در ادامه به محورهای اساسی که در مسئله وحدت و یکپارچگی حرف اول را می زند اشاره خواهیم داشت.

یکی از مهم ترین محورهایی که در جنگ تمام عیار اقتصادی همه مردم باید به طور یکپارچه و هماهنگ به آن پایبند باشند، مبارزه و ستیز با فساد اقتصادی است. اگر همه مردم در این خصوص احساس مسئولیت نموده و به طور هوشمندانه و کارآمدی در صحنه جنگ اقتصادی وارد شوند به طور قطع و یقین ریشه فساد و تباهی از جامعه برداشته خواهد شد. از جمله مظاهر قرآنی فساد اقتصادی عبارتند: از خوردن مال از طریق نامشروع که در فرهنگ قرآن دارای انواع و مصادیق فراوانی است که اصلاح آن نیازمند عزم جدی و  کار جهادی و همگانی است: «وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها إِلَى الْحُکَّامِ لِتَأْکُلُوا فَریقاً مِنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ؛[3] و اموال یکدیگر را به باطل (و ناحق) در میان خود نخورید! و براى خوردن بخشى از اموال مردم به گناه، (قسمتى از) آن را (به عنوان رشوه) به قضات ندهید، در حالى که مى‏دانید (این کار، گناه است)!». از جمله مصادیق روشن خوردن مال از طریق باطل گرفتار شدن در دام ربا، رانت و ویژه خواری، تبانی، کلاه برداری، اختلاس،… است.

یکی از آسیب ها و نقاط ضربه پذیر در جنگ اقتصادی عدم پایبندی به الگوی مصرف اسلامی و معقولانه است. هر گونه زیاده روی افراطی در زندگی و روی آوری به زندگی مصرفانه و  لاکچری در تضاد جدی با امنیت و سلامت غذایی و تولیدی است. فاصله گرفتن از روحیه و فرهنگ قناعت و مصرف هوشمندانه و عقلانی، انسان و جامعه را گرفتار تبعات شوم و مرگبار فقر و فلاکت می کند؛ کما اینکه در منابع روایی نیز به این موضوع این چنین اشاره و تأکید شده است: امام صادق (علیه السلام) : «إِنَّ السَّرَفَ یورِثُ الفَقرَ وَ إِنَّ القَصدَ یورِثُ الغِنى؛[5]اسراف باعث فقر و میانه روى موجب بى نیازى مى شود».

یک روایت و اصل مهم و کاربردی در منابع روایی وجود دارد که انسان را وادار به تأمل و تفکر در خصوص نبرد اقتصادی می نماید، در منابع روایی از امام علی(علیه السلام) این چنین نقل شده است: «رُدُّوا الْحَجَرَ مِنْ حَیْثُ جَاءَ، فَإِنَّ الشَّرَّ لاَ یَدْفَعُهُ إِلاَّ الشَّرُّ؛[6]سنگ را از همانجا که آمده بازگردانید، چراکه شر و بدى را جز با (همان) شر وبدى نمى توان دفع کرد». کشور و جامعه ای که تحت بی رحمانه ترین حربه های شیطانی و استکباری قرار گرفته است و با ظالمانه ترین تحریم ها و محاصره اقتصادی درگیر شده است، عقلانی نیست که به راحتی به خود اجازه دهد که موجب تقویت و تحکیم شریان های حیاتی و اقتصادی دشمنان شوند. عقل سلیم ایجاب می نماید که با دشمنان به اقتضای رفتار و عملکردش برخورد شود، اگر آنها ما را در محاصره اقتصادی قرار داده اند، تحت هیچ شرایطی با خرید کالاهای غیر ضروری و لوکس خارجی زمینه تقویت آنها را فراهم نکنیم. این قانون رزم و مبارزه با جنگ طلبان است که خدای متعال در قرآن کریم از آن پرده بر می دارد: «فَمَنِ اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ؛[7] و (به طور کلّی) هر کس به شما تجاوز کرد، همانند آن بر او تعدّی کنید! و از خدا بپرهیزید (و زیاده روی ننمایید)! و بدانید خدا با پرهیزکاران است!».

