انتظار

“انتظار” روایت اشتیاق به زندگی است، شوق رسیدن به زیبایی ها و التزام به خوبی ها که زیر سایه ی صاحب انتظار، امام مهدی علیه السلام، این زیبایی ها و نیکی ها به گونه ای تفسیر می یابد که به زندگی شخص منتظر ،جان تازه ای می بخشد.

انتظار به معنای صحیح آن، پیوندی ناگسستنی با فطرت آدمی دارد و از آنجا که منطق انتظار، یک منطق هویت بخش و دارای اصالت است، ملزومات آن مانند شادی نیز باید از چنان قوام و اصالتی برخودار باشد که شایستگی زندگی یار امام عصر بودن را داشته باشد.

نیاز بشر امروز

شادی مثل هر امر بدیهی دیگر، نیاز طبیعی بشر است که مانند بقیه ی نیازها به دنبال پاسخ به آن می باشد. قرار گرفتن در عصر زندگی بی روح ماشینی که شاید “عصر خستگی ها و شلوغی ها” نام مناسبی برای آن باشد، ضرورت تأمین این نیاز فطری و روحی را بیشتر نمایان می سازد.

شکی نیست که همه ما به طور فطری طالب حالات مطلوب، مطبوع و خوشایند هستیم و شادی همان مطلوب است و بیشتر از تعریف نیاز به تحلیل دارد.[1]

شادی مفهومی کلی است که سیطره ی آن مفاهیمی چون فرح، نشاط، بهجت، سرور، انبساط خاطر، را شامل می شود که با توجه به گستره معنایی که دارد می توان آن را در دو بُعد بررسی نمود که گاهی نیز با یکدیگر، همپوشانی دارند.

شادی درونی

احساس خوشایندی که در دنیای درون فرد شکل می گیرد و حس رضایت مندی به او می دهد. نتیجه این رضایت همان شعفی است که جان را به وجد می آورد. بهجت، انبساط خاطر و سرور،دارای چنین معنایی هستند.

در فرهنگ دینی، شادی، همان سرور است، رسیدن به اوصاف پنهانی و قلبی و دست یابی به منفعتی که مصلحت دین و دنیای شخص را تضمین می کند.[2]

شادی همان انبساط درونی است که انسان همواره با رسیدن به مطلوب و برآورده شدن مقصود به طور حضوری آن را در خود احساس و درک می کند و معمولا با تبسم همراه است.[3]

عوامل شادی درونی در زندگی مهدوی

این گروه از عوامل مربوط به احیای ارزش ها ست که نتیجه آن، آرامش توأم با شادمانی است .

1. تجربه های معنوی روزانه: شعفی که در تجارب معنوی ایجاد می شود غیر قابل توصیف ترین هیجان های مثبت است که جان انسان را شیرین می کند.

راه یابی به حریم با عظمت امام عصر (عج) ایجاب می کند که اعمال عبادی مستمری در برنامه ی روزانه منتظر وجود داشته باشد تا روح او را به چنان زلالی برساند که تحمل پیوند با روح و جان عالم خلقت، یعنی امام عصر (عج) را داشته باشد.

از آنجا که ماهیت تکالیف دینی با نظام آفرینش همسو است و این همراهی را می توان در کشفیات علمی یافت، دریافت هایی که حقیقت دینداری را شیرین تر و گواراتر می کند. در این راستا، گریزی بر رابطه نماز و سحرخیزی در دایره دانش پزشکی می زنیم.

فرایند های جسمی و روانی انسان ارتباط تنگاتنگ با تغییرات ناقل های عصبی دارد. ناقل های عصبی مواد شیمیایی بسیار ریزی هستند که هر گونه تغییری در آن ها موجب تحولی در جسم و روان می شود. “دوپامین” یکی از این ناقل هاست که منجر به ایجاد شادی در انسان می شود و کاهش آن ایجاد ناراحتی و نومیدی در فرد می کند، که در صورت خوابیدن فرد در ابتدای شب و سحر خیزی، مقدار لازم دوپامین ترشح، و شادی مورد نیاز تامین می شود. از دیگر مواد شیمیایی داخل بدن که به طور غیر ارادی سبب شادی انسان می شود و به او شعف و نشئه بی نظیر می بخشد، ماده ای به نام “کورتیزول” است که میزان آن در داخل بدن انسان در ساعات سحرگاهی به شدت افزایش می یابد و در صورت بیداری در این ساعات، خوشی سرمست کننده ای نصیب او می شود که بی شک در تمام طول روز تاثیرگذار است.

در دیدگاه معنویت گرای اسلام و به خصوص جهان بینی مبتنی بر اختیار شیعه، انسان می تواند خود، رأسا و مقتدرانه در برقراری عدل در وجود خود ( با ایجاد تعادل ناقل های عصبی ) یعنی زدودن انحرافات از زندگی خود، قیام کند و بدون از دست دادن فرصت، صفات نامطلوب را با ملاک ارزش گذاری دین، یک به یک، از سر راهش بردارد و به آرامش ابدی، نائل شود. دین به انسان ابزارهای توانمندی مثل نماز و دعابخشیده است که تعادل ناقل های عصبی را به بهترین و مطلوب ترین شکل ممکن دربدن انسان، برقرار می سازند .[4]
زنگ نماز قانونی؛ شرکت در نماز جماعت کاملا اختیاری است

بنابراین علت تاکید متون دینی بر بیداری صبحگاهی مشخص می شود، در زندگی مهدوی نماز به طور کلی و خصوصا نماز امام زمان (عج) می تواند به عنوان واکسن پیشگیری و درمان افسردگی به شمار آید.

