برخلاف گمان باطل افرادی که تشکیل حکومت مهدوی را مایه عقب­گرد بشر به شیوه‌­های زندگی اولیه معرفی می­ کنند، عصر حکومت جهانی امام زمان، دوران شکوفایی بشر در ابعاد مختلف از قبیل صنعت، تکنولوژی و توسعه همه‌­جانبه است؛

به گونه‌ای در پیشرفت­‌های صنعتی و تکنولوژی، تحولی بسیار عظیم رخ خواهد داد که با توجه به روایات، می ­توان آن را بی‌نظیرترین ایام بشری در زمینه ­های مختلف نام برد. در این مقاله بر آن هستیم تا مختصری از زوایای گوناگون پیشرفت بشر را بر مبنای روایات به تصویر کشیم.

الف: دانش و حکمت

1. امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف

آن امام همام، خود عالِمی است که کسی دانشمندتر و حکیم ­تر از او نیست، زیرا در روایتی آمده است: «همانا علم به احکام خدا و سنت پیغمبر صلی الله علیه و آله در دل حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

می­‌روید؛ همان طور که در زمین زراعت، بهترین روییدنی‌ها می‌روید». [1]
راهبی از امام کاظم علیهم السلام درباره هشت حرفی که از آسمان نازل شد و چهار حرف آن در زمین ظاهر شد و چهار حرف دیگر در هوا معلق ماند، پرسید: آنها بر چه کسی فرود آید و چگونه تفسیر خواهد کرد؟ امام در پاسخ فرمود: «بر قائم ما که خداوند آنها را بر او نازل می­ نماید و او تفسیر خواهد کرد و نیز چیزی را بر او فرو فرستد که بر هیچ یک از صدیقان و رسولان و هدایت شوندگان نازل نکرده است» [2]

2. بندگان و مؤمنان

امیر مؤمنان علیهم السلام فرمود: «علم و دانش بیست و هفت حرف است، تمام آنچه پیامبران الهی آورده ­اند، دو حرف (شعبه) بیشتر نبوده و در طول تاریخ مردم تاکنون جز دو حرف را نشناخته‌­اند. اما هنگامی که قائم ما قیام کند، بیست و پنج حرف دیگر را آشکار می­ سازد و در میان مردم منتشر می­ کند، سپس دو حرف دیگر را به آن ضمیمه

می کند، تا بیست و هفت حرف کامل و منتشر شود». [3] با توجه به این حدیث و احادیث دیگر، پیشرفت سریع علم در عصر ظهور امام بیش از دوازده برابر خواهد بود.

در حدیث دیگر از امام باقر علیهم السلام سئوال شد، معنای این حدیث که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بیست و هفت حرف را کامل می­ کند چیست؟ ایشان می‌فرماید: «هنگامی که قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان می­ گذارد و خداوند عقول آنها را کامل و افکارشان را پرورش داده، تکمیل می ­کند». [4]در پرتو ارشاد و هدایت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و با عنایت او مغزها در مسیر کمال به حرکت در می­ آیند و اندیشه‌ها شکوفا می ­شوند و تمام کوته‌­بینی‌­ها و تنگ­ نظری­‌ها و افکار پست برطرف می­ گردد و مردمی دوراندیش، بلند نظر، با افکاری باز و سینه­‌هایی گشاده و همتی والا و بینشی وسیع، پرورش می­ یابند.

در روایتی آمده است که در زمان آن حضرت آن قدر به مردم حکمت داده خواهد شد که زن در خانه خود با استفاده از کتاب خدا و سنت رسول‌الله صلی الله علیه و آله قضاوت می ­کند. [5]

ب. صنعت و تکنولوژی

از روایات بسیاری چنین برداشت می ­شود که با عنایت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف علاوه بر علم و آگاهی افراد و تکامل عقول بشری، در زمینه اختراعات، اکتشافات و صنایع، گستردگی بسیار ایجاد خواهد شد، به گونه‌ای که تا به آن روز هیچ انسانی چنین پیشرفتی را به چشم ندیده است و به طور کلی دانش و صنعت در آن روزگار، با علم و صنعت کنونی فرسنگ­ها فاصله خواهد داشت. در ذیل به برخی از وجوه این پیشرفت ­ها اشاره می­‌کنیم:

