جنگ روانی از ديدگاه قرآن

جنگ رواني در مفهوم حقيقي آن يعني به کار گيري ابزار هاي تبليغي در راستاي تكميل و به نتيجه رسيدن حملات نظامي و تحقق بخشيدن به اهداف حمله است.

معناي جنگ رواني

جنگ رواني تعاريف مختلفي دارد از جمله آمريکائي ها ، جنگ رواني را اين گونه تعريف مي كنند: سلسله تلاش هايي که درعمليات جنگي عادي از طريق به كارگيري وسايل ارتباط جمعي و اجراي طرح هاي استراتژيک نظامي وسياسي بر اساس روانشناسي خاص انجام مي شود.

نتيجه جنگ رواني که همان جنگ اعصاب است ، از سلاح هاي مخرب نظامي بيشتر است ، بنابراين به کار گيري آن دشوار بوده و مهارت خاصي را مي طلبد.

اين نوع جنگ ، جنگي است كه با ابزار و سلاح صورت نمي گيرد بلكه در محيطي آرام و با در اختيار داشتن سلاح هاي تبليغاتي انجام مي شود . اين جنگ معمولاً در کنار عمليات نظامي مطرح مي شود .

جنگ رواني همواره در تاريخ  وجود داشته و خواهد داشت.

قرآن کريم در آيات متعدد، نمونه هايي از جنگ هاي رواني ،تبليغي را آورده است .

بر خوردهايي که صاحبان قدرت هاي فاسد در برابر پيامبران داشتند ، تبليغاتي که عليه آن بزرگواران مي کردند ، دشنام هايي که مي دادند و تهمت هايي که بر مؤمنان مي زدند وبر سر زبان ها مي انداختند ، همه از شيوه هاي جنگ رواني بوده است .

در اين جنگ تبليغي ، جبهه حق نيز طرح و استراتژي خاص خود را دارد و در نتيجه جواب حمله دشمن را از همان جا که آمده به سوي آنان باز مي گرداند.

به عنوان مثال اگر فرعون ، حضرت موسي را «مفسد » مي خواند ، قرآن با آيه «انه کان من المفسدين » پاسخ او را مي دهد و با ارائه دليل ، فساد او را ثابت مي کند .

ابزارهاي تحقير ، تهمت ، ناسزا ، تمسخر و استهزاء كه كافران نسبت به انبياء الهي و پيروانشان از آنان استفاده مي كنند ، همگي از مقوله جنگ رواني بوده و قرآن كريم با استفاده از همين سلاح ،  كافران را تحقير كرده و مفسد مي نامد:

أَلَا إِنَّهُم هُمُ الْمُفسِدُونَ وَ لَكِن لَّا يَشعُرُون‏ ؛ آگاه باشيد كه اينان خود تبهكارانند و نمى‏دانند. (1)

أَلَا إِنَّهُم هُمُ السُّفهَاءُ وَ لَكِن لَّا يَعلَمُون ؛ آگاه باشيد، كه آنان خود بيخردانند و نمى‏دانند. (2)

اللَّهُ يَستهزِئُ بهِِم وَ يَمُدُّهُم فى طُغيانِهِم يَعمَهُون ؛ خداست كه آنها را استهزا مى‏كند و وامى‏گذاردشان تا هم چنان در طغيان خويش سرگردان بمانند. (3)

خداوند متعال به همه مومنان در آيات قرآن هشدار مي دهد در مقابل جنگ رواني دشمنان که با حربه تهمت ، استهزاء ، شايعه پراکني و با ايجاد تفرقه و تهاجم فرهنگي قصد ضربه زدن به اعتقادات و فرهنگ اسلامي را دارد و هدفي جز نابودي اسلام و مسلمين ندارد، بايد با هوشياري و بصيرت مقاومت كرد.

