دانشجوی محترم ضمن تشکر از تماس مجدد شما با این مرکز ، در پاسخ به سوال شما لازم است بگوییم اولا کثرت یا قلت جمعیت و یا توانمندی و عدم توانمندی یک مکتب و مرام برای جذب مردم به سمت خود به هیچ وجه نه نشانه حقانیت آن مکتب است و نه نشانه عدم حقانیت آن ، ثانیا داعش محصول مدت زمان محدودی که از عمر آن می گذرد نمی باشد بلکه محصول فرایندی است که از بیش از دویست سال گذشته در شبه جزیره عربستان و تحت حمایت انگلستان آغاز به کار کرد و در گذر زمان تحولات فراوانی را از سر گذراند و گروه های فراوانی در دل خود پروراند تا اینکه در نهایت به شکل گروه های تروریستی همچون القاعده ، طالبان ، داعش ، جبهه النصره ، سپاه صحابه و سایر گروهک های سلفی-تکفیری فعلی نمود و بروز پیدا کرد . بر این اساس داعش محصول یک فرایند عمیق ، گسترده و نیز برنامه ریزی پیچیده ای است که بخشی از طراحی و اجرای آن را همان هایی بر عهده دارند که داعش مدعی مبارزه با آنان است همچون نظام سلطه که تحلیل آن نیازمند تحقیقات مفصل و گسترده است ، اما در این میان آنچه برای ما حائز اهمیت است این است که گروه داعش که چندان از عمر شکل گیری آن نمی گذرد با چه شگردهایی توانسته است هزاران نفر از مردم کشورهای مختلف به ویژه زنان و مردان اروپایی را به خود جذب نماید ؟
پاسخ به این سوال نیز نیازمند تحقیقات وسیع و گسترده است چرا که آنچه مسلم است این است که انگیزه هایی که باعث جذب هواداران به سمت این گروه خطرناک وتروریستی می شود انگیزه های یکسانی نمی باشند بلکه عوامل متعددی در این مساله دخالت دارد که برخی از آنها عوامل مخلصانه ، معتقدانه و دینی است و برخی دیگر عوامل غیر دینی که مهم ترین آنها عبارتند از :
1 – عوامل دینی مخلصانه : این عامل یکی از مهم ترین عوامل جذب و گرایش به سمت گروه های تروریستی و تکفیری است و بخش مهمی از بدنه و نه راس این گروهک با چنین انگیزه ای جذب گروه شده اند ، با این توضیح که این گروهک با نفوذ در میان ملت های مختلف و به ویژه ملت هایی که اطلاعات دینی اندکی نسبت به اسلام دارند ، توانسته است چهره غلطی از اسلام ناب محمدی را به آنان القاء نماید و آنان را به این باور غلط برساند که آنچه تحت عنوان تعالیم سلفی بدان اعتقاد پیدا می کنند همان اسلام ناب است که با گرایش به آن ، انسان می تواندبه فلاح و رستگاری ابدی برسد و در این مسیر هر اقدامی که منجر به کشته شدن وی گردد شهادت تلقی شده و مستقیم وی را به بهشت ابد و بهره مندی از نعمت های الهی هدایت خواهد کرد و چون در این تعالی تصاویر غلطی از اسلام ، سنت رسول الله و حوادث تاریخی ارائه می شود که باعث می شود تا چنین تصور شود که وحشی گری هایی که امروزه به نام اسلام صورت می گیرد دنباله همان سنت نبوی در مبارزه با کفار و منافقان باشد لذا آنها نیز این اقدامات خود را در قالب پیروی از سنت اسلام اصیل و سلف صالح ، توجیه کرده و دست به هر جنایتی می زنند بدون اینکه بدانند آنچه به آنان به عنوان سنت سلف صالح القا می شود سرابی بیش نبوده و حتی ظواهر و نصوص قرآن با آن مخالف می باشد . (به عنوان مثال برای آشنایی با مخالفت اعتقادات و عملکرد داعش با ظواهر اسلام رک : تکفیری ها و معمای بی پاسخ مقابله با صهیونیست ها ، سید روح الله لطیفی ، اندیشه قم ، http://www.andisheqom.com/public/application/index/viewData?c=77&t=news ) در این میان نکته مهم و قابل توجهی که وجود دارد این است که بسیاری از هواداران داعش به ویژه آنان که گوی سبقت را در جنایت از دیگران ربوده اند از سرزمین هایی