« لیله الرغائب» دریچه‌ای به بهشت اجابت

گروه معارف/ آمنه مستقیمی – نخستین شب جمعه ماه رجب لیله الرغائب (شب آرزو‌ها) نام دارد که در روایات برای آن اعمال و برکات بسیار بیان شده است.

شبی که بهترین فرصتها برای گرفتن برات اجابت از بارگاه ربوبی است، البته با شروط و انجام اعمالی خاص که در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی تصریح شده است. از این رو و به مناسبت فرا رسیدن این شب با حجت الاسلام والمسلمین رحیم کارگر، استاد حوزه و دانشگاه، عضو مرکز تخصصی مهدویت و مولف کتابهایی همچون «آینده جهان»، «تعلیم و تربیت در عصر ظهور» و «حج عارفان» گفت وگویی درباره ویژگی‌های این شب و کیفیت دعا در آن انجام داده‌ایم که از نظر می‌گذرد:

نگاه آموزه‌های اسلام به موضوع آرزو و بیان آرزو‌ها چیست؟ آیا این مسأله مثبت و مورد تأیید دین مبین است؟

انسان سراپا نیاز است، زیرا به غنای مطلق دست نیافته و ولی مطلق او خداوند است؛ همه ما نیازمند اوییم که این نیاز جلوه‌های گوناگونی دارد و ما برای اینکه بتوانیم این نیاز را با زبان، بیان کنیم قالب دعا را برای عرضه آرزوهایمان بر می‌گزینیم .

متأسفانه مشکل بشر امروز بی توجهی به این نیاز‌هاست، البته نیاز‌های مادی و معنوی، دنیوی و اخروی‌اند که نیاز مطلق انسان و ضرورت توجه به قدرت لایتناهی پروردگار را به نمایش می‌گذارد، به عنوان مثال حتی وقتی انسان در عالم قبر قرار می‌گیرد، نیاز خود به دعا، صدقه، دعای دیگران، حسن خلق، آداب صحیح معاشرت و… را در می‌یابد و نیز وقت حساب و کتابِ اعمال و عبور از پل صراط و نیز روز رستاخیز و قیامت.

از این رو، ایام و لیالی مقدسی که برای دعا قرار داده شده بر این نیاز انسان دست می‌گذارد و برای آن است که این نیازها انسان را به مسیر صحیح سوق دهد و او را به نیازهای حقیقی‌اش متوجه سازد نه اوهام ذهنی و تخیلاتی که عمدتا صحیح نیست.

بنابراین، وقتی در فرهنگ دینی از آرزو صحبت می‌کنیم در ورای آن به معارف بزرگ عرفانی می‌رسیم که‌‌ همان بی‌نیازی کامل الهی از انسانها و نیاز کامل انسانها به خداوند است.

مواقع خاص و برگزیده‌ای همچون «لیله الرغائب» در این میان چه نقشی ایفا می‌کنند؟ آیا این نیاز اصیل و فطری انسان را متذکر می‌شوند؟

متاسفانه زندگی انسانی همواره با خیر و شر و با سختی‌ها و راحتی‌ها آمیخته است و آکنده است از غفلت‌ها و توجهات زیرا انسان پیوسته در حال تحول و دگرگونی است و یک مسیر صحیح را پیش نمی‌رود، در زندگی انسان، نیاز به برخی کشش‌ها و جاذبه‌هاست، گاهی این کشش‌ها و حالات روحی و فکری انسانهاست که به او حالت تنبه می‌دهد.

یکی از این جاذبه‌ها موقعیت‌های خاص برای جلب توجه بیشتر به خداوند است؛ ماه رجب و لیله الرغائب انتظار تمامی خیرات را از خداوند داریم و مطلوب‌ترین و بهترین آرزو‌ها در این شب محقق می‌شود، در واقع این شب اختصاصی است که این انتظار عرفانی انسانی را پاسخ می‌دهد، اما پاسخی عاشقانه، اگر بتوان برای این شب نمادی در نظر گرفت رابطه عاشقانه عارفانه خاصی است بین خدا و بنده.

