۱. رویکرد به معنویت، احیا دین و دین‌گرایی؛

از دیدگاه بسیاری از تحلیلگران تجدید حیات معنوی و دینی بشر «با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران آغاز شده است و اگر بنا باشد تاریخی را برای احیای هویت دینی در نظر بگیریم آن تاریخ سال۱۹۷۹میلادی است یعنی مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران که خیزش عظیمی را برای تفکرات دینی در تمام ادیان بوجود آورده است. آخرین آمارها در مورد احیای تفکر دینی که در سال ۱۹۹۰م صورت پذیرفته نشان می دهد که تقریباً ۷۰% مردم اروپا احساس دینداری می کنند. در تمام ادیان از هندوئیسم گرفته تا بودیسم و … و انواع فرقه‌های مسیحیت همه از یک نوع بازگشت به تفکر دینی خبر می دهند و انقلاب اسلامی ایران موجب احیای فکر دینی در جهان گشت». شخصیت الهی و پیام‌‌‌‌‌های معنوی حضرت امام (ره) بسیاری از پیروان سایر ادیان و مذاهب را به شدت تحت تأثیر خود قرار داد تا آن جا که در نظر برخی از تحلیل گران و متفرکان مسیحی«اومسیح معاصر بود ودقیقا اشعه صلابت و سازش ناپذیری عیسی بن مریم –علیه السلام – بود».از دیدگاه هفته نامه آبزرور؛ «امام خمینی مردی هم پای پیامبران کهن است که دنیا را به پیروی از اصول دینی دعوت کرد. پیام وی برای مردم جهان خلوص عقیده و پیروی از سادگی در مقابل پیچیدگی و آلودگی های غرب بود، و این رمز موفقیت وی و احساس افتخار پیروان اوست.»

آیت الله مصباح یزدی در این باره به سخن یک اسقف مسیحی از مکزیک اشاره می نماید که در دیدار با ایشان اظهار داشت: « این افتخار مخصوص شماست که توانستید ایمان را در دنیا زنده کنید و بالاتر این‌که کشورداری را با دین داری توأم کنید‌، ما [ مسیحیان]این توان را نداریم که ایمان را در مردم حفظ کنیم‌، چرا که مردم دیگر اطمینانی به ما ندارند‌، بالاتر این که نتوانستیم دین‌داری را با کشورداری توأم کنیم.» و برخی دیگر از مسیحیان نیز سخن از «تأثیر پذیری شدید از مقام و عظمت وتحمل و بردباری شکوهمند امام خمینی (ره) ودرک احساس عطیه وموهبت الهی دراولین دیدار با ایشان» به میان آورده‌اند. و به تعبیر اندیشمند پسامدرن فرانسوی، میشل فوکو، «امام خمینی (ره) منادی معنویت و روحی جدید برای جهان بی روح در عصر حاضر گردید» . انقلاب اسلامی با طرح حیات معنوی و باطنی برای بشریت، و ارائه مدل دقیق و کارآمد حکومت اسلامی در پاسخگویی به نیازهای همه جانبه انسان، عملاً حیات تک ساحتی و تک بعدی غرب را به چالش کشید . از این رو امروزه نه تنها دیگر سکولاریسم به عنوان نظریه مطلوب نیست بلکه رویکردی گسترده نسبت به دخالت دین در سیاست، در جهان شکل گرفته و بسیاری از سرزمین های اسلامی به دنبال تشکیل حکومت اسلامی می باشند. و این خود زمینه ساز انقلاب جهانی مهدی (عج) است.

