در خطبه شریف غدیر به امام زمان عجل الله تعالی فرجه توجه خاصی شده است. و در سه فراز خطابه، پیامبر اکرم صلی الله علیه آله اشاره به وجود مبارک آن حضرت فرموده اند.

در فراز اول می فرمایند:

« مَعَاشِرَ النَّاسِ آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أُنْزِلَ مَعَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلى أَدْبارِها…

مَعاشِرَالنّاسِ، النُّورُ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَسْلوکٌ فِىَّ ثُمَّ فى عَلِىِّ بْنِ أَبى طالِبٍ، ثُمَّ فِى النَّسْلِ مِنْهُ إِلَى الْقائِمِ الْمَهْدِىِّ ، الَّذِی یَأْخُذُ بِحَقِّ اللَّهِ وَ بِکُلِّ حَقٍّ هُوَ لَنَا »

ملاحضه شود که پیامبر صلی الله علیه آله به صراحت جریان نور را علاوه بر خود در امیر المومنین و امامان علیهم السلام از نسل ایشان تا مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه جاری و ساری می دانند؛ و بر روی دو نکته تاکید می کنند:

اول این که امامت در خاندان امیر المومنین علی علیه السلام جاری است، به طوری که این رشته الهی در آغاز به دست مبارک امیر المومنین علیه السلام و در نهایت به وجود مبارک مهدی فاطمه سلام الله علیهما سپرده شده است؛ و دوم آن حضرت حق خدا و حق تمامی اهل بیت علیهم السلام را از غاصبانشان خواهند گرفت ان شاءالله.

فراز دوم از گفتار پیامبر اکرم صلی الله علیه آله به صورت مسقل به امام زمان عجل الله تعالی فرجه اختصاص دارد. حساسیت این قسمت از سخن را، از آنجا می توان دریافت که حضرتش هیجده بار مردم را با تکرار یک لفظ هشدار دهنده، “الا” به معنی “هان”! “آگاه باشید” به دقت در کلام خود فرا می خوانند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در آغاز این بخش، بار دیگر روند پیوسته نبوت و امامت را مطرح نموده و یاد آور می شوند که سررشته این نظم، در دست علی علیه السلام است و پایان بخش این روند، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه می باشند، بدین صورت که:

مَعاشِرَالنّاسِ، أَلاوَإِنِّى رَسولٌ وَ عَلِىٌّ الْإِمامُ وَالْوَصِىُّ مِنْ بَعْدى،… أَلا إِنَّ خاتَمَ الْأَئِمَةِ مِنَّا الْقائِمَ الْمَهْدِى

پس آن گاه بیست و یک ویژگی اساسی و مهم از مختصات عمده آن امام را ترسیم می نمایند،

پیامبر صلی الله علیه آله فرمودند:

آگاه باشید همانا آخرین امام، قائم مهدی از ماست.

هان ! او بر تمامی ادیان چیره خواهد بود.

هشدار ! اوست انتقام گیرنده ی از ستمکاران.

هشدار ! اوست فتح کننده ی دژها و منهدم کننده ی آن ها !

هشدار ! اوست چیره بر تمامی قبایل مشرکان و رهنمای آنان.

هشدار ! اوست خون خواه تمامی اولیای خدا.

هان ! همانا او یاور دین خداست.

هان ! او از دریایی ژرف پیمانه هایی افزون گیرد.

هشدار ! او به هر ارزشمندی به اندازه ی ارزش او و به هر نادان و بی ارزشی به اندازه ی نادانی اش نیکی کند.

هان ! او نیکو و برگزیده ی خداست.

هشدار ! اوست میراث دار دانش ها و احاطه دار بر ادراک ها.

هان ! او از پروردگارش خبر دهد و نشانه های او را برپا کند و استحکام بخشد .

هشدار ! اوست بالیده و استوار.

آگاه باشید ! هم اوست که اختیار امور جهانیان به او سپرده شده است.

هان ! پیشینیان از قرن ها ظهور او را پیشگویی کرده اند.

هشدار ! اوست حجت پایدار و پس از او حجتی نخواهد بود. (این تعبیر به عنوان حجت، امامت و مسئولیت است و نظری به رجعت دیگر امامان ندارد. زیرا آنان حجت های پیشین اند که دوباره رجعت خواهند کرد.) راستی و درستی و روشنایی جز با او نیست.

هان ! کسی بر او پیروز نخواهد شد و ستیزنده او یاری نخواهد گشت.

هشدار ! او ولی خدا در زمین، داور او در میان مردم و امانت دار امور آشکار و نهان است.

آن گاه چنین می فرمایند:

فَأُمِرْتُ أَنْ آخُذَ الْبَیْعَةَ مِنْکُمْ وَالصَّفْقَةَ لَکُمْ بِقَبُولِ ماجِئْتُ بِهِ عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فى عَلِىٍّ أمیرِالْمُؤْمِنینَ وَالأَوْصِیاءِ مِنْ بَعْدِهِ الَّذینَ هُمْ مِنِّى وَمِنْهُ إمامَةٌ فیهِمْ قائِمَةٌ، خاتِمُها الْمَهْدىُّ إِلى یَوْمٍ یَلْقَى اللَّهَ الَّذى یُقَدِّرُ وَ یَقْضی.