ابعاد آمادگي در مقابل جنگ رواني دشمن از منظر قرآن

–  تهيه ادوات جنگي

أَنِ اعْمَل سَبِغَاتٍ وَ قَدِّر فىِ السَّردِ وَ اعْمَلُوا صَالِحًا إِنىّ‏ِ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصير؛ كه زره هاى بلند بساز و در بافتن زره اندازه‏ها را نگه دار. و كارهاى شايسته كنيد، كه من به كارهايتان بصيرم. (4)

– آموزش نظامي

در سوره نساء چگونگي حرکت نيروها بيان شده است:

يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ خُذُوا حِذْرَكُم فَانفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انفِرُوا جَميعا ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، سلاح بگيريد و آن گاه هوشيارانه، فوج فوج يا يكباره، به جنگ رويد. (5)

نيروهاي رزمي بايد به تناسب شرايط محيطي و موقعيت دشمن به صورت دسته هاي پراکنده يا به شكل گروهي به سوي دشمن حمله ور شوند.

– آمادگي رزمندگان

وَ أَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَ مِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ ءَاخَرِينَ
مِن دُونِهِم لَا تَعلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُم وَ مَا تُنفِقُواْ مِن شىَ‏ْءٍ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنتُم لَا تُظلَمُون ؛ در برابر آنها تا مى‏توانيد نيرو و اسبان سوارى آماده كنيد تا دشمنان خدا و دشمنان خود- و جز آنها كه شما نمى‏شناسيد و خدا مى‏شناسد- را بترسانيد و آنچه را كه در راه خدا هزينه مي کنيد به‏تمامى به شما بازگردانده شود و به شما ستم نشود. (6)

– رعايت تاكتيك ها

وَ مَن يُوَلِّهِمْ يَوْمَئذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفًا لِّقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيزًِّا إِلىَ‏ فِئَةٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ وَ مَأْوَئهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ المَْصِيرُ ؛
هر که در روز جنگ به آنها (کافران) پشت نمود و فرار کرد بطرف غضب و خشم خدا روي آورده و جايگاهش دوزخ که بدترين منزل است خواهد بود. (7)

– اجراي مانور

در قران كريم ، امر به اجراي مانور و نشان دادن قدرت نظامي آمده است.

يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامنُوا قَاتِلُوا الَّذِينَ يَلُونَكُم مِّنَ الْكُفَّارِ وَ لْيَجِدُواْ فِيكُم غِلظَةً وَ اعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقين‏ ؛ اي اهل ايمان باکافران از هر که با شما نزديک تر است شروع به جهاد کنيد و بايد کفار در شما درشتي و نيرومندي و قوّت و پايداري حس کنند ( تا از سپاه اسلام بيمناک شوند و شما مؤمنان هيچ گاه نترسيد ) و بدانيد که خدا هميشه يار پرهيزگاران است. (8)

– بودجه نظامي

وَ أَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَ مِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ ءَاخَرِينَ مِن دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَ مَا تُنفِقُواْ مِن شىَ‏ْءٍ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنتُمْ لَا تُظْلَمُون ؛ و شما ( اي مؤمنان ) در مقام مبارزه با آن کافران خود را مهيا کنيد و تا آن حد که بتوانيد از آذوقه و تسليحات و آلات جنگي و اسبان سواري براي تهديد و تخويف دشمنان خدا و دشمنان خودتان کاملا فراهم سازيد و بر قوم ديگري که شما بر دشمني آن ها مطلع نيستيد ( مراد منافقانند که ظاهراً مسلم و باطناً کافر محض اند ) و خدا به مکر و دشمني آن ها آگاه است نيز مهيا باشيد و آنچه در راه خدا ( و احياء دين خدا ) صرف مي کنيد خدا تمام و کمال به شما عوَض خواهد داد و هرگز به شما ستم نخواهد شد . (9)

