سید مجید آب لشکری

گرایش به عدالت و انتظار جامعه ای عاری از ظلم، ستم و تبعیض و نفی سلطه گری و زورگویی، یک خواست فطری است که در نهاد بشر قرار داده شده است و بشر از دیرباز خواهان جامعه ای مطلوب و مدینه¬ای فاضله بوده است و به همین دلیل حتی در افسانه های اساطیری نیز همواره مظلومان و ستم دیدگان تحت سلطه، در انتظار منجی و نجات بخشی بوده اند که آنان را از ظلم و ستم و بی عدالتی رهایی بخشد و جامعه ای عدالت محور، برایشان به ارمغان آورد. بنابراین، انتظار یک منجی و نجات بخش بشر از ظلم و بیداد، یکی از اهداف و آرمان های مهم همة ادیان، جوامع و اقوام بوده است.

این امید و انتظار ظهور منجی، موجب امید و نشاط افراد جامعه شده، آنان را از یأس و رخوت و پژمردگی رهایی می بخشد. در این میان، شیعیان معتقد به وجود منجی و نجات بخش زنده، معین و موجودی هستند که تحقق بخش آرمان های همة مصلحان و مجاهدان در تاریخ بشر است. منجی و موعود موجود شیعه، امام دوازدهم، امام مهدی (عج)، فرزند امام حسن عسکری علیه السلام است که پس از پدرش به امامت رسید و پس از یک دوره حضور متناوب در جامعه که به غیبت صغری معروف است، از نظرها پنهان شد؛ تا هنگامی که شرایط مهیا شود و خداوند مصلحت بداند، ظهور کند و جامعة آرمانی جهانی را بنیان نهد.

ظهور منجی و تحقق جامعه ای مطلوب و عدالت محور، یکی از موضوعات مهم و مورد بحث و کنکاش اکثر جامعه شناسان بوده است و پیروان ادیان و مذاهب و اقوام گوناگون نیز هر کدام انتظار نجات بخشی را دارند. اکثر قریب به اتفاق شیعیان و اهل سنت نیز دربارة منجی موعود، اختلافی ندارند و با استناد به روایات معتبر نبوی، نام وی را مهدی می دانند؛ امّا دیدگاه شیعه در موضوع مهدویت، اعتقاد به مهدی موعود موجود و معین، یعنی دوازدهمین امام و وصی پیامبر صلی الله علیه و آله، فرزند امام حسن عسکری علیه السلام است؛ ولی اهل سنت معتقدند که منجی موعود، شخصی نامعین به نام مهدی است.

از این رو، پیرامون موضوع منجی و نجات بخش بشر و ضرورت وجود وی، مفهوم انتظار، مهدی موعود، طول عمر، ازدواج چگونگی زندگی و ارتباط با وی در عصر غیبت، علل غیبت ، علائم و شرایط ظهور و وظیفة افراد در هنگام غیبت، پرسش ها و ابهامات فراوانی مطرح شده است.

برخی از این پرسش ها عبارتند از:

1. خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور مصلح و نجات دهندة بزرگ چیست؟

2. آیا عقیده به ظهور منجی، غیر از ادیان، در سایر اقوام هم مطرح بوده است؟

3. تفاوت شیعیان و اهل سنت دربارة مهدی موعود چیست؟

4. چرا به طور مستقیم در قرآن، نامی از امام زمان علیه السلام برده نشده است؟

5. چرا باید امام زمان را بشناسیم؟

6. سبب غیبت امام زمان علیه السلام چیست؟

7. چگونه امام مهدی علیه السلام چنین عمرطولانی را به دست آورد؟

8. آیا امام زمان (عج) شاهد و ناظر اعمال ماست؟

9. آیا امام زمان(عج) می تواند به صورت یک فرد ناشناس در میان مردم زندگی کند؟

10. آیا جزیرة خضراء که گفته می شود امام زمان (عج) درآن جا زندگی می کند، واقعیت دارد؟