1. ساخت وسایل پیشرفته حمل و نقل

امام باقر علیهم السلام می ­فرماید: «برای صاحب و سرور شما مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آن وسیله سرکش ذخیره شده است. راوی گوید: گفتم منظور از وسیله سرکش چیست؟ امام فرمود: ابری است که در آن غرش رعد و شدت صاعقه یا برق است، او بر این وسیله سوار می ­شود، آگاه باشید او بزودی به وسیله ابرها به آسمان‌ها و زمین­های هفت گانه صعود می­ کند». [6] مسلّماً منظور از ابر، این ابر معمولی نیست، زیرا ابرهای معمولی وسیله‌­ای نیستند که بتوان با آنها سفر فضایی کرد، آنها در جو نزدیک زمین در حرکتند و با زمین فاصله چندانی ندارند و نمی ­توانند از آن بالاتر روند، بلکه اشاره به وسیله فوق العاده سریع السیری است که در آسمان به صورت توده ­ای فشرده از ابر به نظر می ­رسد، غرشی همانند رعد، قدرت و شدتی همچون صاعقه و برق دارد و به هنگام حرکت، دل آسمان را با نیروی فوق العاده خود می ­شکافد، همچنان به پیش می ­رود و می­ تواند به هر نقطه ­ای از آسمان حرکت کند.

به هر حال، آنچه از این حدیث و امثال آن استفاده می­ شود، این است که نه تنها موضوع عقب گرد صنعتی در عصر ظهور در کار نیست؛ بلکه به عکس سخن از پیشرفت خارق العاده­ و تحول علمی در میان است که به موازات آن باید تکامل در همه زمینه‌­ها صورت گیرد. [7]
رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره چگونگی حمل و نقل در آن روزگار می ­فرماید: «پس از شما اقوامی خواهند آمد که زمین زیر پایشان پیموده می­ شود… و درهای جهان به رویشان باز می­ گردد… زمین در کمتر از یک چشم به هم زدن طی می‌شود به گونه‌­ای که اگر کسی از آنان بخواهد شرق تا غرب زمین را در لحظه‌ای بپیماید، این کار را انجام می­ دهند». [8]

2. پیشرفت فن­آوری در ارتباطات

امام صادق علیهم السلام می­فرماید: «هنگامی که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما قیام کند، خداوند آنچنان گوش و چشم شیعیان ما را تقویت می­‌کند که میان آنها و قائم نامه‌­رسان نخواهد بود، با آنها سخن می­ گوید و سخنش را در همان لحظه می­ شنوند و او را می­ بینند، در حالی که او در مکان خویش است». [9] بر اساس این روایت، وسایل انتقالی صدا و تصویر به طور همگانی و ساده و آسان در اختیار همه پیروان امام قرار می­ گیرد، آنچنان که چیزی به نام اداره پست، امری زاید محسوب می­ گردد و همه دستورها و برنامه‌­ها با سیستم شهود و حضور ابلاغ و اجرا می­ شود.

امام صادق علیهم السلام پیرامون چگونگی ارتباط در روزگار امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف می ­فرماید: «در روزگار حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف مؤمن در شرق زمین، برادرش را که در غرب زمین است می­ بیند، همچنین مؤمنی که در غرب است، برادرش را که در مشرق است مشاهده می­ کند». [10] این روایت و روایات مشابه با توجه به اختراع تلفن تصویری، بیشتر قابل درک است. البته روشن نیست که آیا همین روش ارتباطی به گونه­ ای گسترش می ­یابد که در همه جهان، مردم بتوانند از آن استفاده کنند، یا اینکه سیستم پیشرفته‌­تری جای آن را می­ گیرد و یا اینکه مطلب دیگری فوق اینهاست. [11]
بنابراین ارتباط مستقیم نه تنها در سطح حکومت، بلکه در سطح جهانی، عملی می ­شود و پیوندهای ظاهری و جسمانی و ارتباط‌های معنوی دل‌ها را استحکام می­ بخشد، آن گونه که جهان به راستی به شکل یک خانه و مردمش همچون اهل یک خانواده خواهند بود.