۲. عزت یافتن اسلام، تشیع و ادیان الهی؛

نهضت اسلامی مردم ایران، نه تنها عزت شیعیان و امید به نهضت اسلامی ایران با احیای عزّت اسلام روح تازه ای به مسلمانان جهان بخشیده، باعث سربلندی آنان گردید. تا پیش از انقلاب اسلامی، مسلمانان در کشورهای غربی و محافل مسیحی، از مسلمان بودن خود شرم می کردند؛ به خصوص، اگر کسی از آنان ملتزم به احکام شرعی از قبیل نماز، روزه و سایر واجبات بود، به مرتجع بودن متهم می گردید. اما با پیروزی انقلاب اسلامی ایران مسلمانان به مسلمان بودن خود افتخار و از آن احساس غرور می نمایند. شیعیان و پیروان اهل بیت (ع) نیز که همواره در طول تاریخ، در میان امت اسلامی و سایر ملل، تحت ستم، فشار، تحقیر و انزوا بودند، با پیروزی انقلاب اسلامی، در میان سایر مسلمانان احساس عزت و سربلندی کردند. و همین عزت است که در رأس دستاوردهای این انقلاب قرار دارد:« وَ لِلّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ؛عزّت مخصوص خدا و پیامبر او و مؤمنان است.» انقلاب اسلامی ایران، نه تنها عزت اسلامی را برای مسلمانان جهان به ارمغان آورد؛ بلکه طرفداران ادیان دیگر را نیز به تکاپو انداخت و آنان را نسبت به دین داری خویش مفتخر ساخت؛ به طوری که حتی برخی از رؤسای جمهور اروپا، و به عنوان نمونه، رئیس جمهور اسبق اتریش، با صراحت اعتراف کردند که بعد از حرکت امام در ایران، آنان نیز به دین دار بودن خود افتخار می کنند. برخی از اسقف های بزرگ مسیحی نیز با صراحت اظهار داشتند که حرکت امام در ایران به آنان جرأت داد تا آشکارا به ترویج دین و خداپرستی بپردازند.

تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، کشور ایران نه تنها در سطح جهانی و در بین کشورها و قدرتهای جهانی نقش و قدرت تعیین کننده‌ای نداشت و در معادلات سیاسی و تصمیم‌گیریهای جهانی، محسوب نمی‌شد، بلکه به علت وابستگی و تبعیت از ابرقدرت غرب و ایفاء نقش ژاندارمی در منطقه برای آمریکا، بین مسلمانان جهان و نهضتهای اسلامی و آزادیبخش نیز منفور و مطرود بود. رژیم ایران به عنوان حکومتی دین ستیز و مخالف اسلام و نوکر آمریکا و حامی اسراییل در میان مسمانان شهرت داشت. و در ابعاد مختلف در حال عقب ماندگی، انحطاط، انزوا و ذلت روز افزون بودیم.

رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در تحلیل این موضوع می فرمایند:

« ما ایرانی‌ها در طول تاریخ طولانی خودمان دورانهای متفاوتی را گذرانده‌ایم؛ عزت هم داشتیم، ذلت هم داشتیم؛ اما در این دوران طولانی دویست ساله‌ی منتهی به انقلاب، ما یک دوران سختِ تاریکِ ذلت را گذراندیم… نشانه‌های این ذلت، زیاد است. ما در تمام این دوران، در حوزه‌ی سیاست، یک ملت منزوی بودیم؛ در فعل و انفعالات منطقه‌ی خودمان – چه برسد به فعل و انفعالات جهان – هیچ تأثیری نداشتیم… دولتهای مستعمر از اقصی‌ نقاط عالم به منطقه‌ی ما آمدند؛ کشورهائی را گرفتند، ملتهائی را اسیر کردند، منابع ثروت ملتها را غارت کردند. در این دویست سال، دولت ایران و ملت ایران، بی‌خبر و غافل، به حوادث نگاه می کردند؛ حتّی شاید از حوادث مطلع هم نمی شدند، چه برسد به اینکه بخواهند در آن حوادث دخالت کنند و تأثیر بگذارند. در حوزه‌ی اقتصاد، وضع ما روزبه‌روز به طرف انحطاطِ بیشتر حرکت می کرد. در حوزه‌ی علم و فناوری، بکلی عقب‌مانده بودیم؛ هیچ دستاورد علمی‌ای که قابل توجه و قابل عرضه باشد، در مقابله‌ی با حرکت عظیم علمی در دنیا نداشتیم.