– آمادگي در مقابل تهاجم دشمن حتي در هنگام نماز

وَ إِذَا كُنتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَوةَ فَلْتَقُمْ طَائفَةٌ مِّنهُْم مَّعَكَ وَ لْيَأْخُذُواْ أَسْلِحَتهَُمْ فَإِذَا سَجَدُواْ فَلْيَكُونُواْ مِن وَرَائكُمْ وَ لْتَأْتِ طَائفَةٌ أُخْرَى‏ لَمْ يُصَلُّواْ فَلْيُصَلُّواْ مَعَكَ وَ لْيَأْخُذُواْ حِذْرَهُمْ وَ أَسْلِحَتهَُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَ أَمْتِعَتِكمُ‏ْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُم مَّيْلَةً وَاحِدَةً وَ لَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن كاَنَ بِكُمْ أَذًى مِّن مَّطَرٍ أَوْ كُنتُم مَّرْضىَ أَن تَضَعُواْ أَسْلِحَتَكُمْ وَ خُذُواْ حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكَفِرِينَ عَذَابًا مُّهِينًا ؛ و هرگاه ( اي رسول گرامي در سفرهاي جهاد ) شخص تو ( يا فرمانداران از طرف تو)در ميان سپاه اسلام باشي و نماز بر آنان بپاي داري بايد سپاهي با تو مسلح به نماز ايستند و چون سجدۀ نماز بجاي آورند اين سپاه براي حفاظت رفته و گروهي که نماز نخوانده به نماز آيند و البته با لباس جنگ و با اسلحه زيرا کافران آرزو و انتظار آن دارند که شما از اسلحه و اسباب خود غفلت کنيد و ناگهان يکباره به شما حمله ور شوند. (10)

اسلام از همه جهات براي حفظ امنيت و جلوگيري از حمله هاي نظامي دشمن دستورات دفاعي را فرا روي مسلمان قرار داده است که اگر دقت كرده و عمل شود ، هرگز دشمن موفق نخواهد شد .

شايعه از ديدگاه قرآن

– تعريف شايعه

شايعه خبري است که بدون تحقيق و حصول يقين از صحت و سقم آن ،  زبان به زبان و به طور شفاهي بين مردم منتشر مي شود. شايعه اگر چه بي اهميت به نظر مي رسد اما مي تواند اثرات مخرب و زيان باري براي جامعه اسلامي داشته باشد.

قرآن کريم ، نحوه انتقال و انتشار شايعه را بيان مي كند.

اِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكمُ‏ْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْوَاهِكمُ مَّا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَ تحَْسَبُونَهُ هَيِّنًا وَ هُوَ عِندَ اللَّهِ عَظِيمٌ ؛
زيرا شما آن سخنان را از زبان يكديگر تلقّى كرده و حرفى بر زبان مى‏گفتيد كه علم به آن نداشتيد و اين كار را سهل و كوچك مى‏پنداشتيد در صورتى كه نزد خدا (گناهى) بسيار بزرگ بود. (11)

وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلىَ الرَّسُولِ وَ إِلىَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنهُْمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنبِطُونَهُ مِنهُْمْ وَ لَوْ لَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَنَ إِلَّا قَلِيلًا ؛ و (منافقان) چون امرى به آنان برسد كه باعث ايمنى يا ترس (مسلمين) است (و بايد پنهان داشت) آن را منتشر مى‏سازند، در صورتى كه اگر آن را به رسول و به صاحبان حكم كه از خودشان هستند گزارش مى‏دادند همانا آنان كه اهل بصيرتند در آن واقعه صلاح‏انديشى مى‏كردند. و اگر نه اين بود كه فضل خدا شامل حال شماست، همانا به جز اندكى همه شيطان را پيروى مى‏كرديد. (12)

– مقابله با شايعات

1- ايمان و پذيرش گزارش هاي رسمي

2- ارائه حساب شده واقعيت ها در سطح وسيع براي پر کردن خلاء خبري مشروط بر حذف جزئياتي که ممکن است دشمن از آن ها بهره برداري کند

3- اطمينان و اعتماد به فرماند هان و رهبران نظام حکومتي

4- ايجاد فرصت هاي کار ، اشتغال و توليد ، زيرا خستگي وبيکاري زمينه مناسبي براي ترويج و پذيرش شايعات است