از این روی مامورم که از شما پیمان بگیرم که دست در دست من نهید در پذیرش آن چه از سوی خداوند درباره علی امیرمومنان علیه السلام آورده ام و درباره اوصیای پس از او که از من و اویند. این امامت در میان آنان پایدار است و فرجام آنان مهدی عجل الله تعالی فرجه است و استواری پیشوایی تا روزی است که او با خداوند قدر و قضا دیدار کند (قیامت) …. و این گونه پیامبر صلی الله علیه و آله در سومین فراز از کلام خود، یاد امام عصر عجل الله تعالی فرجه را زنده می دارد.

بار دیگر به دقت بر این توصیف ها بنگریم، و دریابیم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سالیانی دراز قبل از تولد، و قرن ها پیش از ظهور آن حضرت با چه انگیزه ای چنین شخصیتی از ایشان ارائه نموده اند؟

و این گونه خطوط اصلی نظام الهی به رهبری حضرتش را ترسیم می نماید؟ آیا می توان هدفی جز دمیدن روح امید و انتظار را نشان داد؟ اگر این راستا را صحیح ندانیم، آیا پسندیده است که پیامبر صلی الله علیه و آله در شرایطی که تنها سه تن از امامان (امیرالمومنین و امام حسن و امام حسین علیهم السلام) در دوران حیات ظاهری خویش بودند، سخن از نظام آینده جهان و قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه آن هم به این گستردگی و تفصیل در میان آورند؟

اینک با وارث غدیر هم آواز می شویم، و موعود غدیر را خطاب نموده و عرضه می داریم: متی ترانا و نراک؟، و دل خوش می داریم که او در ادامه سخن ما را با این کلام امید بخشیده که: ابشر بنصر قریب من رب رحیم .

و اکنون در زمان غیبت حرمانمان از دیدار امام زمان عجل الله تعالی فرجه مبایسته است که فرمان رسول اکرم صلی الله علیه و آله را گردن نهاده که فرمود:

فَلْیُبَلِّغِ الْحاضِرُ الْغائِبَ وَالْوالِدُ الْوَلَدَ إِلى یَوْمِ الْقِیامَةِ پس بایسته است این سخن را حاضران به غایبان و فرزندداران به فرزندان تا برپایى رستاخیز ابلاغ کنند.

و جهانیان را با خطابه غدیر و سند حقانیت امیر مومنان و دکترین پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله آشنا کنیم تا رویکرد کامل اسلام شناسی را در سه مرتبه اعتقادات، اخلاق و فقه عرضه کنیم و به این وسیله

برخی از مقامات امام زمان عجل الله تعالی فرجه را شناسایی کنیم.

فراز 8 با این جمله آغاز می شود: الا ان خاتم الائمه منا القائمَ المهدی . بدانید خاتم ائمه قائم مهدی از ما است.

حضرت آیة الله وحید ،در یک سخنرانی در مورد این جمله می فرمایند،در اینجا پیامبر باافتخاراز امام زمان یاد نموده وفرموده اند: «آخرین ائمه که قائم مهدی است از میان ما هستند.»

نام امام زمان عجل الله تعالی فرجه

پیامبردر معرفی امام زمان عجل الله تعالی فرجه از القاب القائم و المهدی استفاده کرده اند و نام آن حضرت را ذکر نفرموده اند. ظاهرا این مطلب بااینکه بعدها ائمه علهیم السلام نام بردن امام را نهی نموده اند تائید میگردد.

باب سوم جلد 51 بحارتحت عنوان “باب النهی عن التسمیه” سیزده روایت را ذکر نموده است که در اینجا برخی ازاین روایات آورده می شود:

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلَ عُمَرُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (ع) عَنِ الْمَهْدِیِّ قَالَ یَا ابْنَ أَبِی طَالِبٍ أَخْبِرْنِی عَنِ الْمَهْدِیِّ مَا اسْمُهُ قَالَ أَمَّا اسْمُهُ فَلَا إِنَّ حَبِیبِی وَ خَلِیلِی عَهِدَ إِلَیَّ أَنْ لَا أُحَدِّثَ بِاسْمِهِ حَتَّى یَبْعَثَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَل.

ازامام باقر،امام صادق ،امام هادی علیهم السلام عبارت: ” لَا یَحِلُّ ذِکْرُهُ بِاسْمِه ” جایز نیست ایشان را با نامشان ذکرکرد، روایات دیگری نقل شده است.

از امام زمان عجل الله تعالی فرجه در یکی از توقیعات آمده است که: «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ سَمَّانِی فِی مَحْفِلٍ مِنَ النَّاس» حقیقت این است که تا به حال بحث تفصیلی راجع به اسمهای حضرت نشده است. مرحوم حاج حسین نوری در کتاب ا لنجم ا لثاقب برای حضرت اسمهای مختلفی آورده ولی بحث چندانی نکرده اند.