در سیاست داخلی خودمان، دستخوش سیاستهای بیگانگان بودیم. استعمارگرها، قدرتهای مسلط دنیا، بر روی حکومتهای ما اثر می گذاشتند؛ آنها را به این طرف و آن طرف می کشاندند، به آنها تحمیل می کردند، از آنها کار می کشیدند؛ و دولتهای ما، پادشاهان ما، قدرتهای مسلط ما، هیچ عکس‌العمل شایسته‌ی انسانی افتخارآمیزی از خودشان نشان نمی دادند. حتّی در زمینه‌ی حفظ تمامیت ارضی کشور، حفظ حاکمیت دولتها، ضعف خجالت‌آوری را در این دورانِ دویست ساله مشاهده و تجربه کردیم. در همین دورانِ دویست ساله است که معاهده‌ی ذلتبار ترکمانچای و قبل از آن، معاهده‌ی گلستان اتفاق افتاد؛ هفده شهر قفقاز را از ایران جدا کردند. در همین دورانِ دویست ساله بود که آمدند بوشهر ما را اشغال کردند، بدون کمترین مقاومتی از سوی دولت و دولتی‌ها. در همین دوران بود که یک دولت بیگانه آمد در قزوین اردوی نظامی زد و دولت مرکزی تهران را تهدید کرد که باید فلان کار را بکنید، فلان اقدام را بکنید، فلان کس را بیرون کنید، والّا به تهران حمله می کنند. یعنی تا قزوین جلو آمدند، تهران را تهدید کردند، دولت مرکزی در تهران به خود می لرزیدند. اگر شخصیتهای نادری در این میان نبودند، قطعاً تسلیم اولتیماتوم آن دولت بیگانه میشدند.

در همین دوران بود که دولت انگلیس آمد حکومت پهلوی‌ها را در ایران به وجود آورد؛ رضاخان را انتخاب کردند، از یک مرکز فرودستی او را بالا کشیدند، به سلطنت کشور رساندند و سلطنت او را در کشور به صورت یک قانون درآوردند و همه‌ی امور را به دست او دادند و او هم در مشت خودشان و در اختیار خودشان بود. در همین دوران بود که قرارداد ننگین۱۲۹۹- ۱۹۱۹ میلادی – اتفاق افتاد؛ که بر طبق این قرارداد، اقتصاد کشور به دست بیگانه می‌افتاد و سیاست کشور و اقتصاد کشور یکباره در اختیار دشمنان ایران قرار میگرفت. در همین دوران بود که رئیس سه کشور – که متحدین جنگ بودند – به تهران آمدند و بدون اینکه از دولت اجازه بگیرند، بدون اینکه به دولت مرکزی کمترین اعتنائی بکنند، در اینجا جلسه تشکیل دادند. روزولت، چرچیل و استالین به میل خودشان به تهران آمدند و جلسه تشکیل دادند؛ نه از کسی اجازه گرفتند، نه گذرنامه‌ای نشان دادند. محمدرضا که آن روز پادشاه ایران بود، مورد اعتنای اینها قرار نگرفت؛ آنها به دیدن او نرفتند، او به دیدن آنها رفت؛ وارد اتاق شد، برایش بلند نشدند، اعتنا نکردند! ببینید ذلت یک دولت مرکزی که سرریز می شود بر روی مردم، تا کجاها منتهی می شود؟ این، حضیض ذلت یک حکومت و یک ملت است. این، مال دوران دویست ساله‌ی ماست…

انقلاب کبیر اسلامی بکلی جهت را عوض کرد و ورق را برگرداند. همت امام – که رهبر این انقلاب و زمامدار این انقلاب و پیشوای این انقلاب بود – بر این گماشته شد که روح عزت ملی را در این مردم احیاء کند؛ عزت آنها را به آنها برگرداند. امام بزرگوار فرهنگ «ما میتوانیم» را به دهان مردم انداخت و در دل آنها جایگزین کرد؛ این همان فرهنگ قرآنی است که فرمود: «وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ» خود ایمان به معنای علو است. ایمان وسیله‌ی علو مادی است، اما فقط این نیست؛ نفس ایمان علوآور است، عزت‌آور است، یک ملت را رشد میدهد. خود امام جلو افتاد، رهبری کرد، آن وقت انگیزه‌ها در مردم بیدار شد، همتها در مردم بیدار شد، استعدادها جوشیدن گرفت؛ و عمل مردم، حضور مردم در صحنه، زمینه‌ی جلب رحمت الهی شد. این، نکته‌ی بسیار عظیمی است. رحمت الهی گسترده است؛ اما تا انسان ظرف خود را آماده نکند، این باران رحمت گیر او نمی‌آید. ملت ما به صحنه آمد، خود را در وسط میدان قرار داد، این شد زمینه‌ی رحمت الهی و هدایت الهی؛ هدایت الهی شامل حال او شد، رحمت الهی شامل حال او شد، حرکتِ بی‌وقفه آغاز شد؛ حرکت به سمت عزت، حرکت رو به جلو، حرکت عزت‌آفرین؛ البته گاهی کند، گاهی تند، اما بدون وقفه و تعطیل.»