برخاسته اند که دهها سال خلا دینی در میان آنها موجود بوده است ؛ سرزمین هایی همچون قفقاز و آسیای مرکزی که دهها سال بود تحت سلطه رژیم کمونیستی هرگونه تظاهر و آموزه های دینی در آنها ممنوع بود و آموزه های دینی کم کم به فراموشی سپرده شده بود ، اما با فروپاشی نظام شوروی ، نوعی عطش عمومی برای بازگشت به دین و معنویت پیدا شد که به دلیل پر شدن این خلا ها از طریق جریان های تندروی سلفی ، عملا زمینه برای معرفی غلط اسلام برای مردم این مناطق فراهم شد و به همین دلیل است که فرماندهان جنایتکاری با اسامی شیشانی ، قفقازی ، آذری و امثال اینها در میان سلفی ها فراوان به چشم می خورد که بی باکانه دست به هر جنایتی بر علیه انسان های بی گناه می زنند و آن را به نام اسلام واقعی توجیه می کنند . همچنین بخش دیگری از تروریست هایی که با انگیزه های دینی واقعی دست به جنایت می زنند در سرزمین هایی همچون اروپا و آمریکا زیسته اند که در اثر آلوده شدن به دنیا پرستی و فقر دین و معنویت ، دچار خلا دین و معنویت شده اند و برای گسست از این خلا به دنبال راهکارهایی بوده اند که یا به صورت تصادفی و یا به صورت برنامه ریزی شده ، جریان های تکفیری همچون داعش در مسیر راه آنان قرار گرفته و اسلام غلط را به آنان معرفی کردند و در نتیجه آنان نیز با اعتقاد تمام و به خیال اینکه آنچه آموخته اند اسلام واقعی است به منظور رسیدن به رستگاری ابدی ، در بازی خطرناک گروهک هایی همچون داعش وارد شده و نقش آفرینی می کنند .
عامل سومی که بخش های مهمی از کسانی را که امروزه هوادار داعش شده اند به این سمت جذب کرده است بحث فقر ، عقب ماندگی و پیشینه استعمار در مناطق مختلف دنیاست که نوعی سرخوردگی در میان ملت های این مناطق به وجود آورده و باعث شده است تا عکس العملی منفی در قبال مظاهر تمدن در درون آنها شکل بگیرد و با توجه به اینکه گروهک های سلفی – تکفیری در این مسیر به لحاظ اعتقادی با آنان همنوا و همجهت تلقی می شوند لذا جذب این گروهک ها شده اند ، چنانکه انگیزه شکل گیری گروهک بوکوحرام ، سرخوردگی از مظاهر تمدن غربی می باشد که این مساله از نام این گروهک که به معنای «حرام بودن تمدن غرب» می باشد کاملا مشهود است . نکته جالب توجه این است که برخی تحلیل گران در تحلیل اصل فعالیت جریان های سلفی همچون وهابیت نیز مساله سرخوردگی از تمدن غرب و پیدایش افکاری مبنی بر لزوم بازگشت به سلف صالح و طرد هر گونه مظاهر دنیای جدید را در پیدایش این تفکر ، چه در عربستان ، چه در مصر ، چه در شبه قاره هند و چه در سایر مناطق عالم اسلام ، موثر می دانند و همین عامل ، امروزه نیز در بسیاری از مناطق جهان اسلام به ویژه مناطقی که تحت سیطره رژیم های مستبد و حامی منافع نظام سلطه هستند باعث ایجاد نوعی سرخوردگی شده که راهکار رهایی از آن نیز بازگشت به آموزه های سلف و طرد آنچه به عنوان جدید ، تجدد و مدرن نامیده می شود معرفی می گردد و با توجه به اینکه وهابیت در این مسیر سردمدار چنین تفکری بوده است لذا با جذب این نیروها به سمت خود ، به جهت دهی افکار آنان پرداخته و با تعالیم منحرف کننده خود ، لبه تیز عداوت آنان را به جای اینکه به سمت دشمنان واقعی آنان نشانه بگیرد به سمت کسانی سوق می دهد که هیچ عداوت ذاتی با آنان ندارند همچون مسلمانان و به جای اینکه برای رفع سرخوردگی این گروه از مسلمانان از روش های معقول و مناسب همچون احیای تمدن اسلامی با الگوگیری از عقلانیت اسلامی استفاده شود ، روش های سلبی و خشونت آمیز آن هم نسبت به بی گناهان ، به آنان آموزش داده می شود .
