بازشناسی جغرافیای حق و باطل در آغاز امامت امام عصر(ع)

نهم ربیع الاول سالروز امامت امام دوازدهم شیعیان امام زمان مهدی موعود(ع) است. رویدادی که در سال 260 هجری قمری رخ داد و از جهت تاریخی شباهت فراوانی با بعثت پیامبر اسلام و واقعه غدیر خم دارد به گونه ای که می توان آن را در دوازدهمین و آخرین غدیر امامت و ولایت دانست.

تکریم و پاسداشت این روز باعث ایجاد فضای امید و نشاط و آینده نگری مقدس خواهد شد و بلکه ظرفیت ها و استعدادهای این روز برای ایجاد امید و نشاط بیشتر از جشن نیمه شعبان است بدان جهت که نیمه شعبان سال روز ولادت امام عصر و نهم ربیع الاول سال روز امامت و ولایت ایشان.

جغرافیای شیعه در آغاز امامت امام موعود

فعلیت ولایت و امامت آن امام غایب تاریخ بشر را نسبت به ظهور نزدیک تر ساخته و پاس داشت آن در چارچوب مبانی فرهنگ دینی می تواند این روز را که سال روز غیبت نیز است به دوران ظهور نزدیک تر سازد.

وقتی به دوران آغاز امامت امام زمان نزدیک می شویم کانون روی داده های جبهه حق دو جامعه شیعی عراق و ایران است. امام غائب در امامت خود و در دوران غیبت صغری به سیاست گذاری زیر (مستقیم با واسطه نایب اول) می پردازد:

در هنگام آغاز امامت امام دو حضور علنی دارد؛ یکی به هنگام نماز بر پیکر پدر در حضور شیعیان عراق و دیگری کمی بعد در حضور شیعیان قم.

نایب اول خیلی زود مرکز نیابت را از سامرا به بغداد و به محله شیعه نشین کرخ منتقل می سازد.

نایب اول یک شیعه برجسته قمی را به عنوان دستیار اول انتخاب کرده و او را از قم به بغداد فرا می خواند.

نایب سوم امام ریشه و اصالتی ایرانی دارد.

بخش عمده ای از وکلا و خواص یاران آن حضرت در دوران غیبت صغری با القابی همانند اهوازی، همدانی، رازی، قمی و غیره شناخته شده اند و ایرانی هستند.

در آستانه آغاز امامت امام و حضور یافتن ایشان برای اقامه نماز بر پیکر پدر و دیدار با قمی ها خواص شیعه هر دو جغرافیا به نمایندگی از تمامی شیعیان منطقه خود با امام بیعت کردند تا آغاز غیبت صغری با ثبات و آرامش نسبی آغاز گردد.

نکته جالب در این میان آن است که در میان شیعیان عراق به خصوص شیعیان سامرا و بغداد ریزش یا تفرقه هایی به صورت موقت و تحت تاثیر بحران سازی و فتنه گری های جعفر وجود داشت ولی در جغرافیای شیعه ایرانی به ویژه در کانون آن، قم، با وجود دوری از مرکز امامت و نیابت هیچ گونه تزلزل و ریزشی رخ نداد. شاید به همین دلیل است که در دوران غیبت کبری بر خلاف غیبت صغری کانون جمعیتی شیعه به جغرافیای ایران زمین متوجه می شود.

از دیگر نکات جالب توجه این است که در آغاز غیبت کبری با مدیریت و هدایت پنهان امام غایب دو شیخ بزرگوار در دو جغرافیای ایران و عراق تربیت می شوند که بعدها به عنوان نایبان عام امام رهبری دو جامعه شیعه ایران و عراق را در آن زمانه سخت و پر خطر عهده دار می شوند.

دو نفری که مشمول دعاها، عنایات و ارتباط های ویژه با امام غایب بوده و از علمای بسیار برجسته تاریخ تشیع محسوب می شوند؛ ابن بابویه، محمد بن علی بن حسین معروف به شیخ صدوق که از قم و ساکن ری بود و محمد بن محمد بن نعمان معروف به شیخ مفید که در بغداد می زیست. هر دو مدرسه اجتماعی و علمی قم و بغداد را به اوج رساندند و باعث شدند که آغاز غیبت کبری زمان اوج بالندگی شیعه گردد.

از نگاه آینده پژوهی و آینده نگری نیز روی دادهای دو جامعه شیعه عراق و ایران کانون تحولات و محل آشکار شدن نشانه های ظهور و زمینه سازی برای آن خواهند بود.

دین حق مجموعه ای از آموزه های سعادت بخش و تعالی آفرین است زمان و مکانی که بر محور آن باشد بستر ساز تاریخ و جغرافیای جامعه حق خواهد شد و به تدریح به بخشی از هویت و معارف دینی تبدیل می شود. اهمیت این هویت به گونه ای است که اعتقاد به تاریخ و جغرافیای مقدس یکی از اصول ثابت ادیان ابراهیم است و در کتب آسمانی سه گانه تورات، انجیل و قرآن به زمان و مکان های منتسب به حق و باطل توجه ویژه شده است در قرآن مساله جغرافیای تاریخی حق یکی از مسائل مورد توجه است.

ناظر به این واقعیت است که در مقام بازشناسی شرایط زمان آغاز امامت امام زمان نباید از این مساله غفلت ورزید چراکه بخش قابل توجهی از مدیریت ها و سیاست گذاری های امام غایب در آغاز امامتش ناظر به واقعیت های جغرافیای جبهه حق است.

اگر چه امام در آن سال ها در مدینه حضور داشت ولی در جغرافیای عراق با محوریت بغداد که کانون باطل شده بود مرکز علمی و اجتماعی و مدیریتی حق را تقویت و گسترش می داد و از حفظ جایگاه معنوی و فرهنگی سامرا هم غافل نبود.ایشان در همان سال ها با مدیریت واسطه ای به شهر قم و مدرسه علمی آن نیز عنایت ویژه ای داشت.

از دیگر نکات علمی و پژوهشی جغرافیایی در آغاز امامت امام زمان گستره جغرافیایی سازمان وکالت در آن زمان است که از جهت مدیریتی به چهار منطقه اصلی تقسیم می شد و تعداد وکلا در هر منطقه با توجه به فراوانی جمعیت شیعیان متفاوت بود.