5- شناخت و مبارزه باعوامل شايعه پراکني داخلي

راه هاي مبارزه با عوامل شايعه ساز

– تبعيد

لَّئنِ لَّمْ يَنتَهِ الْمُنَفِقُونَ وَ الَّذِينَ فىِ قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فىِ الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يجَُاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا ؛

اگر منافقان و مريض القلبها از اذيت زنان و شايعه پراكنان، دست نكشند، تو را بر عليه آنان بر مى‏انگيزيم و آن گاه جز اندكى با تو مجاور نخواهند بود. (13)

– قتل

مَّلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُواْ أُخِذُواْ وَ قُتِّلُواْ تَقْتِيلًا ؛

ملعونند هر كجا كه يافته شوند دستگير شده و به طور ريشه كن كشته مى‏شوند. (14)

– راه هاي پيشگيري از انتشار شايعه

در آموزه هاي ديني ، راه هاي مختلفي براي پيشگيري ، مقابله و محو شايعات ارائه شده است که به برخي از آنها اشاره مي شود:

الف) تشکيک

تشکيک به عنوان يک رفتار منطقي، اولين گام در برخورد با هر شايعه است .

پيش ا ز اقدام به تجزيه و تحليل شايعه ، بايد نسبت به آن ، موضع ترديد و شک در پيش گرفت و يکباره به قبول و نشر آن اقدام نکنيم.

قرآن کريم مي فرمايد:

لَّوْ لَا إِذْ سمَِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ بِأَنفُسِهِمْ خَيرًْا وَ قَالُواْ هَاذَا إِفْكٌ مُّبِينٌ ؛آيا سزاوار اين نبود كه چون (از منافقان) چنين بهتان و دروغها شنيديد مردان و زنان مؤمن حسن ظنّشان درباره يكديگر بيشتر شده و گويند: اين دروغى است آشكار؟ (15)

ب) سكوت:

ساده ترين شکل انتقال شايعه ، دهان به دهان گشتن آن است . بنابراين بايد آن را در نقطه آغاز، سرکوب و زنجير انتقال آن را قطع کرد. قرآن کريم اين راه را پيش رو مي گذارد:

وَ لَوْ لَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُم مَّا يَكُونُ لَنَا أَن نَّتَكلََّمَ بهَِاذَا سُبْحَانَكَ هَاذَا بهُْتَانٌ عَظِيمٌ ؛

چرا به محض شنيدن اين سخن نگفتيد كه هرگز ما را تكلم به اين روا نيست، خداوند پاك و منزه است و اين بهتانى بزرگ است؟ (16)

اين آيه لحن توبيخ آميز دارد و به آن دليل مسلمانان را فرا مي خواند چراکه آنان از آگاهي يافتن از حقيقت امر ناتوان نبودند.

ج) انعطاف:

يکي از اهداف دشمن از پخش شايعات ، همواركردن زمينه براي دست يابي به اخبار و اطلاعات مهم و تعيين کننده و استفاده از آن ها در وارد ساختن ضربه هاي موثر است .

ازجمله شايعاتي که مي تواند سازمان نيروهاي رزمي را دستخوش هرج و مرج و آشفتگي سازد ،انتشار و پخش خبر انهدام مرکز فرماندهي براي دست يافتن به آخرين اطلاعات واقعي از زبان طرف درگير است.

در جنگ احد، دشمن چنين کاري انجام داد و شايعه شهادت رسول خدا ( ص ) را پخش كرد. اين شايعه سريعاً پخش شد و برخي صحابه فرارمي کردند.