در همین راستا باید به بخشی از علل جذب زنان و دختران به سمت گروه های تروریستی تکفیری نیز اشاره کرد که علت اصلی آن ، معرفی غلط اسلام و احکام آن است تا جایی که این زنان و دختران ناخواسته و نادانسته ، اما به تصور اینکه در مسیر دین قدم بر می دارند و با نیت خالص ، در آلودگی هایی همچون جهاد نکاح شریک گروهک های تکفیری همچون داعش می شوند ، هر چند در این زمینه انگیزه های دیگری هم مطرح است که در ادامه اشاره خواهد شد .
در نتیجه چنین عواملی ، افراد فراوانی به دلیل بی اطلاعی از اسلام و با تصور اینکه آنچه به آنان به عنوان اسلام معرفی می شود اسلام اصیل است در راستای پر کردن خلاهای دینی و معنوی که سالها با آن مواجه بودند و یا در راستای مقابله با عوامل سرخوردگی و عقب ماندگی خود ، خالصانه در صف گروهک های تکفیری همچون داعش قرار می گیرند و دست به جنایت هایی می زنند که با نص دین و قرآن مخالف می باشد . در واقع بر اساس این انگیزه ، آنان جاهلانی همچون خوارج هستند که به دلیل جهالت به تصور اینکه در مسیر درست و حق قدم می زنند در چاه ضلالت و انحراف می افتند تا جایی که دیگر گوشی برای شنیدن و عقلی برای تعقل برایشان باقی نمی ماند و به همین دلیل فتنه این گروه برای جهان اسلام ، خطرناکترین فتنه ها تلقی می شود .
2 – انگیزه های غیر دینی :
علاوه بر انگیزه های دینی و خالصانه ای که البته عمدتا در میان بدنه گروهک های تروریستی و تکفیری همچون داعش وجود دارد باید انگیزه های دیگری را نیز نام برد که در جذب بخش مهمی از نیروها به سمت این گروهک نقش مهمی داردکه مهم ترین این انگیزه ها عبارتند از :
الف – ماموریت سازمانی ، به این معنا که بخشی از نیروهای داعش ، در واقع نیروهای نظامی و افسران اطلاعاتی و عملیاتی کشورهای حامی این گروهک ها هستند که در پوشش عضویت در این گروهک نقش فرماندهان نظامی ، اطلاعاتی و عملیاتی این گروهک را بر عهده دارند و تلاش می کنند تا هرگز شناخته نشوند اما عمدتا پس از کشته شدن در درگیری های غافلگیر کننده ، ماهیت آنان نیز کشف می شود که نظیر چنین افرادی در سوریه ، فراوان به چشم می خورد .