از این رو، می‌توان گفت این اوقات خاص دریچه جدیدی به عشق الهی و آغاز زندگی عاشقانه در پرتوی نشاط معنوی است که بابی جدید به گلشن استجابت می‌گشاید و هر کس وارد این فضا شود، گویی وارد بهشت اجابت شده است، به عبارت بهتر ورود به وادی دعا و نیازمندی در این شب به معنای ورود به بهشت رضوان الهی است. از پیامبر اکرم(ص) روایت است که فرمودند: از نخستین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید فرشتگان آن را لیله الرغائب می‌نامند، زیرا وقتی یک سوم از آن نگذشته هیچ فرشته‌ای نیست، مگر آنکه در جوار کعبه آید آنگاه خدا نظر رحمت به آنها می‌کند و می‌فرماید: «هر چه می‌خواهید از من بطلبید» فرشتگان می‌گویند: ما درخواست داریم روزه داران ماه رجب را بیامرزید و خداوند می‌فرماید: «آمرزیدم».

از این روایت متوجه می‌شویم شبهای اینچنینی برای مطیعان درگاه الهی اختصاصی است و پاداش ویژه‌ای است برای زحمتکشان بارگاه حق تا عباداتشان را تکمیل کنند.

چرا در اسلام برای رسیدن به آرزوهای انسان ابزار دعا در نظر گرفته شده، ویژگی این وسیله چیست که بستر تحقق آرزوهای آدمی را مهیا می‌کند؟

دعا ظاهری دارد و باطنی، آنچه ما از دعا می‌بینیم صرفا ظاهر آن است یعنی دست به آسمان بالا بردن و درخواست بر آورده شدن حاجات؛ اما در فرهنگ دینیِ ما دعا اقیانوس ژرفی از معارف و مفاهیم بلند زندگی و در اسلام دعا یک سلاح است، در واقع بزرگترین و مهمترین بعد زندگی انسان است، زیرا واسط بین زمین و آسمان و بنده و رب است.

وقتی در نگاه دینی به عنوان مثال در روایات امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه به دعا می‌نگریم، می‌فهمیم دعا مسیر صحیح زندگی را برای انسان هموار و او را به غایت زندگی نزدیک می‌کند تا بیندیشد به کجا می‌رود و مقصدش کجاست؛ دعا آدمی را در مسیر قرب الهی قرار می‌دهد، زیرا نزدیکترین حالت انسان به خداوند لحظه دعاست.

مهمتر آنکه دعا انسان را با وظایف و مسؤولیتهایش بیشتر آشنا می‌کند و می‌گوید خواستن نیاز‌ها مسؤولیت‌هایی را نیز برای تو به همراه می‌آورد، نکته دیگر اینکه دعاکننده از خداوند می‌خواهد کاستی‌ها و موانع رشدش را برطرف کند؛ به عبارت بهتر دعا تصویرسازی از زندگی آرمانی انسان است.

بی‌گمان چنین سرمایه معنوی مورد توجه اسلام است برای قرار دادن انسان در مسیر صحیح؛ از این رو، باید به دعا صرفا با دید دست بالا بردن به سوی آسمان و بیان درخواستها نگاه نشود، بلکه بدانند دعا سرمایه فوق العاده گرانقدر دینی است که می‌تواند سبب تحول و دگرگونی مثبت انسان شده و رابطه او را با ملکوت و خدا تصحیح و تقویت کند و این دعا تابلوی حرکت انسان به سوی آسمان باشد، زیرا گاهی انسانها به دلیل روزمرگی‌ها دچار غفلت و از مسیر راستین زندگی خارج می‌شوند.

