پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباط شما با این مرکز
الف. کتاب « مُنتَهَى ألآمال فی تَواریخ ألنّبی وَ ألآل » کتابی فارسی، اثر شیخ عباس قمی عالم شیعی قرن چهاردهم است . این کتاب درباره زندگی چهارده معصوم(ع) است و مؤلف به تفصیل از زندگی آنان سخن گفته و مطالب خود را بر اساس منابع معتبر و فراوان تدوین نموده است. منتهی الآمال متشکل از 14 باب و هر باب دارای فصولی است که به ترتیب از احوال شخصی، مناقب و فضائل، حوادث خاص مربوط به هر امام، فرزندان و خانواده، روات و اصحاب سخن می گوید. منتهی الآمال مورد اقبال بسیاری از عوام و خواص است. این کتاب که در مورد تاریخ زندگی پیامبر اسلام صل الله علیه آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام می‌باشد نثر روانی دارد و به وقایع سال دوم هجری تا سال دهم پرداخته شده است .
این کتاب شریف از کتب مشهور شیعه و در ارتباط با زندگی 14 معصوم (ع) میباشد. منتهی الآمال شامل یک دور شرح زندگانی چهارده معصوم است و غالبا درباره هر معصوم به این امور پرداخته است: ولادت، نام، لقب، کنیه، بخشی از فضائل و ویژگی‌های اخلاقی هر معصوم، معجزات و دلایل امامت هر امام، سخنان حکمت آموز امامان، شهادت معصومان و دفن آنان. البته گاهی مؤلف از موارد فوق خارج شده و به مناسبت به بیان امور دیگری نیز پرداخته است.
انگیزه نگارش
مؤلف در مقدمه کتاب می‌گوید:
چون به مقتضای اخبار بسیار ثابت شده که از اعظم طاعات و اشرف قربات احیای احادیث ائمّه دین و مقرّبان حضرت ربّ العالمین، و گریستن بر بلایا و محن آن سادات مظلومین است… لهذا به خاطر داعی رسید تألیف کتابی در ذکر ولادت و مصائب حضرت سیّد المرسلین، و عترت طیّبین آن جناب. و ذکر قلیلی از فضایل و مناقب و اخلاق آن بزرگواران تا مؤمنان به خواندن و شنیدن آن به ثواب احیاء احادیث ایشان فائز گردند، و به محزون بودن و گریستن بر مصائب عظیم ایشان به درجات مقرّبین رسند.
پس این کتاب شریف را در کمال ایجاز و اختصار جمع نموده و نامیدم آن را به منتهی الامال فی تواریخ النّبیّ و الآل. و مرتّب گردانیدم آن را بر چهارده باب به عدد مقرّبان حضرت ربّ الأرباب.
محتوای کتاب
منتهی الآمال از چهارده باب تشکیل شده که هر یک به زندگی یکی از معصومین پرداخته است. هر باب هم فصل‌هایی دارد که به ترتیب از احوال شخصی، مختصری از مناقب و فضائل، حوادث خاص مربوط به هر امام، فرزندان و خانواده، روات و اصحاب می‌پردازد. چنانکه انتظار می‌رود زندگی پیامبر(ص)، امیر مؤمنان و به خصوص زندگی و مقتل امام حسین بخش بیشتری از کتاب را به خود اختصاص داده است.
منابع کتاب
محدث قمی، در بیان مطالب غالباً منابع خود را نام برده و در چاپ اخیر که به همت آقای باقری بیدهندی تصحیح شده، این منابع با ذکر جلد و صفحه، استخراج و در پاورقی ارائه شده است. سعی وی بر آن است که روایت‌های مختلف در باره یک واقعه را ذکر کند.
از جمله مآخذ این کتاب می‌توان به کتب شیخ مفید به خصوص الارشاد، کتب شیخ صدوق مانند عیون الاخبار و امالی، کتب شیخ طوسی و کتاب کافی، اعلام الوری، اثبات الوصیة، کتب ابن طاووس، الخرائج و الجرائح، مناقب ابن شهر آشوب، تذکرة الخواص، کتب تاریخ عمومی مانند تاریخ طبری و تاریخ یعقوبی و مروج الذهب، کتب تاریخ محلی و رجال مانند تاریخ قم و تاریخ بغداد و دمشق و رجال نجاشی اشاره کرد.
مؤلف همچنین در لابلای مطالب با عبارت «مؤلف می گوید» به توضیحات یا اظهار نظرهایی درباره اخبار و گزارش‌های نقل شده هم پرداخته و بر ارزش کتاب افزوده است. با آنکه بیان مؤلف، فارسی و البته به سبک دوران مؤلف است، عبارات عربی مانند سخنان معصومین و متن دعاها و اشعار نیز فراوان نقل و غالباً ترجمه شده است.[۱]
ویکی پدیا
ب. کتاب « انوار البهیه فی تواریخ الحجج الالهیه » که نگاهی بر زندگی چهارده معصوم ع است از جمله تالیفات شیخ عباس قمی ره است . این کتاب نسبت به کتاب منتهی الآمال که به تفصیل به زندگی چهارده معصوم ع پرداخته به اجمال و به طور مختصر ابعادی از زندگی معصومین ع را بیان کرده است .
کتاب منتهی الامال به زبان فارسی نگاشته شده و به عربی برگردانده شده بر خلاف کتاب الانوار البهیه که به عربی نگاشته شده و ترجمه های مختلف فارسی دارد .
کتاب الانوار البهیه دارای بخش های زیر است :
نور نخست: پیامبراکرم(ص)
نور دوم: فاطمه زهرا(س)
نور سوم: علی امیر المومنین(ع)
نور چهارم: امام حسن مجتبی (ع)
نور پنجم: سرور شهیدان حسین بن علی (ع)
نور ششم: سرور ساجدان سجاد (ع)
نور هفتم: حضرت امام باقر (ع)
نور هشتم: جعفر بن محمد امام صادق(ع)
نور نهم: موسی بن جعفر امام کاظم(ع)
نور دهم: امام رضا (ع)
نور یازدهم: امام جواد (ع)
نور دوازدهم: امام هادی(ع)
نور سیزدهم: امام حسن عسکری(ع)
نور چهاردهم: امام زمان (عج)
پانویس
1. کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
منابع
• قمی، شیخ عباس، منتهى الآمال فی تواریخ النبی و الآل ، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ ش.
• کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.