راه سبز و سرخ

در این عالم، به جهت نظمی که خداوند متعال در آن قرار داده است، بین همة اجزاء و افراد، ارتباط و پیوند تنگاتنگی وجود دارد که اساسی ترین پیوند، میان ذوات مقدس معصومین(ع) با تمام هستی، از ابتدا‌ی خلقت تا پایان تاریخ است. در این میان ، ارتباط ناگسستنی امام حسین(ع) و حضرت مهدی(عج)، ارتباطی شگرفت و پرمعناست. میان این دو امام، راز و رمزی است که یاد و نام آنان را همیشه در کنار هم، نگاه داشته است.

دراین راستا به جلوه‌هایی از ارتباطات میان این دو امام همام، می‌پردازیم:

الف: قرآن

1. امام حسین(ع) از نگاه امام مهدی(عج)

در روایتی از امام مهدی(عج)، اولین آیه از سورة حضرت مریم97 علیها السلام، به امام حسین(ع) تأویل شده است: «”کاف” اسم کربلا، “هاء” رمز شهادت عترت طاهره، “یاء” نام یزید، قاتل حسین(ع)، “عین” اشاره به عطش و “صاد” نشان صبر حسین(ع) است»98.

2. امام مهدی(عج)، از نگاه امام حسین(ع)

امام حسین(ع)، دربارة آیة 3 سوره شمس99 فرمود: «مقصود از روز، قائم ‌آل ‌محمد‌(عج) است که زمین را پر از قسط و عدل کند»100.

در حقیقت، تشبیه امام مهدی(عج) به روز، از آن جهت است که جامعة کنونی انسان‌ها به جهت نداشتن عبودیت کامل و همه جانبه، همانند شب، در ظلمت است تا زمانی که در دولت امام مهدی(عج)، حیات بشر در همة ابعاد، شکوفا شود؛ سیاهی‌ها و تباهی‌ها از بین بروند و جهان به نور ایشان، منور گردد.

3. امام مهدی(عج) و امام حسین(ع)

خداوند متعال در آیة 33 سوره اسراء می‌فرماید: «وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَمَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَاناً فَلَا یُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ إِنَّهُ کَانَ مَنصُوراً»؛ «کسی که خداوند، خونش را حرام شمرده، به قتل نرسانید، مگر به حق؛ و آن کسی که مظلوم کشته شده، برای ولیّش، سلطه (حق قصاص) قرار دادیم؛ اما در قتل اسراف نمی‌کند، چرا که او مورد حمایت است.”

امام باقر(ع) در تأویل این آیة شریفه، فرموده‌اند: «او حسین بن علی(ع) است که مظلوم کشته شد و ما اولیای او هستیم و قائم(عج) ما چون قیام کند، در طلب انتقام خون او برآید»101.

ب: روایات

1. امام مهدی(عج)، فرزند امام حسین(ع)

در بیش از سی‌صد روایت، به این نکته اشاره شده است که امام مهدی(عج)، نهمین فرزند امام حسین(ع) است. نکتة قابل توجه، آن‌ است که در بیشتر احادیثی که از وجود مقدّس رسول اکرم(ص) دربارة حضرت ولی عصر‌(عج) نقل شده، با عناوینی چون: «از تبار پسرم، حسین»،«از نسل این پسرم» و «نهمین فرزند پسرم حسین» از حضرت مهدی(عج) یاد شده است.102

خود امام حسین(ع) نیز، در ضمن روایتی، این‌چنین به این حقیقت اشاره فرموده است: «قائم این امت، نهمین فرزند من است. او صاحب غیبت است و کسی است که میراثش را در حیاتش تقسیم می‌کنند»103.

ایشان، هم‌چنین در جای دیگری فرموده است: «رسول خدا  در بشارتی به من فرمود: ”تو امام، پسر امام و پدر ائمه هستی و نُه فرزند تو، ائمة ابرار و معصوم و امین‌اند و نهمین آنان، مهدی قائم(عج) است که دنیا را در آخر الزمان، پر از عدل و قسط می‌کند…‌”»104.

امام علی(ع) نیز در کلامی به فرزندش امام حسین(ع) می‌فرماید: «امیر بزرگان، نابودکنندة کافران، سلطانی که همه‌، آرزوی او را دارند و عقل‌ها در زمان غیبتش سرگردان می‌شود، نهمین فرزند تو است. او بین رکن و مقام، بر همه جای زمین و بر همة انسان‌ها و جنّیان ظاهر می‌شود. خوشا به حال افراد مؤمنی که زمان او را درک کنند؛ ملحق به او شوند و شاهد حکومت و ملاقات‌کنندة یارانش باشند»105.

2. القاب امام مهدی(عج) از زبان امام حسین(ع)

عیسی الخشاب می‌گوید: «از محضر امام حسین(ع) سؤال شد که آیا شما صاحب این امر هستید؟ آن حضرت فرمود: ”نه؛ بلکه صاحب این امر، کسی است که از میان مردم کناره‌گیری می‌کند و خون پدرش بر زمین می‌ماند و کنیة او کنیة عمویش خواهد بود”»106.

