گونه‌های ویروس کرونا احتمالا درون بدن افرادی با سیستم ایمنی ضعیف تکامل پیدا کردند

نسخه‌ای از ویروس کرونا که اواخر سال گذشته در بریتانیا ظاهر شد، به دلایل بسیاری تکان‌دهنده بود. این گونه درست زمانی ظاهر شد که واکسن‌ها مردم را به پایان دنیاگیری امیدوار کرده بودند و تهدیدی برای نابود کردن این امیدها ایجاد کرد. این گونه بسیار واگیردارتر از گونه‌های قبلی بود و به افزایش سریعی در میزان بستری شدن منجر شد. چیزی که خصوصا برای دانشمندان تعجب‌آور است، این است که گونه‌ی مذکور به‌نظر می‌رسد به‌طور ناگهانی حامل مجموعه‌ای از جهش‌ها شده باشد.

به گزارش نیویورک‌تایمز، ویروس کرونا معمولا با سرعت کم ولی به‌طور مداوم حدود دو جهش در ماه جهش کسب می‌کند. اما گونه‌ی بریتانیا که B.1.1.7 نام گرفته است، ۲۳ جهش به دست آورد که در ویروسی که ابتدا در چین شناسایی شد، دیده نمی‌شود. ۱۷ مورد از این جهش‌ها به‌طور هم‌زمان مدتی پس از آن ایجاد شده بودند که گونه‌ی جدید از آخرین جد خود جدا شده بود.

به گفته‌ی کارشناسان، تنها یک فرضیه‌ی خوب برای علت این اتفاق وجود دارد: در مقطعی از زمان، ویروس باید فردی را که سیستم ایمنی ضعیفی داشته است، آلوده کرده باشد که به ویروس اجازه داده باشد قبل از اینکه به دیگران منتقل شود، برای ماه‌ها درون بدن فرد سازگاری و تکامل پیدا کند. دکتر راویندرا گوپتا، ویروس‌شناس دانشگاه کمبریج گفت به‌نظر می‌رسد این توضیح محتمل‌ترین توضیح ممکن باشد. اگر این ایده درست باشد، پیامدهایی برای برنامه‌های واکسیناسیون خصوصا در کشورهایی دارد که هنوز واکسیناسیون مردم خود را شروع نکرده‌اند.

دکتر آدام لورینگ، ویروس‌شناس و پزشک بیماری‌های عفونی در دانشگاه میشیگان گفت افرادی که سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف شده است (مانند بیماران مبتلا به سرطان) باید از کسانی باشد که اول از همه واکسن را دریافت می‌کنند. هرچه این گروه سریع‌تر محافظت شوند، خطر اینکه بدن آن‌ها به محلی برای ایجاد ویروس جهش‌یافته‌ی قدرتمند بعدی تبدیل شود، کمتر می‌شود. دکتر لورینگ گفت:

باید برای محافظت از این جمعیت هر کاری می‌توانیم انجام دهیم. البته، این ممکن است پیچیده باشد. به همان دلیل که این افراد پاسح ایمنی قوی دربرابر ویروس ایجاد نمی‌کنند، واکسن‌ها نیز ممکن است به خوبی در آن‌ها مؤثر نباشند. بنابراین ممکن است به درمان با ترکیبی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال نیز نیاز داشته باشند.

ویروس کرونا نیز مانند ویروس‌های دیگر با هر بار تکثیر، جهش‌هایی به دست می‌آورد. بیشتر این جهش‌ها بی‌اهمیت و گذرا هستند. در بیشتر افراد، عفونت فعال فقط حدود یک هفته طول می‌کشد و این زمان آنقدر زیاد نیست و ویروس نمی‌تواند نهایتا بیش از یک جهش قابل‌توجه کسب کند.

پژوهشگران در مطالعه‌ای که هفته‌ی گذشته در مجله‌ی Science منتشر شد، گزارش کردند جهش‌هایی که موجب می‌شوند ویروس کرونا واگیردارتر شود یا آن را قادر می‌سازند تا از سیستم ایمنی فرار کند، بسیار نادر است. اما به‌گفته‌یکاترینا لیتگو، زیست‌شناس دانشگاه آکسفورد که هدایت مطالعه را برعهده داشته است، اگر این جهش‌ها رخ دهند و بتوانند منتقل شوند، گسترش ویروس آغاز می‌شود.

