تفاوت «دفاع از خود» با «قصاص» چيست؟

در بيان تفاوت «دفاع » و «قصاص» بايد بگوييم: اگر كسى در مقابل شخص ديگرى كه تصميم دارد به مال، يا جان، يا آبرو و ناموس و يا نسبت به مقدّسات دينى و مذهبى او تجاوز كند، بكوشد تا با هر وسيله اى كه ممكن است وى را از اين كار باز دارد، در اصطلاح به اين كار «دفاع» گفته مى‌شود. بنابراين دفاع به معنى جلوگيرى از تجاوز متجاوز است.
اما اگر شخص متجاوز در تجاوز خود موفق شود، در اين گونه موارد آن كس كه حقش پايمال شده، مى‌تواند مقابله به مثل كند و نسبت به متجاوز همان كارى را بكند كه او با وى كرده است. اين عمل در اصطلاح «قصاص» ناميده مى‌شود. 

هدف قصاص، منحصر در انتقام از قاتل يا جاني نيست، بلكه تامين كننده امنيت اجتماعي است. در جامعه اي كه متجاوز قصاص نشود، عدالت و امنيت از بين مي رود و آن جامعه حياتي ندارد و مرده است. (چنانكه در پزشكي و كشاورزي و دامداري، لازمه حيات و سلامت انسان، گياه و حيوان، از بين بردن ميكروب ها و آفات است.) 
آن چه را كه در مورد اشخاص گفتيم، در مورد كشورها نيز صادق است. فرض كنيد كه كشور «الف» بخشى از سرزمين كشور «ب» را غصب كرده و كشور «ب» به هر علتى قادر نيست زمين‌هاى غصب شده خود را از كشور «الف» باز پس گيرد، اما مى‌تواند بخشى از سرزمين كشور «الف» را به تصرف خود در آورد؛ در اين صورت، شرع مقدس به كشور «ب» اجازه داده است كه آن قسمت از زمين‌هاى كشور «الف» را، به جاى زمين‌هاى از دست رفته خود، به عنوان قصاص و مقابله به مثل متصرف گردد.

منبع:

جنگ و جهاد در قرآن، ص113