آيا ميان فضل ورحمت خدادر آيه 58 سوره هود تفاوتي وجود دارد؟
(قُلْ بِفَضلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِك فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيرٌ مِّمَّا يجْمَعُونَ)
در اينكه ميان (فضل) و (رحمت)كه در آيه بالا به آن اشاره شده است چه تفاوتى است در ميان مفسران گفتگو بسيار است:
الف-بعضى فضل الهى را اشاره به نعمتهاى ظاهرى،و رحمت را اشاره به نعمتهاى باطنى دانسته اند،و يا به تعبير ديگر يكى نعمت مادى و ديگرى نعمت معنوى را مى گويد(كرارا در آيات قرآن جمله و ابتغوا من فضله يا لتبتغوا من فضله به معنى تحصيل روزى و درآمد مادى آمده است).
ب-بعضى ديگر گفته اند:فضل الهى آغاز نعمت،و رحمت او و دوام نعمت است (البته با توجه به اينكه فضل به معنى بخشيدن نعمت مى باشد و با توجه به اينكه ذكر رحمت پس از آن بايد چيزى اضافه بر آن بوده باشد،تفسير فوق قابل درك است) و اينكه در روايت متعددى مى خوانيم منظور از فضل الهى وجود پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم) و نعمت نبوت،و منظور از رحمت پروردگار وجود على (عليهالسلام ) و نعمت ولايت است،نيز شايد اشاره به همين تفسير باشد،زيرا پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم) سر آغاز اسلام بود و على (عليهالسلام ) سبب بقا و ادامه حيات آن شد(يكى علت محدثه و ايجاد كننده و ديگرى مبقيه و بقا دهنده).بعضى ديگر احتمال داده اند كه فضل اشاره به نعمتهاى بهشتى ، و رحمت اشاره به آمرزش از گناه است .
ج – اين احتمال نيز داده شده كه فضل اشاره به نعمت عام پروردگار به دوست و دشمن مى باشد و رحمت با توجه به كلمه (للمؤ منين ) كه در آيه قبل به صورت قيد رحمت ذكر شده اشاره به رحمت ويژه او نسبت به افراد با ايمان است .
تفسير ديگرى كه براى اين دو ذكر شده اين است كه فضل پروردگار اشاره به مساءله ايمان ، و رحمت اشاره به قرآن مجيد است كه در آيه قبل از آن سخن گفته شد.البته غالب اين معانى با هم تضادى ندارند و ممكن است همه در مفهوم جامع فضل و رحمت جمع باشد.
منبع:
تفسير نمونه ج8 ص322و323