حضرت امام در وصیت نامه سیاسی – الهی خویش، قدرت و عزّت یابی ایران در جهان را چنینی تبیین می‌فرمایند: «کدام افتخاری بالاتر و والاتر از این که آمریکا با همه ادعاهایش و همۀ ساز و برگهای جنگیش و آن همه دولتهای سرسپرده‌اش و به دست داشتن ثروتهای بی‌پایان ملّتهای مظلوم عقب افتاده و در دست داشتن تمام رسانه‌های گروهی در مقابل ملّت غیور ایران و کشور حضرت بقیة اللّه ارواحنا لمقدمه الفداء آن چنان وامانده و رسوا شده است که نمی‌داند به که متوسل شود و رو به هر کس می‌کند جواب رد می‌شنود، و این نیست جز به مددهای غیبی حضرت باری تعالی جلت عظمته که ملّت ها را بویژه ملّت ایران اسلامی را بیدار نموده و از ظلمات ستمشاهی به نور اسلام هدایت نمود.»

۴. سایر تحولات در سیاست داخلی و خارجی؛

همچنین در عرصه سیاست داخلی، برخی از دستاوردهای مهم عبارتند از: رشد آگاهی و بالندگی سیاسی مردم و مشارکت در حوزه های گوناگون سیاسی؛ توسعه سیاسی و مردم‌سالاری دینی؛ آزادی های مشروع در نظام جمهوری اسلامی؛ استقلال سیاسی کشور؛ تحوّلات پس از پیروزی انقلاب‌اسلامی و چگونگی غلبه بر مشکلات و توطئه‌ها؛ ساختار و ماهیت نظام جمهوری اسلامی (مؤلّفه ها، توانمندی‌ها و کارکردها)؛ حضور و مشارکت نخبگان در عرصه های مدیریتی و قانونگذاری؛ توسعه مطبوعات؛ ساماندهی و تثبیت نهادهای حاکمیتی؛ احیای روحیه خودباوری در میان توده های مردمی؛ برچیده شدن حاکمیت های وابسته و پایان بخشیدن به حکومت های استبدادی چند هزار ساله؛ توجه جدی به حقوق سیاسی و اجتماعی زنان و احیاء شأن و منزلت معنوی آنان و … .

و در عرصه سیاست خارجی؛ تحقق کامل استقلال سیاسی و رفع وابستگی به ابر قدرتها؛ اثبات اصل «نه شرقی، نه غربی» به عنوان یک اصل عملی و ممکن؛ افزایش نفوذ و اقتدار جهانی و منطقه ای ایران؛ احیای اسلام سیاسی به عنوان یک مدل قابل اتّکا در جهان معاصر؛ ارتقای سطح امید و آگاهی سیاسی در ملل جهان و جهان اسلام؛ تحوّل در نظام بین الملل (بر هم زدن موازنه ها و تضعیف سلطه شرق و غرب)؛ جمهوری اسلامی و تأثیر آن بر نهضتهای آزادی‌بخش و جنبشهای اسلامی؛ بیداری ملل مسلمان نسبت به استعمار و استثمار و تهدید ها و شیوه های آن؛ بازتاب انقلاب اسلامی در جهان و منطقه؛ به چالش کشیدن سلطه آمریکا در جهان و منطقه و ، امواج عظیم بیداری اسلامی و … .
افزون بر تاثیرات فوق یکی از بازتاب های خارجی انقلاب اسلامی , دمیدن روح امید در میان نهضت های آزادی بخش و اسلامی بود .