گروه اندیشه – رجانیوز: امکان عملی تحقق تمدن اسلامی در عصر غیبت امام معصوم، باید مقوله مهمی برای اندیشیدن باشد، خصوصا برای دلبستگان به انقلابی که رسالت خود را ساختن جامعه خود با منطق و روش اسلام قرار داده است. شاید همین میزان از اهمیت موضوع بود که شنیدن گزاره‎ای از زبان یکی از پیشکسوتان عرصه روزنامه‎نگاری انقلابی را که سال‎هاست به حوزه اندیشه هجرت کرده، آنهم در یک روزنامه اصلاح‎طلب کمی تعجب برانگیز و البته دشوار کرد. مهدی نصیری در مصاحبه‎ای که با روزنامه اعتماد داشت، حاصل اندیشیدن سال‎های اخیر خود را در یک جمله بیان کرد که «تحقق تمدن تراز اسلامی در عصر غیبت ممکن نیست.»

همین موضوع بهانه‎ای شد تا دکتر حسین کچوئیان، استاد برجسته جامعه شناسی با وجود کسالت در مناظره‎ای رو در رو با مهدی نصیری حاضر شود و این گزاره به بحث و چالش گذاشته شود.

آنچه در ادامه می‎خوانید، متن مناظره تفصیلی و سه ساعته مهدی نصیری و دکتر کچوئیان پیرامون امکان و یا عدم امکان تحقق تمدن تراز اسلامی در عصر غیبت است که هفته نامه پنجره بانی برگزاری آن بوده است:

بهانه دعوت ما از دکتر کچویان عطف به صحبت‎‎‎ها و مصاحبه‎‎‎های اخیر آقای مهدی نصیری در یکیاز روزنامه‎‎‎های کثیرالانتشار بود که بازتاب‎‎ها و تحلیل‎‎‎های فراوانی را در پی داشت. بخشی ازصحبت‎‎‎های ایشان تکرار مطالب قبلی است و بحث جدیدی نیست جز مواردی که گویا اخیرا روی آنمتمرکز شده‎اند؛ بحث امکان تحقق تمدن با کلیدواژه تراز اسلامی در عصر غیبت، که به گفتهخودشان در سیر مطالعات جدیدی که داشته‎اند، درباره آن نتایج جدیدی کسب کرده‎اند و امروزنگاهی متفاوت نسبت به دیروز دارند. پیشنهاد می‎کنم بحث را از همین نقطه آغاز کنیم. به‎عنوانفتح باب درخواستم این است که با توجه به اهمیت «تمدن» در این بحث، جناب نصیری ابتدا تعریفخود را از واژه تمدن ارائه دهند.

نصیری: به‎نظر من اگر سیاست، فرهنگ، اقتصاد و اجتماع جامعه‎ای در فرم و محتوا و نیز ساختار‎‎های معیشتی‎و سلوک فردی و اجتماعی براساس موازین دینی و اسلامی باشد، آنگاه می‎توان گفت مدینه اسلامی و جامعهمتمدن اسلامی محقق شده است و اگر غیر از این باشد غیراسلامی می‎شود. آنچه نفی می‎کنم این است کهما نمی‎توانیم در عصر غیبت، جامعه‎ای را شکل بدهیم که مثلا بالای 50 درصد، فرض کنید 70ـ 80 درصد اسلامیباشد که من تعبیر به تراز اسلام می‎کنم. گرچه تحقق نسبی‎ آن ممکن است و همین الان ما نسبیتی از تمدناسلامی و شیعی را در جامعه خودمان داریم و البته این نسبت تا اندازه‎ای می‎تواند قابل افزایش یا کاهش باشد.

شما زمانی که قدرت و حکومت را در دست ندارید، این نسبت کم می‎شود ولی با در دست گرفتن قدرت وحکومت، این نسبت افزایش پیدا می‎کند. البته گاهی هم ممکن است با وجود قدرت داشتن و اعمال بد قدرت ومدیریت، اثر معکوس بگذارید که البته معتقدم انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی در نسبت فوقاثر مثبت و افزایشی داشته است.

کچویان: شما تمدن و مدنیت را یکی فرض کرده‎اید چون وقتی می‎گوییم تمدن، گستره وسیع‎تر از جامعه مد نظراست. اما منظور شما در اینجا مدنیت است و عبارت تراز جامعه اسلامی هم از آن حکایت می‎کند. اول بگویید کهجامعه تراز اسلامی چه زمانی محقق شدنی است؟ و وقتی که محقق شد وضعیت آن به چه شکل خواهد بود؟

نصیری: اولین شرط تحقق جامعه و تمدن تراز اسلامی حضور و بسط ید امام معصوم (علیه‎السلام) است. بدوناین مسئله که در ادامه چرایی آن را توضیح خواهم داد، امکان تحقق جامعه و دولت تراز دین وجود ندارد.

کچویان: نکته من همین است، شما شرطی را که شرط تحقق جامعه دینی است، به‎عنوان اصل نگیرید. اینگزاره که چون امام نیست پس جامعه دینی محقق نمی‎شود محل نزاع است چون کسانی که می‎گویند و ادعادارند در عصر غیبت رسیدن به تمدن ممکن است، حواسشان است که امام نیست ولی در عین حال می‎گویندکه چیز‎‎هایی می‎شود، هست و ممکن است بشود؛ شما بگویید زمانی که امام معصوم باشند و مبسوط‌الید همباشند، چه جامعه‎ای را محقق می‎کردند که در غیر آن صورت، این ‎جامعه‎‎‎هایی که ما محقق کنیم شبیه آننیست؟

نصیری: ائمه معصومین (علیهم‌السلام) جامعه‎ای را محقق می‎کردند که 70 یا 80 درصد مناسبات سیاسی‎،اجتماعی و اقتصادی آن در فرم، محتوا و ساختار‎‎ها منطبق با موازین دینی بود. چیزی که الان در عصر غیبت ‎ـ‎‌به‎دلیل غیبت و ادله دیگر ‎ـ‎ امکان تحقق ندارد و در یک برآیندسنجی نهایی چیزی در حد 20 یا 30 درصد تمدناسلامی محقق می‌شود. برآیند می‎گویم چون ممکن است در عرصه‎‎‎های مختلف توان شما برای تحقق موازیناسلامی متفاوت باشد؛ جایی 70 درصد و جایی 10 درصد و جایی هم ممکن است فقط شیب فساد را کم کنیدو… .