11. آیا شخصی که گناه کرده، می تواند با امام زمان(عج) ارتباط داشته باشد؟

12. امام زمان (عج) از نظر ازدواج چگونه می تواند الگو باشد؟

13. دجال و سفیانی کیستند و چرا خروج آنها از علائم حتمی ظهور شمرده شده است؟

14. چرا بیشتر یاران حضرت مهدی (عج) مرد هستند؟

15. عدالت در عصر ظهور، چگونه و در چه ابعادی محقق می شود؟

16. آیا ملاقات امام زمان (عج) با انسان های عادی مثل ما امکان پذیر است؟

برای پاسخ به این پرسش ها و ده ها پرسش دیگر و رفع شبهه ها و ابهامات دانشجویان در موضوع مهدویت، ادارة مشاوره و پاسخ معاونت آموزش و تبلیغ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها دو جلد کتاب با عنوان مهدویت (پیش از ظهور)، مجموعه پرسش ها و پاسخ های دانشجویی، دفتر 27 و مهدویت(دوران ظهور)، مجموعه پرسش ها و پاسخ های دانشجویی دفتر 28، تهیه و تنظیم کرده است.

این دو کتاب به وسیلة حجت الاسلام رحیم کارگر تألیف و توسط دفتر نشر معارف چاپ و منتشر شده¬اند. در این دو کتاب در مجموع به 54 پرسش در موضوع مهدویت پاسخ داده شده است.

چند پرسش و پاسخ این کتاب را از نظر می گذارنیم:

الف. مهدویت (پیش از ظهور)

پرسش 7: چرا باید امام زمان را بشناسیم؟

شناخت، زمینه ساز اعتقاد و ایمان و در نتیجه، عمل و تعهد است. امام علی علیه السلام می فرماید:«ارزش و منزلت هر کسی، به اندازة معرفت اوست».

در قرآن و احادیث، شناخت امام و اعتقاد به او، از اهمیتی ویژه برخودار است و امری واجب برای هر شخص مؤمن دانسته شده است. شناخت امام، پیوندی ناگسستنی با معرفت خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله دارد و زمینه ساز بینش عمیق در دین و منش درست و پسندیده در زندگی است.

«امام»، پیشوا، راهنما و راهبر انسان ها به سوی تکامل و تعالی و حجت و خلیفة خدا بر روی زمین است. امام، انسانی کامل، برگزیدة خالق، معصوم و پاک سرشت و واسطة فیض الهی است. امام، طریق وصول به حقیقت و مبین و مفسر شریعت است و همان گونه که اطاعت و تبعیت از امام و دوستی او بایسته و واجب است، شناخت شخصیت و ویژگی های او نیز ضروری است و در روایات معتبر نیز سفارش خاصی به شناخت امام شده است. در یکی از روایات مشهور شیعه و سنی از قول پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چنین نقل شده است: «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه؛ هر کس بمیرد، در حالی که امام زمان خود را نشناخته باشد، به مرگ جاهلی مرده است». معرفت امام عصر، شرط اسلام است و اگر کسی بدون شناخت امام از دنیا برود، گویا از اسلام واقعی و اصیل، بی بهره بوده است. بنابراین، شناخت امام، آن گاه می تواند انسان را از مرگ جاهلی دور کند که بتواند به دستورات او پای بند بوده، از هدایت ها و راهنمایی های او بهره مند شود. علاوه بر این، شناخت امام زمان (عج) و باور قلبی به او، باعث نزدیکی هر چه بیشتر انسان به او می شود و اگر کسی با این معرفت از دنیا برود، از پاداش های بی شماری برخوردار خواهد شد که یکی از آنها درک ثواب یاری امام عصر علیه السلام در زمان ظهور است؛ یعنی چنین شخصی مانند کسی است که در لشکر آن حضرت حضور یابد و زیر پرچم او جهاد کند.

پرسش22. با این که امام مهدی (عج) می فرماید: اگر ما مراعات شما را نمی کردیم و به یاد شما نبودیم، بلا بر شما نازل می شد، با این همه بلایی که بر سر شیعیان وارد می شود، چرا به داد آنان نمی رسد؟