در طول دوره‌ی چند ماه تا چند سال ویروس ممکن است چندین جهش از این انواع را با هم ترکیب کند. دانشمندان با استفاده از ساعتی مولکولی که تغییرات در طول زمان را ثبت می‌کند، می‌توانند این تکامل آهسته را ببینند. اما در فردی که سیستم ایمنی ضعیفی دارد، این زمان‌بندی ممکن است به میزان زیادی شتاب بگیرد.

مطالعات متعدد نشان داده‌اند در برخی افراد دچار نقص سیستم ایمنی، ویروس می‌تواند برای بیش از هشت ماه بماند که زمان و فرصت زیادی برای ادامه‌ی تکامل آن وجود خواهد داشت. وینسنت مونستر، ویروس‌شناس مؤسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی که هدایت یکی از این مطالعات را برعهده داشته است، گفت: «اگر در چندین نقطه از دوره‌ی عفونت، جمیعت ویروس موجود در بیمار را بررسی کنیم، می‌بینیم که در هر زمان گونه‌های متفاوتی ظاهر می‌شوند». اگر یکی از این گونه‌ها که جهش‌های مهمی را به دست آورده است، به فرد دیگری منتقل شود، ممکن است به سرعت در جمعیت گسترش پیدا کند و کسی نداند از کجا ظاهر شده است، مانند مورد گونه‌ای که در بریتانیا ظاهر شد و شاید گونه‌های دیگری که در آفریقای جنوبی و برزیل ظاهر شدند. دکتر لیتگو درمورد گونه‌ها گفت:

فرضیه‌ی بسیار معقولانه‌ای است که گونه‌های ویروس از افرادی می‌آیند که دچار عفونت مداومی هستند. اما با پایین نگه داشتن نرخ عفونت، تعداد افراد دارای مشکل ایمنی را که عفونی می‌شوند و بنابراین احتمال وقوع چنین رویدادهایی را کاهش می‌دهید.

البته نقص سیستم ایمنی اصطلاحی گنگ است که شامل طیف وسیعی از شرایط (از دیابت گرفته تا آرتریت روماتوئید تا لوسمی و لنفوم) می‌شود و کارشناسان دراین‌باره که کدام شرایط ممکن است به گونه‌های جدید منجر شوند، اختلاف نظر دارند. برخی می‌گویند این فهرست باید شامل افراد سالخورده و نیز کسانی که داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی مصرف می‌کنند و کسانی که مجموعه‌ی قوی از آنتی‌بادی‌ها را تولید نمی‌کنند، باشد. پل دوپرکس، مدیر مرکز تحقیقات واکسن در دانشگاه پیتسبرگ گفت:

ما از واکسن‌ها می‌دانیم که آنتی‌بادی‌ها اهمیت دارند. بسیار مهم است که افرادی را که سیستم ایمنی سرکوب‌شده‌ای دارند که عملکرد سیستم ایمنی آن‌ها کامل نیست، مورد نظارت قرار دهیم.

دکتر لورینگ گفت او بیشتر نگران افرادی است که دچار سرطان‌های مرتبط با خون مانند لوسمی هستند، اما درمورد کسانی که داروهایی مانند هومیرا یا انبرل را مصرف می‌کنند که برای درمان آرتریت روماتوئید تجویز می‌شود، زیاد نگران نیست. او گفت این نوع متفاوتی از سرکوب ایمنی است و مطمئن نیستیم که به ایجاد گونه‌های جدید ویروس کمک کند.

دکتر لورینگ خاطرنشان کرد برخی افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف ویروس‌های دیگر را به‌مدت طولانی منتقل می‌کردند. مردی در انگلیس ویروس فلج اطفال را به‌مدت حداقل ۲۸ سال دفع می‌کرد. دیگران عفونت‌های مداومی با ویروس‌های آنفلوانزا یا نوروویروس داشته‌اند. او گفت: «مدت‌ها با این مسئله برخورد داشته‌ایم. اما درمورد کووید ۱۹ در مقیاس بزرگی با آن روبه‌رو هستیم».

کارشناسان تأکید می‌کنند که صرف‌نظر از خطرات، مهم است که افراد دارای نقص سیستم ایمنی را سرزنش نکنیم. درعوض، باید بر محدود کردن مواجهه‌ی آن‌ها با ویروس تمرکز کنیم. دکتر دوپرکس گفت: «بیایید واکسن‌ها را به مردم برسانیم، فاصله‌گیری و پوشیدن ماسک را به خوبی رعایت کنیم. هر کاری که بتوانیم برای توقف انتشار ویروس انجام دهیم، واقعا بسیار مهم است».