2. پرهیز از گناه: برای شخصی که وجودش وابستگی با امام عصر (عج) پیدا کرده بگونه ای که امام را مالک بر جسم و جان خویش می بیند، به خوبی این درک ایجاد شده است که گناه، باعث رنجش امام و مانعی برای ظهور ایشان خواهد بود.بنابراین با پرهیزکاری، وجود امام را خرسند می سازد که این رضایت و خشنودی در وجود خود او نیز جاری می شود.

3. تقویت حسّ دیگردوستی: دیگرخواهی با توجه به اهداف حکومت جهانی امام عصر (عج) از ویژگی های شخص منتطر است. که از نمودهای آن می توان به دعای عهد اشاره نمود که منتظر حضرت، هر صبح در عهدی تازه، فارغ از مکان و زمان به نیابت از مومنین عالم به حضرتش درود و صلوات می فرستد و دامنه نیک خواهی را به اندازه عالم امکان، وسعت می دهد.

4. توانمندی در تعریف هدفی والا: رسیدن به کمال بندگی همانطور که آیه شریفه اذعان دارد :

” و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون”[5] .منتظر امام زمان عج زندگی را فرصتی برای دست یابی به سعادت می داند و لحظه های عمر خویش را برای رسیدن به این ابتهاج ابدی سرمایه گذاری می کند.

5. توانمندی در خودیابی: خود آگاهی و یافتن جایگاه وجودی خود در عالم خلقت از مبانی مهم انسان شناسی است.

اینکه چه سطح از عوامل شادی آفرین می تواند باعث اغنای فرد منتظر شود، رشد فکری و عظمت روح او را نشان می دهد.

شادی بیرونی

این بخش از شادی ها در ظاهر فرد بروز می کند و انفعالاتی است که دیگران نیز به وضوح بازتاب آن را می بینند، مانند رفتارهای مبین شادی.

عوامل شادی بیرونی در زندگی مهدوی

1. کار، فعالیت، ورزش: انتظار با پویایی گره خورده است و تنبلی و کسالت با منتظر بودن قابل جمع نیست،

از مشخصه های یاران امام منتظَر، برخورداری از قدرت و توان جسمی مناسب است.

امام صادق علیه السلام درباره ی آمادگی جسمانی یاران امام زمان (عج) می فرمایند: هر کدام از یاران مهدی (عج) دارای قدرت 40 مرد هستند، دل های آنان از پاره های پولاد محکم تر است. [6]

2. مسافرت: اسلام برای مسائل عینی و حسی و تاثیر آن در تربیت اهمیت زیادی قائل است از جمله ی آن ها مسافرت است که ره آورد دور شدن از محیط محدود زندگی، بهره مندی از جاذبه های سفر و اندوخته هایی است که از تجربیات فرهنگ های متفاوت و زیبایی بین ظیر طبیعت ایجاد می شود و فشارهای روانی که در اثر تکرار ها و عادت های زندگی بوجود آمده، را از بین می برد یا تاثیر منفی آن را کم می نماید. بدین ترتیب باعث بالارفتن حسن تدبیر و تصمیم گیری شده، احساس رضایت مندی ، در فرد افزایش می دهد.

3. استعمال بوی خوش: استفاده از بوی خوش سیره معصومین علیهم السلام بوده و تاکید زیادی بر آن داشته اند. ایجاد احساس خوشایند و تاثیر مثبت بر جسم از جمله ی فوائد استفاده از بوی خوش است. بوی خوش قلب را محکم می کند و بر توان می افزاید.[7]

4. آراستگی ظاهر: آراستگی از جمله شاخصه هایی است که شخصیت فرد منتظر را می سازد و نشانه ی دینداری شمرده شده و دارای آثاز وضعی است. جامه ی پاکیزه، غم و اندوه را از بین می برد.[8]

به هر حال، روح کمال طلب انسان به دنبال رسیدن به هر آن چیزی است که موجب انبساط خاطر او با تحقق آرزوها و امیالش شود. در جغرافیای انتظار و یاری امام زمان (عج) این مسرت و بهجت به بالاترین شکل خود تحقق می یابد و شادی و شادکامی جزء جدایی ناپذیر از زندگی منتظران امام عصر (عج) است اما از آنجایی که هر شادی نیاز به امنیت دارد، به جدیت از حریم شادی های زندگی اش مراقبت می کند تا حریم آن با گناه آلوده نشود و رضایت و رضوان خدای سبحان و خشنودی حضرت مهدی (عج)، را کسب نماید زیرا این رضایت در جسم و جان او نیز جریان خواهد یافت.

پی نوشت:

1- مصباح یزدی،محمد تقی، شادی و غم در قرآن، نشریه معرفت، شماره 84

2- کمیلی، مهدی، شادی نشاط جوانی اسلام،ص 13، قم، زمزم هدایت

3- همان، ص 13

4- ملک محمدی، مجید، چهل نکته پزشکی پیرامون نماز

5- ذاریات/56

6- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار ، ج 52، ص 327

7- کلینی ، اصول کافی، جلد 6، صفحه 510، حدیث 3

8- حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ص 346