البته نباید تصور کرد که کارها و امورات امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به صورت معجزه ­آسا و بدون اسباب و عوامل مادی عادی انجام گیرد. بلکه اینها نتیجه پیشرفت ­هایی است که محصول تکامل علمی عصر بعد از ظهور است. زندگی بشر در این عالم، قطعاً باید مطابق سنن طبیعی باشد، نه به طور اعجاز که امری استثنایی و برای موارد ضروری است. [12] در این زمینه روایتی از امام محمد باقر علیهم السلام نقل شده است که شخصی به ایشان عرض کرد: می­ گویند زمانی که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند، همه امور بر وفق مراد او خواهد بود. حضرت فرمود: «هرگز چنین نیست، قسم به آن کس که جانم در دست اوست، اگر بنا بود برای کسی کارها خود به خود و بدون عوامل مادی انجام شود، همانا برای رسول خدا چنین می ­شد» [13]

پیشرفت فوق العاده علم و صنعت در عصر ظهور، واقعیت یا تخیل؟

برخی ناباوران بر آن هستند که بگویند چگونه امکان دارد با آمدن منجی زمان، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، چنین پیشرفت­هایی به سرعت صورت بگیرد، در حالی که در هیچ زمانی چنین چیزی نبوده است؟ آنها طعنه می‌زنند که این نگاه مسلمانان به آخرالزمان خیال و توهمی بیش نیست. در پاسخ به این سئوال چند جواب

می ­توان ارائه داد که به اختصار به برخی از آنها می‌پردازیم:

اولاً، علم انبیای الهی و امامان معصوم از جانب خداوند متعال است. در قرآن شریف آمده است که هر دانشی در عالم از خدای متعال است و تا او نخواهد به کسی افاضه نمی­ شود: (وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِما شاء). [14]
خداوندی که عالم مطلق بوده و به همه چیز آگاهی دارد و هیچ چیز در جهان آفرینش از او پنهان و پوشیده نیست و به آنچه در نهاد مخلوقات است و از حرکات دقیق چشم­ها و اسرار و رموز نهانی سینه‌­ها باخبر است، اراده نموده است که این علم را در اختیار برخی از بندگان مقرب خود، از جمله پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السلام قرار دهد: (وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْکَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَکَ ما لَمْ تَکُنْ تَعْلَم). [15] و خداوند کتاب و حکمت بر تو نازل کرد و آنچه را نمى دانستى به تو آموخت . بنابراین، چنین امری از نظر نقل و عقل بعید نیست.

ثانیاً، گرچه علوم تجربی جامعه بشری، تاکنون موفق به چنین پیشرفت­هایی که در عصر ظهور بیان شده نرسیده است، اما دلیلی نداریم که در آینده نتواند به چنین توفیقی دست یابد، چنان که پیشرفت­های علمی امروز، در خیال گذشتگان نیز نمی ­آمد، در حالی که امروزه شاهد پیشرفت­های بسیاری هستیم، به علاوه اینکه همان گونه که مشاهده می‌شود، علم روز به روز به رشد خود ادامه می­ دهد و سرانجام در این مسیر تکاملی با آمدن حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به کمال خویش خواهد رسید.

پی نوشتها:

[1]. شیخ صدوق، کمال الدین، ج2، ص653، ح18؛ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج52، ص217-218، ح16.

[2]. منتهی الآمال، حالات امام کاظم علیه السلام اواخر فصل دوم.

[3]. بحار الانوار، ج2، ص336، ح73؛ الخرائج و الجرائح، ج2، ص841.

[4]. بحار الانوار، ج52، ص328.

[5]. غیبت نعمانی، ص158،

[6]. الاختصاص، ص199؛

[7]. ر. ک: سیمای آفتاب، ص293.

[8]. فردوس الاخبار، ج2، ص449؛ احقاق الحق، ج13، ص351.

[9]. کافی، ج8، ص241، ح329؛

[10]. بحار الانوار، ج52، ص391

[11]. نشانه ­هایی از دولت موعود، ص228.

[12]. ر. ک: سیمای آفتاب، ج3، ص294.

[13]. الغیبة، باب 15، ح2.

[14]. بقره/55.

[15]. نساء/113.