ایسکا (پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی): اولین نشست هم اندیشی مسئله شناسی آینده پژوهی دینی به همت پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی در سالن جلسات پژوهشگاه و با حضور اندیشمندان و صاحبنظران حوزه آینده پژوهی برگزار شد.

به گزارش ایسکا: در ابتدای این نشست حجت الاسلام و المسلمین دکتر رحیم کارگر مدیر گروه آینده پژوهی پژوهشکده مهدویت و عضو هیات علمی پژوهشگاه، با عرض تبریک میلاد پیامبر اکرم(ص) و امام صادق(ع)، این دو گوهر تابناک الهی را موجب برکت و نورانیت و پاکی دلهای مومنان دانست و خواستار ادامه مسیر روشن و افق های نورانی پیامبر اکرم(ص) برای نیل به مقصد و هدفی که آن حضرت از جامعه آرمانی منظور کرده اند شد.

دکتر رحیم کارگر سپس با خوش آمد گویی به همه حضار برای شرکت در اولین جلسه هم اندیشی مسئله شناسی آینده پژوهی دینی ، به تشریح اهداف برگزاری این نشست پرداخت.

حجت الاسلام و المسلمین کارگر در این رابطه متذکر شد: هدف اول از برگزاری این نشست ها ایجاد تشکلی است برای کسانی که در حوزه آینده پژوهی کار می کنند و بتوانند در یک انجمن علمی به عنوان آینده پژوهان حوزه دینی فعالیت خودشان را شکل بدهند.

هدف دوم این نشست، مسئله شناسی آینده پژوهی دینی است و موضوعاتی که در حوزه آینده پژوهی می توان بر روی آن کار پژوهشی انجام داد را شناسایی کرده و بتوانیم نیازها و اولویت های حوزه آینده پژوهی را مشخص کنیم و به عبارت روشن تر با این نوع هم اندیشی ها و همچنین تداوم نتایج این نوع جلسات بتوانیم به صورت جدی و عمیق آینده پژوهی دینی را وارد حوزه علمیه و مراکز پژوهشی دینی وارد کنیم و نتایج این جلسات را در زمینه های مختلف بحث آینده پژوهی مانند پیش بینی، جهت گیری های استراتژیک، آینده نگری ها، نظریه های نو، راه حل های نو و تکنیک های نو برای کشف آینده استفاده کنیم.

مدیر گروه آینده پژوهی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی در ادامه به آمادگی این پژوهشکده جهت برگزاری کارگاه اشاره کرد و افزود: گروه ما و مراکز پژوهشی مرتبط با ما آمادگی دارد کارگاه های آینده پژوهی را به صورت چند روزه و در شهرهای مختلف برگزار کنند.

در ادامه جلسه دکتر الویری به ایراد سخنانی پرداخت، ایشان با اشاره به لزوم ایجاد ساختاری برای ارائه مباحث آینده پژوهی اظهار داشت: مسائل آینده پژوهی در دو سطح نظری و کاربردی باید بررسی شود.

وی ادامه داد: در ساحت نظری، چیستی، مفاهیم، مبانی روش شناختی مسائل اصلی هستند که باید بررسی شوند و در ساحت کاربردی، نحوه کاربست این موارد و نحوه حل مسئله باید مورد بررسی قرار گیرد.

دکتر الویری افزود: نکته دیگر این است که اگر از منظر دیگری، دو ساحت نظری و کاربردی را در نظر بگیریم سرشت آینده پژوهی سرشت چندتباری است. یعنی هنوز آینده پژوهی به صورت علم مستقل شکل نگرفته و از طرفی نمی توان آن را زیر مجموعه علوم دیگر مانند جامعه شناسی یا روانشناسی به حساب آورد، اما آینده پژوهی ایم قابلیت را دارد که به یک دانش جدید تبدیل شود.