ب – انگیزه های مادی به ویژه فقر و بی کاری ، چنانکه حیدرالعبادی نخست وزیر عراق نیز به این موضوع اشاره کرده (واحد مرکزی خبر ، http://www.iribnews.ir/NewsText.aspx?ID=389656 ) و نتایج مطالعات دانشگاه زوریخ نیز آن را تایید می کند (خبرگزاری فارس ، http://af.farsnews.com/world/news/13931201000194 ) و شواهد فراوان دیگری نیز بر این مساله وجود دارد تا جایی که منصف المرزوقی رئیس جمهور تونس که کشورش بیشترین نیروهای تروریستی تکفیری را در میان داعشی ها دارد در تحلیل این موضوع فقر و بیکاری گسترده در این کشور را عامل این مساله عنوان می کند (جام جم آنلاین ، http://press.jamejamonline.ir/Newspreview/1694961578985944759 )
ج – فساد و فحشاء گسترده که هر چند ظاهرا با اقدامات و برنامه های این گروهک ها تعارض دارد ، اما واقعیت این است که وجود همین مساله باعث جذب بخش مهمی از زنان به ویژه از کشورهای اروپایی و نیز جوانان بوالهوس به سمت این گروهک شده است ، در واقع مهم ترین توجیه این زنان این است که آنچه باعث مقید شدن انسان به پرهیز از فسادو فحشاء می باشد تقیدات مذهبی و اخلاقی است و در شرایطی که خود مذهب و اخلاق (یعنی مذهب داعشی ها) نه تنها به انسان مجوز انجام کارهایی می دهدکه در حالت عادی فحشاء نامیده می شود بلکه حتی توصیه به این کار کرده و آن را نوعی عبادت و جهاد عنوان می کند لذا دلیلی برای عدم همراهی با این گروهک و ارتکاب فحشاء به ظاهر مشروع وجود ندارد ، ضمن اینکه برخی زنان و یا حتی مردان نیز بدون کوچکترین انگیزه دینی صرفا با توجه به فراهم بودن بسترهای فساد و فحشاء در میان این گروهک ها به آنها ملحق می شوند که در مباحثی همچون کنیز گرفتن زنان شیعه و ایزدی و حتی زنان اهل سنت و یا عمل به جهاد نکاح بیش از همه ایفای نقش می کنند .(در این زمینه رک : جام نیوز ، http://www.jamnews.ir/detail/News/419279 )
د – سوء استفاده از داعش به منظور رسیدن به قدرت که این مساله به طور مشخص در مورد بقایای حزب بعث در عراق و نیز برخی مخالفان دولت سوریه صادق است ، در واقع از منظر این عامل ، بخش مهمی از هواداران داعش ، نه با انگیزه واقعی همراهی با این گروهک ویا اهداف و شعارهای آنها بلکه صرفا به منظور استفاده از نقش تخریبی این گروهک از آنان سوء استفاده می کنند و در صورت پیروزی احتمالی هرگز میان این دو سازگاری وجود نخواهد داشت ، چنانکه به عنوان مثال بقایای حزب بعث عراق که به لحاظ مرام و مسلک ضد دین و مذهب می باشند و یا دختر صدام که حتی از نظر ظاهر نیز با معیارهای داعشی ها مطابقتی ندارد ، خود را حامی داعش معرفی کرده و در کنار آنان در حال جنگ با دولت مرکزی عراق هستند که چنین اقدامی صرفا یک تاکتیک فریبنده می تواند تلقی شود که در نهایت به ضرر خود داعشی ها تمام خواهد شد .
علاوه بر آنچه گفته شد داعشی ها در جذب هوادارانشان شگردهای دیگری هم دارند که نیازمند تحقیقات مفصل است همچون استفاده از فضای مجازی ، استفاده از بازی های رایانه ای ، ساخت کلیپ ها و نماهنگ های مهیج ، سوء استفاده از برخی روایات و تفسیر برخی از آیات قرآن به نفع خود ، سوء استفاده از فضای قبایلی برخی مناطق و جذب روسای قبایل که خود به خود و بدون هیچ منطقی سایر افراد قبیله را به سمت این گروه جذب می کند و دهها شگرد و عامل دیگر که باید در جای خود مورد بحث و بررسی تحلیل گران قرار گیرد .