3. توصیف امام حسین(ع) از زبان امام مهدی‌(عج)

حضرت مهدی(عج)، در ضمن زیارتی موسوم به «زیارت ناحیه»107، خطاب به امام حسین(ع)، چنین می‌فرماید: «کُنْتَ رَبِیعَ الْأَیْتَامِ وَ عِصْمَةَ الْأَنَامِ وَ عِزَّ الْإِسْلَامِ وَ مَعْدِنَ الْأَحْکَامِ وَ حَلِیفَ الْإِنْعَامِ سَالِکاً فِی طَرِیقَةِ جَدِّکَ وَ أَبِیک…»108 ؛ «تو بهار یتیمان، ملجأ و پناهگاه مردم، عزّت اسلام، کانون احکام، هم‌‌پیمان بخشش‌‌ها و رهرو راه جدّ و پدرت بودی. برای اسلام و مسلمین، مهربان، برای حق، یاور، در هنگام بلا، صبور و بردبار و محافظ دین و نگهبان آن بودی.”

هم‌چنین ایشان، در ادامه، فرموده است: «کُنْتَ لِلرَّسُولِ وَلَداً وَ لِلْقُرْآنِ سَنَداً وَ لِلْأُمَّةِ عَضُداً وَ فِی الطَّاعَةِ مُجْتَهِداً حَافِظاً لِلْعَهْدِ وَ الْمِیثَاقِ نَاکِباً عَنْ سَبِیلِ الْفُسَّاقِ تَتَأَوَّهُ تَأَوُّهَ الْمَجْهُودِ طَوِیلَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ زَاهِداً فِی الدُّنْیَا زُهْدَ الرَّاحِلِ عَنْهَا نَاظِراً إِلَیْهَا بِعَیْنِ الْمُسْتَوْحِشِ مِنْهَا»109؛ «تو‌، برای رسول خدا، فرزند و برای قرآن، سند و برای امت، بازویی پرتوان بودی. در طاعت خدا، تلاش‌گر و نسبت به عهد و پیمان، حافظ و مراقب بودی. از راه فاسقان سر برمی‌تافتی. آه می‌کشیدی؛ آه کسی که به رنج و زحمت افتاده است. رکوع و سجود تو، طولانی بود و مانند کسی که از دنیا رخت برکشیده است، زاهد و پارسا بودی و با دیدة وحشت زده به دنیا نگاه می‌کردی.”

4. قائم و عاشورا

“قائم” از القاب مشهور حضرت حجت‌(عج) ‌ می‌باشد که در غالب احادیثی که از معصومین(ع) دربارة ایشان صدور یافته، وارد شده است. در وجه تسمیة حضرت مهدی(عج) به این نام، روایاتی نقل شده که از جملة آن، روایت امام صادق(ع) است. ایشان فرموده‌اند: «چون جریان شهادت امام حسین(ع) واقع شد، فرشتگان به درگاه الهی نالیدند و به خداوند عرض کردند: ” بار خدایا! آیا با حسین(ع) که انتخاب شدة تو و فرزند پیامبر(ص) تو است، باید این چنین رفتار شود؟”پس خداوند، شبح و سایة قائم(ع) را در حالت ایستاده، برای آن‌ها مجسم کرد و فرمود: “با این قائم از ستم‌کنندگان به حسین(ع)، انتقام خواهم گرفت”»110.

امام محمد باقر(ع) نیز در جواب به ابوحمزه‌ ثمالی که از علت اختصاص این لقب به حضرت مهدی(عج) پرسیده بود، به همین مطلب اشاره فرمودند.111

5. غیبت حضرت مهدی(عج)، از نگاه امام حسین(ع)

درباره غیبت آخرین پیشوای بر حق، احادیث زیادی نقل شده که برخی از این روایات، از ناحیة امام سوم، صادر گشته است. از جمله آن که ایشان فرموده‌اند: «برای او [مهدی موعود(عج)] غیبتی است که در آن، برخی، از دین برمی‌گردند و برخی دیگر، بر آیین خود استوار می‌مانند و در این راه آزارها می‌‌بینند. به آنان گفته می‌شود: ” اگر راستگو هستید، این وعده کی واقع خواهد شد؟”112 کسانی که بر این آزارها و تکذیب‌‌ها صبر کنند، همانند کسی هستند که شمشیر به دست گرفته و در پیشاپیش رسول اکرم‌(ص) جهاد می‌کند»113.

با توجه به این حدیث شریف، مشخص می‌شود که آسیب‌‌های سختی در این زمان، متوجه مسلمانان و شیعیان است که بارزترین آن، بی‌‌دینی و بد دینی است.

6. بشارت ظهور از زبان امام حسین(ع)

سالار شهیدان در این زمینه می‌فرماید: «در خاندان ما، دوازده مهدی هستند که نخستین آنان، علی بن ابی طالب(ع) و آخرین آنان، نهمین فرزند من و امام قائم به حق است؛ خداوند، زمین مرده را به وسیلة او زنده می‌کند و دین حق را بر تمام ادیان پیروز می‌گرداند…»114.