آداب و شرایط ورود به لیله الرغائب چیست تا بتوان جامه تحقق بر تن خواسته‌ها پوشانید؟

مشکل اصلی مردم ما با دعا در این است که دعا را منحصر کرده‌اند به یک لحظه و ساعت خاص با گفتار خاص، در حالی که برای نتیجه گیری از دعا باید شرایط روحی و جسمی و عبادی فراهم کنیم تا برسیم به لحظه دعا، یعنی لحظه دعا باید اوج فعالیتهای عبادی ما باشد، اما متاسفانه درست عکس این رخ می‌دهد و فکر می‌کنیم دعا را باید آغاز راه قرار دهیم.

همان‌گونه که بیان شد در روایت نبوی فرشتگان برای کسانی که در رجب روزه داری می‌کنند، دعا می‌کنند. بنابراین، یکی از مقدمات دعای مطلوب و اجابت دعا، روزه‌داری و عبادات مقدماتی است، یعنی پیش از دعا باید روح صیقل خورده و جان صفا بیابد وگرنه دعا بالا نمی‌رود، گویا انسان دعایی نکرده است و دعایش لقلقه زبانی بیش نبوده است. اما اگر شرایطی فراهم و مجموعه‌ای از نیاز‌ها، اراده‌ها و عزمها و تسلیم‌ها را با خود همراه کردیم و به گفتار محدود نشد و قلب و زبان و چشم را پاک کردیم به نتیجه می رسیم.

بنابراین، باید با روزه داری و قرائت قرآن و… شرایط حضور در محضر الهی را فراهم و وجود را سراسر دعا کرد نظیر آن شعری که می‌گوید: «گر بشکافند سراپای من/ جز تو نبینند در اعضای من»

امروز متاسفانه ما نماز‌ها و دعا‌هایمان اثرگذار نیست، چون آداب و شرایطش را رعایت نمی‌کنیم و نیز توبه‌هایمان که به زبان محدود می‌شود؛ در حالی که باید وقتی عزم توبه می‌کنیم در کنار پشیمانی قلبی، در عمل نیز تاثیر آن دیده شود.

دعا برای سلامتی و فرج امام عصر(عج) در این مواقع حساس و بازه‌های زمانی خاص در کجا قرار دارد و چه تاثیری بر اجابت آرزوهای ما می‌گذارد؟

وقتی می‌گوییم دعا یعنی درخواست مسیر صحیح زندگی بدون عیب و نقص و همراه شدن با آرمانهای الهی و قرار گرفتن در مسیر خدا و برطرف شدن مشکلات و رسیدن به غایت زندگی و وقتی مجموعه آرزو‌ها و خواستها را مرور می‌کنیم در می‌یابیم اسلام پاسخ عملی نیز داده و نقطه آرمانی و مقصدی را مشخص کرده و وعده تحقق آن را برای همه بشریت داده که این جامعه آرمانی‌‌ همان تشکیل حکومت جهانی به دست مبارک امام عصر(عج) است. از این رو، سرآمد همه دعاهای ما باید دعا برای ظهور امام عصر(عج) باشد حتی باید نهضت دعا برای فرج امام زمان(عج) را فرهنگ سازی کنیم و این نیاز همیشگی ماست زیرا هر ثانیه به امام عصر(عج) نیاز داریم.

رفع این همه جنگها و تبعیض‌ها و افراط‌گری‌ها تنها مشروط به ظهور نورانی امام عصر(عج) است؛ بنابراین، باید نوع نگاه ما به ظهور ایشان تغییر کند و این نگاه صحیح به جامعه جهانی منتقل شود و کاری کنیم که جامعه جهانی سراپا ندبه و احتیاج و خواست و عجز و التماس شود، زیرا راه درمان همه مشکلات و سختی‌ها ظهور است.

آنگاه است که ما به آرمانهای مهدویت نزدیک می‌شویم، پس دعا برای سلامتی امام عصر (عج) و فرج ایشان را نباید بویژه در این شبهای نورانی فراموش کنیم تا روزی شاهد باشیم همه مظلومان و مستضعفان جهان برای ظهور دعا می‌کنند.