در زمان نزول قرآن چه كساني و چگونه قرآن را مي نوشتند

در زمان نزول علاوه بر حفظ و بخاطر سپردن قرآن توسط بسياري از مسلمانان، آيات قرآن توسط جمعى از صحابه رسول اكرم(ص)، كه به نام «كتّاب وحى» شهرت يافتند، بر روى ابزارهاى خاص آن دوران تحرير مى ‏شد. براى نوشتن و ضبط قرآن، نويسندگانى بودند كه هنگام نزول وحى يا حضور داشتند يا به فرمان پيامبر صلّى اللّه عليه و اله فراخوانده مى ‏شدند.[1] اولين كسى كه در مكه عهده‏ دار كتابت مخصوصا كتابت وحى شد؛ على بن ابى طالب (ع) بود و تا آخرين روز حيات پيامبر به اين كار ادامه داد. پيامبر (ص) نيز اصرار فراوان داشت تا على(ع)، آنچه را نازل مى‏ شود، نوشته و ثبت نمايد تا چيزى از قرآن و وحى آسمانى از على دور نماند. پس از ايشان، ابيّ بن كعب و زيد بن ثابت به عنوان معروف ترين كاتبان وحي شناخته شده اند.[2] افراد ديگري نيز بودند كه قرآن را مي نوشتند، از جمله ابان بن سعد، خالد بن سعيد، ثابت بن قيس، ارقم بن ابى الارقم، حنظلة الاسيدى، علاء الحضرمى، جهيم بن الصلت، معيقيب بن ابى فاطمه و شرحبيل بن حسنة و … .
 شيوه كتابت در عهد رسالت بدين‏ گونه بود كه كاتبان بر هر چه يافت مى‏ شد و امكان نوشتن روى آن وجود داشت، مى‏ نوشتند، مانند: چوب، پوست، استخوان‏هاى شانه شتر و گوسفند، سنگ‏هاى ظريف سفيد و كاغذ مي نوشتند.[3] حديث متواتر و صريح ثقلين «انى تارك فيكم الثقلين كتاب اللّه و عترتى اهل بيتى» حاكى از وجود عينى و خارجى قرآن در متن جامعه اسلامى است كه رسول خدا دستور تمسك بدان را دادند . يعني آيات قرآن در زمان رسول خدا نوشته شده بود و علاوه بر اينكه در حافظه بسياري از مسلمانان بود بر روي كاغذ نيز نوشته شده بود، اما مرتب شده بر اساس سوره ها نبود.[4]

پي نوشت:
[1] . پرسمان علوم قرآنى،سيد محمد حسن جواهرى‏،دفتر تبليغات اسلامى‏، قم،1385، ص: 46
[2] . تاريخ قرآن،محمدهادي معرفت، سمت‏،تهران،1382، ص: 27
[3] . تاريخ قرآن، محمدهادي معرفت، ص: 30 ؛ پرسمان علوم قرآنى،سيد محمد حسن جواهرى‏،دفتر تبليغات اسلامى‏، قم،1385، ص: 46
[4] . علوم قرآن، محمدباقر سعيدى روشن،  مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى‏،قم،1379،ص: 159-160