ایشان، هم‌چنین، در جایی دیگر فرموده‌اند: «اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را به قدری طولانی می‌فرماید تا آن‌که مردی از فرزندان من خروج نماید و زمین را پر از عدل و داد کند؛ هم‌چنان‌که پر از ظلم و جور شده بود. من از رسول خدا(ص) این چنین شنیدم»115.

این بشارت‌ها، در طول تاریخ، همواره بارقة امیدی برای عاشقان و شیفتگان مکتب اهل‌بیت(ع) و سبب حیات، رشد، بالندگی، حرکت و تلاش بوده است.

7. دلدادگی حضرت مهدی(عج) به امام حسین‌(ع)

فراهم نمودن شرایط و مقدمات ظهور حضرت ولی عصر(عج) و توفیق جنگیدن در رکاب آن بزرگوار، از موهبت‌‌های الهی است که نصیب عده‌‌ای از خواص می‌شود. در عظمت و شرافت خدمت‌‌گذاری و نصرت آن آستان بلند، همین بس که امام زمان (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) نیز عاشق جدّ بزرگوار خود و مشتاق خدمت به او است. آن حضرت، در زیارت ناحیة مقدسه می‌فرماید: «فَلَئِنْ أَخَّرَتْنِی الدُّهُورُ وَ عَاقَنِی عَنْ نُصْرَتِکَ الْمَقْدُورُ وَ لَمْ أَکُنْ لِمَنْ حَارَبَکَ مُحَارِباً وَ لِمَنْ نَصَبَ لَکَ الْعَدَاوَةَ مُنَاصِباً فَلَأَنْدُبَنَّکَ صَبَاحاً وَ مَسَاءً وَ لَأَبْکِیَنَّ عَلَیْکَ بَدَلَ الدُّمُوعِ دَماً»116؛ «اگر روزگار، مرا به تأخیر انداخت و مقدرات، مرا از یاری و نصرت تو در روز عاشورا باز داشت، اکنون، صبح و شام بر تو ندبه می‌کنم و به جای قطرات اشک، بر تو خون می‌گریم».

8. عاشورا روز ظهور

برخی از روایات، روز ظهور را جمعه و برخی دیگر، شنبه، معرفی کرده‌اند. در صورت صحیح بودن سند این دسته روایات، می‌توان مضمون آن‌ها را این‌گونه جمع کرد که روز جمعه، روز «ظهور» و روز شنبه، روز «استقرار و تثبیت قیام حضرت و نابودی مخالفان» است. اما مهم، آن است که قیام حضرت ولی عصر(عج)، مصادف با روز شهادت سیدالشهداء(ع) واقع می‌شود و این مطلب، ما را به ارتباط ویژة صاحبان این دو قیام، رهنمون می‌سازد.

امام جعفر صادق(ع) در این باره می‌فرماید: «قائم- درود خدا بر او باد- در شب بیست و سوم ماه رمضان، به نام [شریفش] ندا می‌شود، و در روز عاشورا، روزی که حسین بن علی(ع) در آن کشته شد، قیام خواهد کرد‌»117.

امام محمد باقر(ع) نیز فرموده است: «گویا حضرت قائم(عج) را می‌بینم که روز عاشورا که روز شنبه است، بین رکن و مقام ایستاده و جبرئیل، پیش روی او ندا می‌کند: “بیعت برای خدا است”. پس زمین را پر از عدل می‌‌کند؛ همان‌‌گونه که پر از ظلم و جور شده بود»118.

9. عدالت مهدوی در کلام امام حسین(ع)

مهم‌ترین و بارزترین جلوة حکومت امام زمان(عج)، عدالت می‌باشد.119 امام حسین(ع) در تعبیر زیبایی، گستردگی این عدالت را این گونه بیان می‌فرماید: «به هنگامی که قائم عدالت، قیام فرماید، وسعت عدلش، نیکوکار و بدکار را فرا می‌گیرد»120.

10. یاد امام حسین(ع) نخستین کلام حضرت مهدی(عج)

اولین کلام حضرت مهدی(عج)، متضمن یاد امام حسین(ع) می‌باشد. چنان‌چه محدث بزرگوار، شیخ علی یزدی حائری، نقل کرده است: «زمانی که قائم آل محمد(عج) ظهور کند، ما بین رکن و مقام می‌ایستد و پنج ندا می‌دهد:

ألا یا أهلَ الْعالَمِ أنا الإمامُ القائِمُ»؛ «‌ای جهانیان! من، امام قائم هستم.

ألا یا أهلَ الْعالَمِ أنا الصَّمْصَامُ الْمُنْتَقَمِ»؛ «ای اهل عالم! من شمشیر انتقام‌گیرنده هستم.

ألا یا أهلَ الْعالَمِ إنَّ جَدِّی الْحُسَینَ قَتَلُوهُ عَطْشاناً»؛ «ای اهل عالم! جدّ من، حسین(ع) را تشنه‌کام کشتند.

ألا یا أهلَ الْعالَمِ إنَّ جَدِّی الْحُسَینَ طَرَحُوُه عُرْیاناً»؛ «‌ای اهل عالم، جدّ من، حسین(ع) را عریان روی خاک افکندند.

