حديث «جعلت لي الارضُ مسجداً و طهوراً» از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ در مورد مهر چه مفهومي دارد و منبع آن چيست؟

اين حديث شريف كه از نبي اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ منقول است، بيش از 100 مرتبه در كتب مختلف فقهي، حديثي، اصولي آورده شده، و در مورد مفهوم آن و استفاده هايي كه از آن مي شود، بحث شده است.
از جمله در كتاب­هاي؛ بحارالانوار،[1] خصال شيخ صدوق[2] و امالي ايشان[3] و همچنين كتاب شريف وسائل الشيعه[4] به صورتهاي مختلف و با عبارات گوناگون نقل شده است. اين حديث شريف به طوري كه از كتب فقهي و حديثي بر مي­آيد، در سه باب و در تحت سه موضوع مورد استفاده واقع شده است.
الف: در مبحث تيمم ؛
 ب: در مورد وجوب سجده بر زمين ؛
 ج: امكان اقامة نماز در هر جايي.
بنابراين مي شود از اين حديث شريف جواز سجده بر تمام زمين و هر آن­چه در آن مي رويد را استفاده کرد. چه از خاك و سنگ و… (به غير از موارد استثناء شده در فقه.) «مُهر» هم كه از جنس خاك مي باشد، داخل در مضمون حديث مي شود.
كلمة مسجداً كه در روايت آمده به معني «سجده گاه» مي باشد. ‌و مفهوم حديث شريف چنين مي شود: زمين (و هر آنچه در آن است) براي من به عنوان سجده گاه قرار داده شده و در موقع نماز مي توانم پيشاني خودم را بر آن ها بگذارم و هم­چنين تمام زمين براي من پاك كننده قرار داده شده تا در صورتي كه نتوانم وضو بگيرم از آن براي نماز استفاده بكنم.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. بحارالانوار، ج16، ص 313، و ج77، ص 147.
2 وسائل الشيعه، ج2 و 3 و 5.
3. مستدرك الوسائل، ج2.

پي نوشت ها:
[1] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، 1403هـ، ج16 و 78و 80 و 81و 98.
[2] . صدوق، الخصال، تصحيح علي اكبر غفاري، جامعه مدرسين، 1362، ص 292، ح 56.
[3] . صدوق، الامالي. تحقيق قسم الدراسيات الاسلاميه، موسسه البعثه، چاپ اول، 1417هـ ق، ص 285 ـ 316. س
[4] . حر عاملي، وسائل الشيعه، موسسه آل البيت، 1372 هـ ش، مهر، ج2 و 3 و 5، ص 970، 350، 351،‌117، 345.