علل خارش مقعد و راه‌های درمان آن

خارش مقعد ممکن است در هر فردی رخ دهد، اما شیوع آن در بزرگسالان بیشتر از کودکان و افراد مسن است و همچنین در مردان بیشتر از زنان است. اگر شروع به خاراندن این خارش‌ها کنید، این مشکل می‌تواند از یک سوزش خفیف به یک مشکل مزمن تبدیل شود. 

در نظر داشته باشید خراش پوست اطراف مقعد باعث پوسته پوسته شدن پوست در آن ناحیه می‌شود، که در این حالت رطوبت معمولی ناحیه‌ی اطراف مقعد سبب افزایش بسیار شدید خارش و در نتیجه خاراندن بیشتر را به دنبال خواهد داشت و در این صورت این چرخه‌ی معیوب تکرار می‌شود. در نظر داشته باشید این چرخه در شب شدید‌تر است، زمانی که نیمه خواب و ناآگاهانه شروع به خاراندن می‌کنید و ضمنا پوشیدن لباس‌های خواب گشاد خاراندن را راحت‌تر می‌کنند.

در خانم‌ها این خارش زمانی که ادرار می‌کنند، بیشتر می‌شود. این خارش ممکن است با پاک کردن بیش از حد با دستمال توالت تسکین یابند، اما در نظر داشته باشید که این عمل نیز باعث آسیب به پوست می‌شود. اغلب این شرایط با یک دوره‌ی بدون خاراندن درمان می‌شود، زیرا باعث می‌شود که این چرخه شکسته شده و پوست جهت بهبود زمان پیدا می‌کند.

علت خارش بلند مدت از نوع اوليه هميشه قابل تشخيص نيست ولي حدس بر اينست كه ترشحات تحريك كننده از كانال مقعد منجر به خارش مقعد مي‌شود و ادامه ي آن در بلند مدت عصب هاي پوست را بصورت مزمن تحريك و فعال ميكند. ضمنا خارش ميتواند از اختلالات عصبي و همچنين تحريك سيستم عصبي مركزي مثلا ناشي از دارو باشد. برخي مواقع هم علت خارش محركات ذهني است و ريشه ي علائم از مغز است نه اندام هاي ديگر.

از ديگر عوامل خارش مقعد مي‌توان به رطوبت ناشي از عرق يا مدفوع يا ترشحات اشاره كرد. طبق بررسي هاي انجام شده خارش به محض تميز كردن محل اطراف مقعد رفع مي‌شود كه اين خود نشانه اي از علت خارش مقعد است.

علت خارش علاوه بر بهداشت نامناسب مي‌تواند از بهداشت زياد از حد ناشي از صابون هاي تحريك كننده و كرم هاي معطر هم باشد. بهداشت بيش از حد و استفاده از استروئيدهای موضعی پوست را زخم و به آن آسيب می‌رساند كه در نتيجه مشكل به خاطر تميزی زياد از حد بدتر می‌شود.

عفونت هم يكي از دلايل خارش مقعد است. براي مثال، عفونت پوستي باكتريايي، عفونت قارچي (هرچند برخي قارچها بطور طبيعي روي پوست مقعد حضور دارند)، عفونت انگلي با كرمك يا انگل، عفونت ويروسي و زگيل مقعد.

خارش مقعد از نوع “ثانويه” مي‌تواند دلايل پوستي گوناگوني داشته باشد مثل: پسوريازيس، درماتيت سبورئيك، درماتيت آتوپيك، درماتيت تماسي، پلانوس ليچن، سيمپلكي ليچن، اسكلروز ليچن. همچنين يك سری سرطان مانند بيماري “بوون” يا بيماري “ماماري پاجت” علل بالقوه خارش هستند.

ديگر عوامل، بيماري هايي هستند كه كل بدن را در بر گرفته اند مثل: ديابت، لوسمي و لنفوم، نارسايی كليه، بيماری‌های كبدی (يرقان انسدادی)، كم خوني و فقر آهن يا پركاری تيروئيد.

با وجود اينكه خارش مي‌تواند علت‌های متنوعی داشته باشد ولی بايد خاطر نشان كرد در بسياري از موارد علت اصلی غير قابل تشخيص است.

سابقه پزشكي بيمار، زمان و مدت خارش و همچنين علائم همراه آن بايد بررسي شوند. مواردي از قبيل تعدد و حالت اجابت، ترشح احتمالي مدفوع، حس رطوبت يا حس اجابت ناتمام، نحوه بهداشت و پاكسازی پس از اجابت همگي بايد بررسي شوند.

داروها و پمادهاي مصرف شده، سابقه دقيق مواد و عادات غذايی كه احتمالا در خارش نقش دارند نيز بايد بررسی شوند. در اغلب اوقات مصرف زياد قهوه، چاي، نوشابه، مايعات انرژي زا موثر هستند. در نهايت، عوامل عفونتی مانند انگل در كودكان (به ندرت در بزرگسالان) بايد مد نظر گرفته شوند.