ألا یا أهلَ الْعالَمِ إنَّ جَدِّی الْحُسَینَ سَحَقُوهُ عُدْواناً»؛ «‌ای جهانیان! حرمت جدّ من، حسین را از روی کینه توزی پایمال کردند.121

11. حضرت مهدی(عج) تکمیل کنندة سفر امام حسین(ع)

یکی از رابطه‌های دقیق بین این دو امام همام(ع) و قیامشان، مرکز حکومت آن دو است. امام حسین(ع) از مکه به جانب کوفه رهسپار بود و شاید با رسیدن به کوفه، مانند پدر بزرگوار خود، آن‌جا را مقرّ حکومت خویش قرار می‌داد؛ ولی سپاهیان یزید، راه را بر آن حضرت بستند و ایشان به ناچار در روز دوم محرّم، در کربلا منزل نمود.

اما زمانی که خورشید تاب‌ناک مکه ظهور کند، کوفه را به عنوان مقرّ حکومت خود، بر خواهد گزید. امام محمد باقر(ع) در این‌باره می‌فرماید: «مهدی قیام می‌‌کند و به سوی کوفه می‌‌رود و منزلش را آن‌جا قرار می‌دهد».122

12. خون‌‌خواهی حضرت مهدی(عج) از قاتلان امام حسین(ع)

سالار شهیدان به فرزندش امام سجاد(ع) فرمود: «سوگند به خدا؛ خون من از جوشش باز نمی‌‌ایستد تا این‌که خداوند، مهدی(عج) را برانگیزد. او به انتقام خون من، از منافقان فاسق و کافر، هفتاد هزار نفر را می‌کشد».123

13. یاری کردن امام حسین(ع)، یاری کردن امام مهدی(عج)

یکی دیگر از جلوه‌های روشن ارتباط، بین این دو اختر تاب‌ناک آسمان ولایت و امامت، از فرمودة پیامبر اکرم(ص) استفاده می‌شود که یاری نمودن امام حسین(ع) را نصرت امام عصر(عج) معرفی کرده‌اند. چنان‌چه، حضرت اباعبدالله(ع) در شب عاشورا به اصحاب خود فرمود: «همانا جدّم رسول خدا(ص) فرمودند: “فرزند من، حسین(ع)، در زمین کربلا، غریب و عطشان کشته می‌شود. پس کسی که او را یاری کند مرا و فرزند او، مهدی(عج) را یاری نموده است…»124.

14. فرشتگانِ یاور امام حسین(ع)، یاوران مهدی(عج)

یکی از ویژگی‌های قیام یوسف زهرا(س) برخورداری از نصرتِ فرشتگانی است که بر سر مزار حسین(ع) وقوف کرده‌اند. چنان‌چه امام رضا(ع) فرموده است: «همانا [در روز عاشورا] چهار هزار فرشته برای نصرت و یاری حسین(ع) به زمین فرود آمدند اما دیدند که حسین(ع) کشته شده است؛ از این رو، ژولیده و غبارآلود در نزد قبر آن حضرت، اقامت کردند و هم‌چنان هستند تا این که قائم، قیام کند و آنان با شعار «یا لثارات الحسین»، از یاوران آن حضرت باشند»125.

15. شعار سپاه حضرت مهدی(عج)

در میان شعارهای لشگر حضرت ولی‌ّ عصر(عج)، به روشنی می‌توان یاد و خاطرة امام حسین(ع) را مشاهده کرد.

علاوه بر انبوه روایات وارده که مؤید این مطلب هستند، در یکی از زیارات جامعه آمده است: «السَّلَامُ عَلَى الْإِمَامِ الْعَالِمِ الْغَائِبِ عَنِ الْأَبْصَارِ وَ الْحَاضِرِ فِی الْأَمْصَارِ وَ الْغَائِبِ عَنِ الْعُیُونِ وَ الْحَاضِرِ فِی الْأَفْکَارِ بَقِیَّةِ الْأَخْیَارِ الْوَارِثِ ذَا الْفَقَارِ الَّذِی یَظْهَرُ فِی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ ذِی الْأَسْتَارِ وَ یُنَادِی بِشِعَارِ یَا ثَارَاتِ الْحُسَیْنِ أَنَا الطَّالِبُ بِالْأَوْتَارِ أَنَا قَاصِمُ کُلِّ جَبَّارٍ الْقَائِمُ…»؛ 125«سلام و درود بر امامی که از دیده‌ها و چشم‌ها، پنهان و در شهر‌ها و دل‌ها حاضر است؛ کسی که باقی‌ماندة اخیار و خوبان و وارث شمشیر ذوالفقار است؛ آن بزرگواری که در بیت الله الحرام – که دارای پرده‌‌ها است- ظاهر می‌‌شود و به شعار «یا لثارات الحسین» ندا می‌‌کند و می‌‌فرماید: ”منم مطالبه‌کنندة خون‌‌های به ‌ناحق ‌ریخته. منم شکنند‌ة هر ستمگر جفا پیشه.

یاران حضرت مهدی(عج) نیز به پیروی از امامشان، شعار «یا لثارات الحسین» سر می‌دهند.