حجت الاسلام و المسملنی الویری شناخت حیطه هایی که آینده پژوهی به آن نیازمند است را بسیار مهم برشمرد و اظهار داشت: اولین پرسش در این مسئله این است که مفهوم اسلامی بودن آینده پژوهی چیست؟ آیا می توان قید اسلامی بودن را به آینده پژوهی اضافه کرد یا خیر؟ این سوالی است که باید به آن پاسخ داده شود. نحوه بهره گیری از آموزه های دینی و نحوه بهره گیری از قرآن چگونه است؟ و جایگاه مباحث دینی در موضوع آینده پژوهی باید به درستی تبیین شود.

دکتر الویری در ادامه به ارائه پیشنهاد برای مشخص نمودن حیطه های آینده پژوهی در مباحث دینی اشاره کرد و افزود: به نظر بنده سه حیطه برای این کار شایسته کاویدن است، نخست بحث مطالعات قرآنی است دوم سنت معصومان و ساحت سوم تجربه تاریخی مسلمانان، و این سه حطیه برای پی ریزی آینده پژوهی دینی و اسلامی به شدت مورد نیاز است.

وی در تبیین مباحث قرآنی و سنت معصومان در آینده پژوهی ابراز داشت: در بحث قرآنی سه حیطه از هم متمایز می شود و به سه طریق مباحث آینده پژوهی در قرآن انعکاس دارد، این سه حیطه را باید بشناسیم؛ مورد اول جایی است که قرآن از الفاظی استفاده کرده که صراحتاً دلالت بر آینده دارد. حیطه دوم سیاق عبارت است که از الفاظ صریح استفاده نکرده ولی سیاق جمله بر آینده دلالت دارد. حیطه سوم مباحث قرآنی چیزهایی است که قرآن خودش مواردی را پیشبینی کرده است. مانند داستان حضرت یوسف(ع) که بعد از خوابی که فرعون دید آمدند شروع به ذخیره سازی مواد غذایی کردند. در روایات هم این تقسیم بندی قابل استفاده است.

این محقق حوزوی در مورد تجربه تاریخی نیز اظهار داشت: در این زمینه مراد این است که در عمل ببینیم مسلمانان و حکّام جامعه اسلامی مسائل را چگونه حل می کردند. اینکه مثلا در ماجرای فتوحات اسلامی وقتی خلیفه دوم مانع ورود صحابه به شهرهای مختلف می شد یک تحلیل آینده پژوهانه داشت و آن اینکه با رفتن شما به شهرهای مختلف و دیدن زندگی های دیگر، به دنیا دلبسته می شوید. لذا از خروج صحابه پیامبر اکرم(ص) از شهر خودداری کرد. اینها مسائلی است که در بحث آینده پژوهی دینی باید مورد توجه قرار گیرد.

در ادامه این نشست حجت الاسلام و المسلمین بابایی به ایراد چند نکته در باب آینده پژوهی پرداخت.

نکته اول: در نظام موضوعات، بنده به اصل نظام نوشتن در موضوعات خوشبین نیستم به دلیل اینکه سوال بنده این است که مخاطب ما در نظام نویسی کیست؟ اگر مخاطب محقق است که این نظام موضوعی به درد او نمی خورد و اگر مخاطب عادی باشد هم همین طور.

نکته دوم: مطالعات تطبیقی آینده پژوهی جایش خالی است و اگر بخواهیم لبه های آینده پژوهی دینی را تیز کنیم حتما باید از دیواره نظریه های جدید گذر کنیم.

نکته سوم: در بحث های آینده پژوهی جای فلسفه و عرفان خالی است و این دو علم جای آن را دارد که در مباحثی همچون زمان، حرکت، آینده، شهودات عرفانی و …. به ما کمک کند و در آینده پژوهی دینی خودمان می توانیم آنها را تزریق کنیم.

چهارم: به جای نظام موضوعات نوشتن، باید در طبقه بندی علوم اسلامی جای آینده پژوهی را مشخص کنیم اگر آینده پژوهی علم جدیدی است و ما می خواهیم در شبکه دانشی خودمان به این مسئله بپردازیم لازم است که در بحث طبقه بندی علوم جایش را مشخص کنیم و این هم می تواند قدمی باشد در مباحث آینده پژوهی.