امام علیه السلام در نامة خویش به شیخ مفید، خطاب به شیعیان چنین نوشته است: «ازیاری رساندن به شما کوتاهی نکرده، فراموشتان نمی کنیم و اگر چنین نبود، ناگواری ها بر شما نازل و دشمنان، شما را نابود می کردند».1 اگر دقت شود، در این حدیث آمده است: بلایی که باعث نابودی شیعیان می شود، با لطف و عنایت آن حضرت بر طرف می شود؛ نه این که در دنیا، سختی و گرفتاری هایی چون جنگ و زندان و سیل و زلزله و … دامن گیر هیچ کس نمی شود؛ زیرا اینها از سنت های الهی هستند و باعث تربیت و تقویت و رشد انسان ها می شوند. علاوه بر این، سیره و روش امام عصر (عج) مثل سایر ائمه علیهم السلام است و آن بزرگواران هرگاه شخصی برای فقر، بیماری و یا مشکلی دیگر نزد آنان می آمد، وی را به صبر در مقابل مشکلات و سختی ها تشویق می کردند و با این حال، به نیازمندان و گرفتاران کمک می کردند و چنین نبود که تا بیمار و گرفتاری نزد امامی می آمد، بی درنگ مشکل وی حل می شد؛ زیرا این امور، لازمة زندگی دنیا و از عوامل تربیت و رشد و تکامل انسان¬ها می باشند.

ب. مهدویت (دوران ظهور)

پرسش 9. چرا بیشتر یاران حضرت مهدی (عج) مرد هستند؟

در موردی که یاری آن حضرت به وسیلة جنگ و جهاد و قیام باشد، طبیعی است که مردان باید حضور فعال تری داشته باشند؛ زیرا خداوند با توجه به ویژگی های جسمی و روحی زنان و مردان، وظایف و تکالیف را قرار داده است و ویژگی ها و مشکلات جنگ به گونه ای است که نه با جسم زنان سازگاری دارند و نه با روح آنان همخوانی. از این رو، وظیفة جهاد از دوش آنان برداشته شده است؛ مگر هنگام ضرورت. با این حال، در روایتی به حضور سیزده زن در بین یاوران امام عصر (عج) اشاره شده است و آنان همان گونه که همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله فعالیت می کردند، همراه امام زمان (عج) نیز فعالیت می کنند و آنان افرادی هستند که از دنیا رفته اند و در زمان ظهور، باز خواهند گشت.

با این حال، یاری کردن امام عصر (عج) منحصر به جبهه و جنگ نیست؛ بلکه آنان درحوزه های مختلفی چون عرصة فرهنگ، تربیت، اجتماع و … می توانند فعالیت کنند و قطعاً آنان در حکومت امام زمان (عج) می توانند این نقش ها را ایفا کنند؛ به عنوان نمونه، در زمان فعالیت دجال، عده ای از زنان به یاری او می شتابند و برای او تبلیغ می کنند و در مقابل آنان، بانوان مسلمانی نیز بر ضد دجال،فعالیت می کنند.

ابوسعید حذری می گوید: «هرجا دجال قصد می کند به آن جا برود، زنی به نام لئیبه(طیّبه) پیش از او خود را به آن جا می¬رساند و می گوید: دجال به سوی شما می آید؛ از او دوری جویید و از عاقبت کارش بر حذر باشید».2

پرسش 12. تعالی و کمال انسان از شاهراه سختی ها، بلاها، فقر نعمت و محیط فاسد می گذرد و حال آن که در حکومت امام زمان (عج) از این مسائل، نشانه ای نیست.

سختی، فقر و گرفتاری، وسایل و عواملی برای پیشرفت و رشد انسان می باشند؛ البته در صورتی که انسان از این وسایل، به خوبی بهره ببرد. برخی بر اثر سختی و فقر، نه تنها رشد نکرده اند، بلکه عقب گرد هم داشته اند و گاهی از دین خارج شده اند؛ اما این که در دوران حکومت امام زمان (عج) هیچ گونه سختی و بلا و مشکلی وجود ندارد، فرض درستی نیست. جهاد پی گیر، تشکیل حکومت، رسیدگی به کارهای مردم، از سختی¬ها و مشکلاتی هستند که در آن دوران وجود دارند. بنابراین، این گونه نیست که در آن دوران، راحتی مطلق باشد؛ اما تبعیض ها از بین می رود و امنیت درتمام ابعادش (فردی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و …) بر جامعه حاکم می شود؛ اما سختی و مشکلات هم وجود دارد و یاران و همراهان امام زمان (عج) باید در ادارة جهان، آن هم با آن عدالت فراگیر، آن حضرت را یاری کنند و قطعاً در ادارة جهانی به این گستردگی و وسعت، مشکلات و ناهمواری ها و سختی های زیادی وجود خواهد داشت.

پی¬نوشت:

1. مجلسی، بحارالانوار، ج53، ص 175.

2. کنز العمال، ج14، ص602.