16. حضرت مهدی(عج) ویرانگر مساجد چهارگانه

امام محمد باقر(ع) فرموده‌اند: «کوفیان به جهت شادی از کشتن حسین(ع)، چهار مسجد ساختند: مسجد أشعَث، جَرِیر، سِماک و شَبَث بن رِبعی»126. هم‌ایشان، در جای دیگری فرموده‌اند: «هنگامی که قائم ما قیام کند، چهار مسجد را در کوفه ویران می‌سازد …».127

ج. ادعیه و زیارات

بررسی ادعیه و زیارات مربوط به سیدالشهدا(ع) و امام عصر(عج) یکی از مواردی است که می‌تواند ما را به ارتباط وثیق و تنگاتنگ میان این دو نور پاک، رهنمون شود. در این قسمت، به نمونه‌هایی از این ادعیه و زیارات اشاره می‌شود:

1. یاد حضرت مهدی(عج)، در میلاد امام حسین(ع)

در توقیع مبارک حضرت امام حسن عسگری(ع) برای قاسم بن علاء همدانی آمده است: «در روز تولد امام حسین(ع) این دعا را بخوان: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ الْمَوْلُودِ فِی هَذَا الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ بِشَهَادَتِهِ قَبْلَ اسْتِهْلَالِهِ وَ وِلَادَتِهِ بَکَتْهُ السَّمَاءُ وَ مَنْ فِیهَا وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ عَلَیْهَا… الْمُعَوَّضِ مِنْ قَتْلِهِ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ نَسْلِهِ وَ الشِّفَاءَ فِی تُرْبَتِهِ وَ الْفَوْزَ مَعَهُ فِی أَوْبَتِهِ وَ الْأَوْصِیَاءَ مِنْ عِتْرَتِهِ بَعْدَ قَائِمِهِمْ وَ غَیْبَتِه»؛ 128 «خداوندا! تو را به مقام مولود این روز می‌خوانم، کسی که پیش از به دنیا آمدنش، وعده و خبر شهادتش داده شد و آسمان و هر کس که در آن بود و زمین و هر کس بر روی آن بود، بر او گریه کرد… کسی که در عوض شهادتش، ائمه(ع) از نسلش و شفا در تربتش قرار گرفت و زمانی که پس از سپری شدن دوران غیبت قائم(عج) همراه با اوصیائی از عترتش رجوع می‌کند، فوز و رستگاری با اوست».

هم‌چنین، نقل شده است که در روز تولد امام حسین(ع)، جبرئیل امین، لوح‌نوشته‌ای را از طرف خداوند و به عنوان چشم‌روشنی، برای پیامبر(ص) هدیه آورد. رسول اکرم(ص) پس از آن که نوشته‌های لوح را مطالعه کردند، فرمودند: «سزاوار نیست که این چشم‌روشنی به شخصی غیر از فاطمه زهرا(س) سپرده شود».

اهمیت این صحیفه، به جهت آن است که در روز ولادت امام حسین(ع) نازل شده و شامل ذکر و یاد امام زمان(عج) است.129

در این صحیفه، آن‌جا که نوبت به نام مقدّس امام حسین(ع) می‌رسد، آمده است: «…جَعَلْتُ کَلِمَتِیَ التَّامَّةَ مَعَهُ وَ الْحُجَّةَ الْبَالِغَةَ عِنْدَهُ…»؛ «کلمة تامه و حجت بالغة خود (امام زمان) را با حسین(ع) و نزد او قرار دادم»130.

2. یاد حسین(ع)، در میلاد امام زمان(عج)

محدث بزرگوار، شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان آورده است: «با فضیلت‌ترین اعمال شب نیمة شعبان-که باعث آمرزش گناهان است- زیارت امام حسین(ع) می‌باشد. هر که می‌خواهد، روح صد و بیست و چهار هزار پیامبر با او مصافحه کند، امام حسین‌(ع) را در این روز زیارت کند»131.

3. شب قدر و یاد امام حسین(ع)

شب قدر، شب امام زمان(ع) است؛ چرا که ملائکه و روح، بر آن حضرت، نازل شده و تقدیر امور را در اختیار او می‌گذارند.

شیخ عباس قمی می‌نویسد: «بدان که احادیث در فضیلت زیارت امام حسین(ع) در ماه مبارک رمضان – خصوصاً شب اول و نیمه و آخر آن و به خصوص شب قدر – بسیار است»132.

از حضرت امام صادق(ع) نیز مروی است: «چون شب قدر فرا می‌رسد‌، منادی از آسمان هفتم و از بطن عرش ندا می‌کند که حق تعالی هر کسی را که به زیارت قبر حسین(ع) آمده، آمرزید».

4. دعای ندبه و یاد امام حسین(ع)

یکی از دعاهای بسیار مهم و با ارزش در نزد شیعه، دعای ندبه است که عاشقان حضرت ولی عصر(عج)، هر صبح جمعه دور هم گرد آمده و با خواندن آن، با حضرتش تجدید عهد و پیمان می‌کنند. در بخش‌هایی از این دعا، به جدّ بزرگوار امام زمان(عج)، سالار شهیدان اشاره می‌شود:

«أیْنَ الْحَسَنُ و أیْنَ الحُسَیْنُ أیْنَ أبناءُ‌ الْحُسَینِ»؛ «حسن(ع) کجا است؟ حسین(ع) چه شد؟ فرزندان حسین کجایند و چه شدند؟».

