آیا می‌توان گفت: مفهوم «خداوند» با مفهوم «جمع هر آنچه وجود دارد» مترادف است؟

در پاسخ به این پرسش که آیا عبارت «جمع هر آنچه وجود دارد»، را می‌توان در مورد خداوند به کار برد؟ باید گفت: عبارت «هر آنچه هست» را به دو گونه می‌توان تفسیر و معنا کرد که یکی از آن دو تفسیر را می‌توان در مورد خداوند به کار برد، و تفسیر دیگر را نمی‌توان مترادف با پروردگار دانست. توضیح این‌که اگر منظور از «هر چه هست»، مطلق هستی یا صرف الوجود باشد، در این صورت می‌توان در مورد خداوند به کار برد؛ چنان‌که ملا صدرا شعر معروف فردوسی:
«جهان را بلندی و پستی تویی
ندانم چی ای، هرچه هستی تویی»،
را به همین صورت تفسیر کرد.[1]
اما اگر «هر چه هست» به معنای مجموع هستی و جمع هستی‌های جزئی باشد، این معنا را در مورد خداوند نمی‌توان به کار برد؛ زیرا اگر کسی بگوید: مجموع هستی و جمع هستی‌های جزئی، مساوی با خدا است، کفر و شرک به خدا است.

---