عصراسلام: در اکثر کشورهای دنیا که انتخابات آزاد دارند شروط سادهای برای کاندید شدن در انتخابات ریاست جمهوری وجود دارد که در این نوشتار به آنها خواهم پرداخت. البته در ابتدا دانستن دو نکته مهم است:
۱. این نوشته مربوط به انتخابات در کشورهای دموکراتیک است و طبیعتا کشورهایی که انتخابات فرمایشی دارند و یا کشورهایی که نظام آنها پادشاهی و غیره هست بررسی نگشتهاند.
۲. نداشتن شروط سخت برای کاندیدها به معنای انتخابات عادلانه نیست. در اکثر کشورها کاندید شدن ظاهرا ساده است ولی رسانهها و ثروتمندان هستند که با خرج پول و مطرح کردن چهرهها آنها را بالا میآورند. هر کس میتواند کاندید شود ولی به عنوان مثال او را به مناظرهها دعوت نخواهند کرد و یا با او مصاحبه انجام نخواهند داد. پس کاندید شدن فقط مرحله اول ماجرا است. به عبارت دیگر، در کشوری مانند آمریکا گرچه کاندید شدن ساده است، ولی پیروز شدن یک کاندید مستقل تقریبا غیر ممکن است.
حالا برویم سراغ شروط:
ملیت: در تمام کشورهایی که بنده مطالعه کردم داشتن ملیت کشور یکی از شروط کاندید شدن است. نداشتن تابعیت دوگانه نیز متداولا ذکر شده است.
سابقه زیستن در کشور: در بسیاری از کشورها سابقه زندگی در کشور یکی از شروط است. در بسیاری از موارد ده سال زندگی در کشور کافی است (مثل روسیه و آنگولا و آذربایجان) ولی در مواردی بیشتر است. مانند ۱۴ سال در آمریکا و ۲۰ سال در مکزیک.
تولد در کشور: کشورهایی مانند آمریکا و استونی و غیره لازم میدانند که کاندید در آن کشور به دنیا آمده باشد. ولیکن در کشوری مانند آرژانتین به دنیا آمدن پدر کاندید در کشور کافی است و نیازی نیست خودش در آنجا به دنیا آمده باشد.
داشتن سن کافی: در بعضی از کشورها کاندید باید حداقل ۱۸ ساله (فرانسه) و یا ۳۰ ساله (کلمبیا) و یا ۳۵ ساله (اتریش و هند) و یا ۴۰ ساله (آلمان) باشد.
نداشتن سوء سابقه جدی: گرچه تخلفات کوچک خیلی مهم نیست ولی داشتن سوء سابقه جدی مانند جنایت جنگی منجر به رد صلاحیت در بعضی کشورها مانند افغانستان میشود. سوء سابقه جدی سیاسی مانند خائن یا برانداز بودن در کشورهایی مانند بنگلادش و الجزایر منجر به رد صلاحیت میشود.
داشتن دین خاص: در تعدادی از کشورها به ویژه کشورهای اسلامی، کاندید باید دین خاصی داشته باشد.
سابقه سیاسی: داشتن سابقه سیاسی در تعدادی از کشورها شرط کاندید شدن است گرچه احراز این شرط مکانیزم سادهای دارد. مثلا در برزیل کافی است عضو یک حزب باشد. در فرانسه میبایست ۵۰۰ نفر از افراد سیاسی ایشان را به عنوان کاندید تایید کنند. و در خیلی از کشورهای دیگر عضو سابق مجلس بودن یا داشتن شروط عضویت در مجلس کافی است.
اگر بخواهیم وضعیت ایران را با کشورهای دیگر مقایسه کنیم، میتوان گفت که گرچه شباهتهایی وجود دارد، ولی با توجه به مطالعات بنده ایران یکی از سختگیرترین و محدودکنندهترین کشورها در تایید صلاحیت کاندیدها میباشد که توجیه آن دشوار است. به قول شهریار “آنچه خوبان همه دارند تو تنها داری”.
علیرضا بازارگان