«أیْنَ الطّالبُ بِدَمِ الْمَقتولِ بِکَربَلا؟»؛ «کجاست کسی که طالب خون شهید کربلاست؟»

5. زیارت عاشورا و یاد مهدی(عج)

زیارت عاشورا- که از سوی امام محمدباقر(ع)، و در واقع از ناحیة خداوند متعال به شیعیان و شیفتگان، تعلیم داده شده است- دارای مضامین والایی است.

در یکی از قسمت‌های این زیارت، چنین آمده است: «ان یرزقنی طلب ثارک مع امام منصور من اهل بیت محمد»؛ «همانا من از خداوند، خون¬خواهی تو را در کنار امام یاری شده- که از خاندان پیامبر است- می‌طلبم».

و در قسمتی دیگر از این زیارت نیز، چنین حاجتی خواسته می‌شود: «ان یرزقی طلب ثاری [کم] مع امام هدی [مهدی] ظاهر ناطق بالحق منکم».

6. روز عاشورا و یاد حضرت مهدی(عج)

امام باقر(ع) فرمود: «یکدیگر را در روز عاشورا و در مصیبت امام حسین(ع) تعزیت گویید و بگویید: «عَظَّمَ اللَّهُ أُجُورَنَا بِمُصَابِنَا بِالْحُسَیْنِ ع وَ جَعَلَنَا وَ إِیَّاکُمْ مِنَ الطَّالِبِینَ بِثَأْرِهِ مَعَ وَلِیِّهِ وَ الْإِمَامِ الْمَهْدِیِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ »؛ «خداوند اجر ما و شما را در مصیبت حسین‌(ع) بزرگ گرداند و ما و شما را از کسانی قرار دهد که به همراه ولیّ امام حسین، مهدی آل محمد(ع)، به خون‌خواهی او بر می‌خیزند».133

هم‌چنین در دعایی که از امام صادق(ع) نقل شده است، می‌خوانیم: «أللَّهُمَّ رَبَّ الْحُسَیْنِ اشْفِ صَدْرَ الْحُسَیْنِ وَ اطْلُبْ بِثَأْرِه ».134

7. حرم امام حسین(ع) و دعای فرج

از جمله اماکنی که در آن، دعا برای تعجیل فرج مؤکد است، بارگاه ملکوتی سالار شهیدان است. صاحب «مکیال المکارم» در این‌باره می‌نویسد: «هر گاه مؤمن در حرم امام حسین(ع)، انواع ظلم و مصیبتی که بر آن حضرت و خاندانش وارد آمده را یاد کند و بداند که خون‌خواه آن جناب و انتقام‌گیرنده از دشمنان و ستم‌کنندگان به او، مولایمان صاحب‌الزمان(عج) است، عقل و مودتش او را خواهند برانگیخت که برای تعجیل فرج و ظهور آن حضرت دعا نماید و با تضرع و زاری این امر را از درگاه الهی بخواهد».

8. حقیقت انتظار در بارگاه امام حسین(ع)

در یکی از زیارت‌نامه‌های بارگاه ملکوتی امام حسین(ع)، آمده است: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنْ لَمْ أَکُنْ أَدْرَکْتُ نُصْرَتَکَ بِیَدِی فَهَا أَنَا ذَا وَافِدٌ إِلَیْکَ بِنُصْرَتِی قَدْ أَجَابَکَ قَلْبِی وَ سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ بَدَنِی وَ رَأْیِی وَ هَوَایَ عَلَى التَّسْلِیمِ لَکَ وَ الْخَلَفِ الْبَاقِی مِنْ بَعْدِکَ الْأَدِلَّاءِ عَلَى اللَّهِ مِنْ وُلْدِکَ فَنُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى یَحْکُمَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَ هُوَ خَیْرُ الْحَاکِمِین»؛135 «درود بر تو ‌ای فرزند رسول‌الله(ص).اگر چه من، زمان شما را درک نکردم تا شما را با دستم نصرت کنم، اما اکنون با قلب، گوش، چشم، بدن، رأی و همة خواسته‌‌هایم، تسلیم امر شما هستم و در راه نصرت شما و جانشینان شما- که راهنمایان به سوی خدا و از فرزندان شما می‌باشند- هستم. اکنون تمام نصرت و یاری من برای شما آماده است، تا هنگامی که خداوند اراده و حکم کند و او بهترین حاکمان است».

این فراز، معنا و مفهوم انتظار و کیفیت آمادگی برای ظهور امام زمان(ع) را روشن می‌سازد؛ چراکه همراه کردن جان و دل، عقل و سر، و رأی و خواسته‌ها در راه امام معصوم و مقدم داشتن او بر اراده و خواست خود، روح انتظار است.