کعب بن مالک مي گويد : چشمم به رسول خدا ( ص ) افتاد و او را شناختم ، خواستم فرياد بزنم اين رسول خداست. پيامبر اشاره کردند که ساکت باشم و مي خواستند براي دشمن ، زنده ماندن رسول خدا مجهول بماند تا اينكه سر در گم شوند كه آيه بر پيامبر نازل مي شود:

و َ مَا محَُمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِيْن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلىَ أَعْقَابِكُمْ وَ مَن يَنقَلِبْ عَلىَ‏ عَقِبَيْهِ فَلَن يَضرَُّ اللَّهَ شَيًْا وَ سَيَجْزِى اللَّهُ الشَّاكِرِينَ ؛ محمد (ص) جز يك پيامبر نيست كه پيش از او نيز پيغمبرانى بودند و درگذشتند، آيا اگر او به مرگ يا شهادت درگذشت شما باز به دين جاهليّت خود رجوع خواهيد كرد؟ پس هر كه مرتد شود به خدا ضررى نخواهد رسانيد، و البته خدا جزاى نيك اعمال به شكرگزاران عطا كند.(17)

قرآن کريم با ظرافت ، خبر زنده ماندن پيامبر را به عللي پنهان داشته هيچ گونه اطلاعاتي دراين زمينه نمي دهد ، بلکه با انعطاف به مطلب ديگر ، درايت را ايجاد زاويه انحراف در برابر شايعه مي داند .

شيوه هاي تبليغي و جنگ رواني دشمنان اسلام

1-  تظاهر و نفاق : منافقان بر باطل خود تأکيد كرده و آن را حق جلوه مي دهند.

به خدا و قيامت ايمان ندارند ، ولي مي گو يند ايمان داريم . فساد مي کنند ، ولي مي گويند فقط ما اصلاح گريم . خود را عاقل و مؤمنان را سفيه مي دانند . قرآن در اين زمينه مي فرمايد :

وَ إِذَا قِيلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُواْ فىِ الْأَرْضِ قَالُواْ إِنَّمَا نحَْنُ مُصْلِحُونَ ؛چون به آنان گفته شود كه در زمين فساد مكنيد، مى‏گويند: ما مصلحانيم. (18)

وَ الَّذِينَ اتخََّذُواْ مَسْجِدًا ضِرَارًا وَ كُفْرًا وَ تَفْرِيقَا بَينْ‏َ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِرْصَادًا لِّمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِن قَبْلُ وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا الْحُسْنىَ‏ وَ اللَّهُ يَشهَْدُ إِنهَُّمْ لَكَاذِبُونَ ؛

خدا شهادت مى‏دهد: آنهايى كه مسجدى مى‏سازند تا به مؤمنان زيان رسانند و ميانشان كفر و تفرقه اندازند و تا براى كسانى كه مى‏خواهند با خدا و پيامبرش جنگ كنند كمين گاهى باشد، آن گاه سوگند مى‏خورند كه ما را قصدى جز نيكوكارى نبوده است دروغ مى‏گويند.

لا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا لَّمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلىَ التَّقْوَى‏ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجَالٌ يحُِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُواْ وَ اللَّهُ يحُِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ ؛

هرگز در آن مسجد نمازمگزار. مسجدى كه از روز نخست بر پرهيزگارى بنيان شده شايسته‏تر است كه در آنجا نماز كنى. در آنجا مردانى هستند كه دوست دارند پاكيزه باشند، زيرا خدا پاكيزگان را دوست دارد. (19)

اَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيَنَهُ عَلىَ‏ تَقْوَى‏ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوَانٍ خَيرٌْ أَم مَّنْ أَسَّسَ بُنْيَنَهُ عَلىَ‏ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانهَْارَ بِهِ فىِ نَارِ جَهَنَّمَ وَ اللَّهُ لَا يهَْدِى الْقَوْمَ الظَّلِمِينَ ؛ آيا كسى كه بنيان مسجد را بر ترس از خدا و خشنودى او نهاده بهتر است، يا آن كسى كه بنيان مسجد را بر كناره سيلگاهى كه آب زير آن را شسته باشد نهاده است تا با او در آتش جهنم سرنگون گردد؟ و خدا مردم ستمگر را هدايت نمى‏كند. (20)