معاينه جسمی و بررسي پوست ناحيه ي مقعد لازم است چون نرمال بودن پوست يا هرگونه زخم ، قرمزی و يا تغيير ضخامت پوست ناشی از خارش‌های مداوم و مكرر بايد بررسی شوند.

در بيمارستان مركزي واشنگتن، خارش نوع اوليه (ايديوپاتيك) طی يك سيستم مرحله بندی و طبقه بندي شده است:

مرحله صفر حاكي از پوست نرمال است

مرحله ۱: پوست ملتهب و قرمز

مرحله‌ ۲: پوست ضخيم شده

مرحله‌ ۳: پوست ضخيم با لبه هاي تيز و زخم شده

علاوه بر بررسي ناحيه پوست ، احتمالا پزشك تست تيجيتال ركتوم انجام ميدهد (وارد كردن انگشت به مقعد) و براي تكميل بررسي بايد كانال مقعد را با ابزار آنوسكوپ ارزيابي و حتي با برداشت ۳ الی ۴ ميليمتر از بافت جهت تجويز درمان مناسب نمونه برداري كرد. ضمنا براي نمونه برداري ميتوان از سواب يا تراشيدن پوست استفاده كرد. معاينه جسمی از ديگر نواحي بدن هم شايد لازم باشد.

بررسي دقيق مقعد ضروري است ولي بايد كوتاه و مختصر باشد تا بيمار خجالت زده نشود. آزمايشات معمولا كمی ناراحت كننده هستند ولی دردناک نيستند.

درمان بايد پوست را به حالت تميز و خشك و بدون زخم برگرداند. درمان معمولا چالش برانگيز است چون در اكثر موارد علت خارش قابل شناسايي نيست. استفاده از دارو براي حجيم و تنظيم كردن مدفوع لازم است تا از نشت احتمالي جلوگيري و تخليه كامل صورت گيرد. در اين راستا مدفوع بايد نرم ، حجيم و به راحتي تميز شود. اكثر افراد از مكمل‌هایی مانند Citrucel, Metamucil, Fibercon, Benefiber, Konsyl  استفاده مي‌كنند. اين مواد بصورت كپسول يا پودر موجودند و مصرف آن يك يا دو بار در روز است. فيبر رطوبت مدفوع را جذب و آن را حجيم ميكند تا تخليه ي كامل صورت گيرد.

اگر مدفوع همچنان شل باقی بماند بايد از داروهای ضداسهال استفاده كرد. در شرايط حادتر ميتوان داروي Lomotil براي سفت كردن مدفوع بكار برد. در اين خصوص با پزشك مشورت كنيد.

اجتناب از مصرف غذاهای تند و ادویه دار و تنظیم منظم اجابت مزاج

پس از هر بار دفع مدفوع، خود را به درستی تمیز کنید.

از صابون‌های و اسپری‌های دارویی و معطر اجتناب کنید، زیرا ممکن است باعث از بین رفتن چربی پوست، جهت تمیز کردن خود از آب گرم یا کرم‌های مرطوب کننده یا امولسیون استفاده کنید.

برای تمیز کردن خود به جای کاغذ از دستمال مرطوب استفاده کنید و اگر احساس سوزش داشتید می‌توانید از سشوار برای خشک کردن استفاده کنید. (از سشوار در درجه‌ی پایین و فاصله‌ی امن استفاده شود.)

از مرطوب ماندن ناحیه‌ی مقعد اجتناب کنید و آن را به آرامی خشک کنید.

از پودر‌های خشک کردن استفاده کنید، اما از استفاده از نوع دارویی و معطر آن اجتناب کنید.

از خاراندن و خراش دادن مقعد بپرهیزید، زیرا باعث آسیب و بدتر شدن مشکل می‌شود.

استفاده از دستکش‌های کتان می‌تواند به افرادی که نمی‌توانند از خاراندن اجتناب کنند یا به طور ناخودآگاه در خواب این کار را انجام میدهند، باعث کاهش آسیب می‌شود.

لباس‌های راحت و گشاد بپوشید و از پوشیدن لباس‌هایی از جنس آکریلیک و نایلون اجتناب کنید، زیرا باعث به دام افتادن عرق می‌شود و لباس‌های خود را هر روز یا بعد از ورزش کردن عوض کنید و آنها را بشویید.

از صابون‌ها و کرم‌های تحریک کننده‌ی پوست اجتناب کنید، پوست را سرد، خشک و تمیز نگه دارید.

ناخن‌های خود را کوتاه نگه دارید و در صورت خارش شدید جهت آرام کردن می‌توانید از یک پنبه‌ی خیس استفاده کنید.