د: تشرفات

در اینجا به ذکر دو نمونه از این تشرفات اشاره می‌شود:

1.عنایت حضرت مهدی(عج) به مجالس ذکر امام حسین(ع)

علامه امینی در جلد اول کتاب «الغدیر» می‌گوید: «در میان اصحاب ما مشهور است که خواندن قصیدة «ابن عَرَنْدَس» در هر مجلسی، موجب تشریف‌فرمایی حضرت بقیة الله – روحی له الفداه – به آن مجلس می‌شود.

خطیب بزرگ شیعه، مرحوم شیخ عبدالزهراء کعبی می‌گوید: «یک روز، بعد از ظهر، وارد صحن مطهر امام حسین(ع) شدم. شخصی در مقابل یکی از حجره‌های صحن شریف -که کتاب‌های مذهبی می‌فروخت و با من سابقة آشنایی داشت- مرا دید و گفت: «کتاب کوچکی دارم که به نظرم برای شما خوب باشد و در آن، اشعاری بسیار زیبا، مکتوب است. قیمت آن هم این است که یک بار آن را برایم بخوانی». کتاب را گرفتم و دیدم که کتاب مفید و سودمندی است؛ زیرا قصاید ابن عَرَنْدَس حلّی – که مدت‌ها دنبال آن می‌گشتم- در آن بود. در یکی از رواق‌ها نشستیم و من به خواندن آن اشعار برای کتاب‌فروش مشغول شدم و هر دو اشک می‌ریختیم که ناگهان سیدی از بزرگان عرب را دیدم که در برابرم ایستاده، به اشعارگوش می‌دهد و گریه می‌کند.

من، هم‌چنان به خواندن مشغول بودم تا به این ابیات رسیدم:

اَیُقْتَلُ ظَمْآناً حُسینٌ بِکَربلا

وَ فی کُلِّ عُضوٍ مِن اَنامِلِهِ بَحرٌ

وَ والدُهُ السّاقی عَلَی الحَوضِ فی غَدٍ

وَ فاطمَةُ ماءُ الفُراتِ لَها مَهرٌ

فَوا لَهفَ نَفسی لِلحُسین و ما جَنی

عَلَیه غَداةَ الطَّفِّ فی حَربِهِ الشِّمْرُ

ـ آیا حسین(ع) باید در کربلا تشنه به شهادت برسد، با آن‌که در هر انگشت او دریایی یافت می‌شود؟

ـ و با آن که پدرش علی(ع) در روز رستاخیز، مردم را از حوض کوثر سیراب می‌کند و آب فرات، مهریة مادرش فاطمه(س) است؟

ـ پس آه و فغان بر حسین(ع) و جنایت‌‌هایی که شمر در کربلا نسبت به حضرتش روا داشت.

شعر که به این‌جا رسید، گریة آن بزرگوار شدت گرفت. رو به ضریح امام حسین(ع) کرد و بیت «أ یقتل ظلمانا…» را تکرار ‌نمود و همچون زن جوان‌مرده شروع به گریستن کرد. همین که اشعار را به پایان رساندم، دیگر آن بزرگوار را ندیدم. برای دیدن ایشان، از صحن خارج شدم تا شاید او را بیابم؛ ولی ایشان را پیدا نکردم و به هر کجا رو نمودم، اثری نیافتم.گویا از برابر چشمانم غایب شده بود. به یقین دانستم که ایشان، حضرت حجت و امام منتظر(ع) بوده است».136

2. سفارش حضرت مهدی(عج) به زیارت عاشورا

محدث نوری، حکایت سید رشتی را چنین نقل می‌کند که: «حضرت به سید، دستور خواندن نافله (خصوصاً نافلة شب)، زیارت جامعه و زیارت عاشورا را داد و بعد از آن فرمود: شما چرا نافله نمی‌خوانید؟ نافله، نافله، نافله! شما چرا عاشورا نمی‌خوانید؟ عاشورا، عاشورا، عاشورا! شما چرا جامعه نمی‌خوانید؟ جامعه، جامعه، جامعه!».137

خاتمه

دولت حضرت مهدی(عج) و رجعت امام حسین(ع)

«رجعت»، مسأله‌ای است که در زمان ظهور، نمود پیدا می‌کند و در حقیقت حضرت ولی عصر(ع)، صاحب آن است. اولین امامی که در دولت کریمه، رجعت می‌کند، امام حسین(ع) است و ایشان همان کسی است که بعد از امام زمان(عج)، حاکم و امام حکومت می‌باشد.

چنان‌چه امام صادق(ع) در این‌باره فرموده‌اند: «اولین کسی که زمین به رویش شکافته می‌شود و به دنیا برمی‌گردد، حسین بن علی(ع) است».138

هم‌چنین از امام محمد باقر(ع) نقل شده است: «امام حسین(ع) در شب عاشورا به اصحابش فرمود: “شما را به بهشت بشارت باد. به خدا قسم که بعد از آن‌چه بر ما جاری می‌شود، تا زمانی‌ که خدای تعالی بخواهد، مکث خواهیم کرد؛ بعد از آن، خداوند ما و شما را در هنگامی که قائم ما ظاهر شود، بیرون خواهد آورد و از ظالمین انتقام خواهد کشید و ما و شما آنان را در سلاسل و اغلال، و گرفتار به انواع عذاب و نکال مشاهده خواهیم کرد…»139.