2-  ايجاد تزلزل در باور و ايمان مردم : يهوديان مدينه براي متزلزل کردن ايمان مسلمانان از هر وسيله اي
استفاده مي کردند . يکي از راه هاي ايجاد ترديد در مؤمنان اين بود که عده اي از آنان در آغاز روز به ظاهر ايمان مي آوردند و در پايان همان روز از ايمان خود برمي گشتند تا بدين وسيله در ايمان ديگران ترديد افکنند و مؤمنان را دلسرد كنند . قرآن مي فرمايد:

وَ قَالَت طَّائفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ ءَامِنُواْ بِالَّذِى أُنزِلَ عَلىَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَجْهَ النَّهَارِ وَ اكْفُرُواْ ءَاخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ؛
طايفه‏اى از اهل كتاب گفتند: در اول روز به آنچه بر مؤمنان نازل شده است ايمان بياوريد و در آخر روز انكارش كنيد، تا مگر از اعتقاد خويش باز گردند. (21)

د) شايعه پراکني

افراد منافق يا ضعيف الايمان هر گاه خبري از پيروزي يا شکست مسلمانان به آن ها برسد ، آن را بدون تحقيق منتشرمي كنند ، در حالي که اگر آن را به پيامبر و پيشوايان خود که قدرت تشخيص کافي دارند ارجاع دهند ، آنان را از ريشه هاي آن مسائل آگاه خواهند ساخت.

وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلىَ الرَّسُولِ وَ إِلىَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنهُْمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنبِطُونَهُ مِنهُْمْ وَ لَوْ لَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَنَ إِلَّا قَلِيلًا ؛

و چون خبرى، چه ايمنى و چه ترس به آنها رسد، آن را در همه جا فاش مى‏كنند. و حال آنكه اگر در آن به پيامبر و اولو الامرشان رجوع مى‏كردند، حقيقت امر را از آنان درمى‏يافتند. و اگر فضل و رحمت خدا نبود، جز اندكى، همگان از شيطان پيروى مى‏كرديد. (22)

تهمتي که به يکي از زنان پيامبر زده شد ، نيز در قالب شايعه بود . خداوند عده اي را سرزنش مي کند به اين که چرا وقتي آن را شنيديد نگفتيد ما حق نداريم آن را به زبان بياوريم … خداوند شما را اندرزمي دهد که هرگز چنين کاري را تکرار نکنيد . (23)

براي اينکه شايعه موثر واقع نشود ، مسلمانان بايد به گو نه اي تربيت شوند که تنها به مطالب قطعي ترتيب اثر دهند و بدانند که از تمام اعضاي انسان ، از جمله چشم ، گوش و دل ، سوال خواهد شد .

وَ لَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ كلُ‏ُّ أُوْلَئكَ كاَنَ عَنْهُ مَسئولًا ؛از پى آنچه ندانى كه چيست مرو، زيرا گوش و چشم و دل، همه را، بدان بازخواست كنند. (24)

پيشگيري و مقاوم سازي مؤمنان در مقابل جنگ رواني دشمن

– توجه مستمر به زمينه هاي فرهنگي ،اجتماعي

شيوه هاي جنگ رواني در زمينه نامناسب ، استمرار و توفيق پيدا نمي كند .

زمينه هاي فرهنگي ، اجتماعي ضامن امنيت جامعه است و در صورتي كه اعتقادات ديني مورد نظر را به جامعه آموزش ندهيم يا اين كه حرف و عمل ما با هم متفاوت باشد و يا از توجه به نسل جوان غافل شديم ، با هر کدام از اين ها ضربه اي جدي به جامعه وارد مي شود .

– تاکيد بر همبستگي و هماهنگي:

دين اسلام بر وحدت و همبستگي مسلمانان تأکيد ويژه دارد و از آن به عنوان يک استراتژي ياد مي كند . اگر اين هماهنگي در جامعه ضربه ببيند ، باعث ناآرامي و هرج و مرج خواهد شد . آيات قران بر اين موضوع دلالت دارد.