اگر فرهنگ اقتصادی بسیاری از کشورهای توسعه یافته و پیشرفته را مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم، متوجه خواهیم شد، که آنها بیش از 60 سال پیش عزم ملی بر حمایت از کالای وطنی و ملی را آغاز کرده اند در این بین رسانه های غربی و  همچنین غرب گراهای داخلی با القاء خوی بی اعتمادی و تضعیف عزت نفس داخلی تلاش داشته اند که کالای وطنی را به عنوان جنسی بی ارزش و فاقد کیفیت معرفی نمایند این طرز تفکر غلط زمینه ساز تضعیف حمایت از کالای ملی شده است. این در حالی است که فرهنگ دینی و اخلاقی کشور گواه بر وظیفه همگانی در حمایت از اقتصاد ملی است؛ چرا که هر گونه سهل انگاری در این خصوص می تواند زمینه ساز تسلط بازار غربی و غیر اسلامی بر جامعه و بازار اسلامی شود موضوعی که به شدت در فرهنگ قرآن با عنوان قاعده نفی سبیل از آن نهی شده است: «وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَى الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً؛[8] و خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان تسلّطى نداده است».

از آنجا که کلمه «سبیل» به اصطلاح از قبیل «نکره در سیاق نفى» است و معنى عموم را می‌رساند از آیه استفاده می شود که کافران نه تنها از نظر منطق بلکه از نظر نظامى و سیاسى و فرهنگى و اقتصادى و خلاصه از هیچ نظر بر افراد با ایمان، چیره نخواهند شد. و اگر پیروزى آنها را بر مسلمانان در میدان هاى مختلف با چشم خود مى‏بینیم به خاطر آن است که بسیارى از مسلمانان مؤمنان واقعى نیستند و راه و رسم ایمان و وظائف و مسئولیت ها و رسالت هاى خویش را به کلى فراموش کرده‏اند، نه خبرى از اتحاد و اخوت اسلامى در میان آنان است و نه جهاد به معنى واقعى کلمه انجام می‌ دهند.[9]

یکی از مهمترین معضل ها و آسیب های جنگ اقتصادی گرفتار شدن در دام سستی، تنبلی، راحت طلبی و تضعیف فرهنگ کار و فعالیت جهادی است. به طور قطع و یقین اگر کشور و جامعه ای خواهان استقلال و امنیت اقتصادی و سیاسی هستند باید در سرنوشت جامعه و کشور خود تأثیر گذار باشند، این یک سنت الهی است که در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است: «إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ؛[10] (امّا) خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتی) را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند!». کشور و جامعه ای که به بلای راحت طلبی گرفتار شده است روی عزت و استقلال و امنیت و اقتدار را به خود نخواهد دید. دست یابی به اقتدار ملی با حرکت جهادی و تلاش شبانه روزی علمی، فرهنگی، اقتصادی قابل دست یابی است، موضوع بسیار مهمی که هر کس به اندازه توان و ظرفیت خود باید در خصوص آن نقش و مسئولیت مثبت ایفا نماید.
 
پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه صف، آیه 4.
[2]. سوره مبارکه الأنفال آیه ۴۶.
[3]. سوره مبارکه بقره، آیه 188.
[4]. کافی(ط – الاسلامیه) ج 2 ، ص 374  «إِذَا لَمْ یَأْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ لَمْ یَنْهَوْا عَنِ …».
[5]. کافی(ط-الاسلامیه)ج 4 ، ص 53 ، ح 8.
[6]. نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص530، حکمت314.
[7]. سوره مبارکه بقره، آیه 194.  
[8]. سوره مبارکه نساء آیه 141.
[9]. تفسیر نمونه، ج‏4، 175.
[10]. سوره مبارکه رعد، آیه 11.