امام حسین(ع) هم‌چنین در روز عاشورا، باز از رجعت خود سخن گفته و فرموده‌ است: «من اولین کسی خواهم بود که زمین برای او شکافته می‌شود و رجعت می‌کند».140

امام صادق(ع) نیز در تأویل آیة شریفة «ثُمَّ رَدَدْنَا لَکُمْ الْکَرَّةَ عَلَیْهِم»141 فرموده‌اند: «مقصود، زنده شدن دوبارة امام حسین(ع) و هفتاد تن از اصحابش در عصر امام زمان(عج) است؛ در حالی که کلاه‌خودهایی طلایی بر سر دارند و به مردم، رجعت و زنده شدن دوبارة حضرت حسین(ع) را اطلاع می‌دهند تا مؤمنان به شک و شبهه نیفتند».

فرصت ها

شناختن پیوندها و ارتباطات میان قیام امام حسین(ع) و قیام امام زمان(عج)، فواید و فرصت‌هایی را پیش روی ما می‌گذارد که از جملة آن، این موارد است:

1. به کمک این شناخت، می‌توان اندیشید و فرهنگ غنی شیعه را تبیین و پالایش نمود.

2. با توجه به مشابهت یاران هر دو قیام (نقش جوانان و زنان در هر دو دوره) و اشتراک اهداف هر دو نهضت، عرصه را برای حضور و ظهور امام زمان(عج) ‌فراهم کرد.

3. با توجه به مبحث «مدیریت تحول» می‌توان از نهضت امام حسین(ع)، برای بسط و تعمیق اندیشة انسان مدرنِ عصر غیبت، بهره جست و نگذاشت تکرار تاریخ، خاطره‌های تلخ و سیاه را استمرار بخشد.

عبرت ها

1. همان‌طور که وضعیت نابسامان اجتماعی و سیاسی عصر امام حسین(ع)، منجر به شهادت غریبانة ایشان شد؛ امروز نیز وضعیت نامطلوب اجتماعی به طولانی شدن غیبت می‌انجامد.

2- مردمی که حاضر به همکاری با حسین(ع) نشدند، انسان‌ها‌یی به ظاهر متدین بودند که نماز می‌خواندند، قرآن تلاوت می‌کردند، روزه می‌گرفتند و به حج می‌رفتند؛ اما عبادت‌هایشان خالی از روح ولایت بود142 و به همین علت، وقتی امام زمانشان در هشتم ذی‌حجه، مکه را به سمت کوفه ترک کرد، آن‌ها به سوی منی و عرفات رفتند…

این مسئله، تهدیدی بسیار جدی برای ما است؛ چراکه نباید از وجود امام عصر(عج) غافل بود و سرگرم دنیا و یا حتی غرق در عبادت بدون ولایت شد.

3. همان‌طور که انسان‌‌های زمان امام حسین(ع) در برابر وجدان تاریخ و در محکمة عدل خداوند متعال، محکوم و مجرم می‌باشند، امروز نیز کسانی که به استنصار امام زمان(عج) لبیک نمی‌گویند، مقصر و مجرم‌اند.

سخن پایانی

حضرت امام حسین(ع) در عالم مکاشفه، به یکی از بزرگان قم فرمودند: «… مهدی ما در عصر خویش مظلوم است. تا می‌توانید دربارة او سخن بگویید و قلم‌فرسایی کنید. آن چه دربارة او بگویید، دربارة همة معصومان(ع) خواهد بود؛ چراکه حضرات معصومین، همه در عصمت، ولایت و امامت، یکی هستند؛ اما چون عصر، عصر مهدی ماست، سزاوار است مطالب، دربارة او گفته شود… باز تأکید می‌کنم که دربارة مهدی ما زیاد سخن بگویید و بنویسید. بیش از آن چه نوشته و گفته شده، باید درباره‌اش نوشت و گفت»143.

نتیجه

عاشورا، شور انتظار و شوق ظهور را مضاعف می‌کند؛ از این رو، عزاداران حسینی، با یک چشم بر مصائب اباعبدالله الحسین(ع) گریه می‌کنند و با چشم دیگر، افق‌ ظهور را رصد می‌نمایند.

امروز باید با چشمان اشک‌بار و با لبان مترنم به دعای فرج، بیرق عزای حسین(ع) و پرچم سبز انتظار را به دوش گرفت و با یک دست، در رثای حسین(ع)، بر سر و سینه زد و با دست دیگر، رو به آسمان، برای ظهور، دعا نمود.

کی شود مهدی بیاید یا حسین/ کربلا را او گشاید یا حسین/کی شود آوای تو از نای او/ در کنار کعبه آید یا حسین/می‌شود با یا لثارات الحسین/نهضتی برپا نماید یا حسین/کی شود گیرد ز دشمن انتقام/شعر پیروزی سراید یا حسین/کی شود آن روضه‌خوان خون‌جگر/سوز این دل را فزاید یا حسین144

نویسنده: حجت الاسلام محمدرضا فوادیان