اِنَّ اللَّهَ يحُِبُّ الَّذِينَ يُقَتِلُونَ فىِ سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُم بُنْيَنٌ مَّرْصُوصٌ ؛ خدا آن مؤمنان را كه در راه او در صف جهاد با كافران، مانند بنيان و سدى آهنين ، همدست و پايدارند بسيار دوست مى‏دارد. (25)

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُواْ بَينْ‏َ أَخَوَيْكمُ‏ْ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكمُ‏ْ تُرْحَمُونَ ؛ به حقيقت مؤمنان همه برادر يكديگرند پس هميشه بين برادران ايمانى خود صلح دهيد و خداترس و پرهيزكار باشيد، باشد كه مورد لطف و رحمت الهى گرديد. (26)

– آمادگي و بسيج نيروها:

آمادگي ممکن است به شكل آمادگي نظامي ، اقتصادي ، سياسي و فرهنگي باشد،  بنابراين در زمينه هاي نظامي ، آمادگي کامل لازم است .

وَ أَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَ مِن رِّبَاطِ الْخَيلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُم وَ ءَاخَرِينَ مِن دُونِهِم لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُم وَ مَا تُنفِقُواْ مِن شىَ‏ْءٍ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُم وَ أَنتُمْ لَا تُظْلَمُون ؛ و شما (اى مؤمنان) در مقام مبارزه با آن كافران خود را مهيا كنيد و تا آن حد كه بتوانيد از آذوقه و تسليحات و آلات جنگى و اسبان سوارى زين كرده براى تهديد و تخويف دشمنان خدا و دشمنان خودتان فراهم سازيد و نيز براى قوم ديگرى كه شما بر (دشمنى) آنان مطلع نيستيد (مراد منافقانند كه ظاهرا مسلم و باطنا كافر محض‏اند) و خدا بر آنها آگاه است. و آنچه در راه خدا صرف مى‏كنيد خدا تمام و كامل به شما عوض خواهد داد و هرگز به شما ستم نخواهد شد. (27)

– آگاهي دادن به مردم

عموم مردم بايد با ترفند هاي تبليغي و رواني دشمن آشنا و از آن اگاه باشند تا به آساني فريب نخورند .

اگر شايعات ، ابزارها و اهداف آن براي مردم تبيين شود ، ديگر مؤثر نخواهد بود. به همين دليل شفاف سازي هدف نهايي ايمان وکفر ، ( صف،آيات 4و5) غلو نکردن در دين (نساء،آيه 171) تذکر به اين نكته که هميشه بايد مواظب شيطان باشيم وبدانيم که او دشمن آشکار انسان است (يوسف ،آيه،5) از جمله مواردي است که باعث پيشگيري و مقاوم سازي مردم در مقابل جنگ رواني دشمن مي شود.

 

نویسنده: صديقه مقدس پور

_____________________________

پي نوشت ها:

1-     قرآن كريم ، سوره بقره ، آيه 12

2-     همان ، آيه 13

3-     همان ، آيه 15

4-     سوره سبا ، آيه 11

5-     سوره نساء ، آيه 71

6-     سوره انفال ،‌آيه 60

7-     سوره انفال ، آيه 16

8-     سوره توبه ، آيه 123

9-     سوره انفال ، آيه 60

10-   سوره نساء ،‌آيه 102

11-    سوره نور ، آيه 15

12-    سوره نساء ، آيه 83

13-  سوره احزاب ، آيه 60

14-  همان ، آيه 61

15-  سوره نور ، آيه 12

16-  سوره نور ، آيه 16

17-  سوره آل عمران ، آيه 144

18-  سوره بقره ، ايه 11

19-  سوره توبه ، آيه 108-107

20-  سوره توبه ، آيه 109

21-  سوره آل عمران ، ايه 72

22-  سوره نساء ،‌آيه 83

23-  سوره نور ، آيه 17-16

24-  سوره اسرا ،‌آيه 36

25-  سوره صف ، آيه 4

26-  سوره حجرات ، آيه 10

27-سوره انفال ، آيه 60