در کتاب نام محبوب درباره 5 اسم ایشان صحبت شده است.

در عربی روی افراد سه نوع اسم می‌گذاشتند ، الان هم می‌گذارند. از اولی که متولد می‌شوند یک اسم ، یک لقب، و یک کُنیه تعیین می کنند.

کنیه: کلمه ای است که برای دختران با (اُمّ) شروع می‌شود.مثل: ام الفضل می‌گویند؛ برای پسران‌ و مردان با(اَب) شروع می‌شود می‌گویند: ابوالفضل-ابوصالح- ابوطالب ؛ خیلی از کنیه‌ها را از موقعی که متولد می‌شوند می‌گذارند.

مثلاً می‌گویند ابوعبدالله، بعضی وقتها هم وقتی کسی به شخصیت یا فضیلت یا مقامی رسید، کنیه می‌گذارند مثلاً وقتی می‌بینند خیلی با فضیلت است می‌گویند. امّ الفضل: یعنی این شخص مادر فضل است.

به همین صورت است ابوعبدالله . عبدالله یعنی بنده خدا ،ابو عبدالله یعنی کسی که در بندگی خدا سرآمد است.به امام حسین (ع) که گفتتد ابوعبدالله، نه بخاطر اینکه یک پسردارد به نام عبدالله ، بلکه ابوعبدالله یعنی پدر بندگی خداست. یعنی یک کسی که بندگی خدا را دارد، محور پدری‌اش این است. می‌گویند فلانی پدر مثلاً، صنعت جدید، پدر اقتصاد، پدر فیزیک است یعنی آخرین حد است.

ابوعبدالله که می‌گویند یعنی در بندگی، سرآمد است. لذا ابوالفضل که می‌گویند. یعنی: در فضیلت، سرآمد است.

اباصالح که یکی از کُنیه‌های امام زمان ارواحنا فدا است یعنی در صالح بودن سرآمد است. این نکته خیلی مهمی است.

گاهی هم ممکن است یک زنی اصلاً دختر نداشته باشد یا پسری نداشته باشد ولی می‌گویندام حبیب یا ام الفضل و یا به مرد می‌گویند ابوالقاسم.چنانکه یکی از کنیه‌های پیغمبر صلی الله و علیه و آله ابوالقاسم است.

از بس پدرش و خودش و جد شان نان و غذا، شام و ناهار قسمت می‌کردند، بین مردم، اسمشان شده قاسم، کنیه شان شده ابوالقاسم.

لقب: یعنی صفتی که شخص دارد مثلاً امام حسن علیه السلام را می‌گویند مجتبی. یعنی برگزیده. یا ازکی، طاهریعنی پاک و مطهر.

معمولاً می‌بینید عربها همین الان هم همینطوری هستند، هم لقب دارند، هم کنیه دارند، هم اسم دارند. ولی لقب و کنیه هم ممکن است متفاوت باشند. مثلاً ابوالفضل بگویند، ابوعبدالله بگویند و کُنیه‌های دیگر .

برای لقب مثلاً بگویند طاهر ، زکی، رضی، مهدی، هادی، قائم عجل الله تعالی فرجه و یا لقبهای مختلف یا کنیه‌های دیگر. ولی اسمشان یکی است.

باز گردیم به جمله : الا ان خاتم الائمه منّا القائم المهدی.

کلمات :خاتم الائمه ، القائم و المهدی،اینها لقب هستند.همانگونه که گفته شد اسم آن حضرت را کمتر می‌گویند. در بعضی‌روایت می‌گویند (م ح م د) که همان محمد است، برای اینکه اسم نبرند و به آنچه که ائمه علیهم السلام نهی از تسمیه فرموده اند، تعبد نشان بدهند.

تسمیه یعنی چه؟

یعنی نام‌گذاری. در نهی از تسمیه حضرت ، به خاطر اینکه اسم ایشان برده نشود.می گویند( م ح م د) یا می‌گویند المهدی یا ، القائم یا،المنتظر یا ،الهادی یا القاب دیگر یا کنیه‌شان را می‌گویند اباصالح ، ابوالقاسم.

در روایت دارد که: «الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی» . پیغمبر فرمودند اسمشان اسم من است، همان اسم خاص، و کنیه‌اش هم کنیه من است یعنی ابوالقاسم.

یک نکته درباره اسمها و لقبها این است که ما معتقدیم که اسمها و لقبهای ائمه طاهرین سلام الله علیهم همه مِنَ الله است، به دستور خداست.

پیغمبر یا امیرالمؤمنین یا حضرت زهرا سلام الله علیهم اگر اسم و لقبی گفتند به دستور خدا بوده و وحیانی بوده است ، این نکته خیلی مهمی است.

هر کدام از لقبها و کنیه‌ها، یک بُعدی از ابعاد شخصیتی آنها را برای ما تعریف می‌کند و تأئید می‌کند. این هم یک نکته است.