طبق گفته ادیبان و مفسران کلمه «إنّما» برای حصر است. و در آیه 55 سوره مبارکه مائده که می فرماید: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ»؛ برای بیان حصر ولایت و سر پرستی مردم به ترتیب در خدا، رسول خدا(ص) و مؤمنین اقامه کننده نماز و پرداخت کننده زکات در حال رکوع است.طبق ظاهر آیه ویژگی ایمان و اقامه نماز و پرداخت زکات در حال رکوع، نشانه های عام و خاص برای تشخیص مؤمنینی است که صلاحیت و لیاقت ولایت و سر پرستی امت اسلامی را دارند.ایمان، اقامه نماز و پرداخت زکات نشانه های عام است و پرداخت زکات در حالت رکوع نشانه ی خاص.
از آنجا که همه مؤمنانِ اقامه کننده ی نماز و پرداخت کننده ی زکات نمی توانند به طور طبیعی ولیّ امّت شوند، زیرا که مراتب علمی و توان عملی آنها در اداره جامعه، و ایمان و اخلاصشان در نماز و زکات فرق می کند، پس باید نشان خاص باشد که فرد صلاحیت دار و لایق سر پرستی امت را معرفی کند. قید و نشان «هم راکعون» او را معرفی کرده است.
به لحاظ عرفی، عقلی و ادبی ایراد ندارد که تعبیر « هم راکعون» عام و جمع آورده شود اما اراده ی خاص از آن شود.
صیغه جمع آوردن کلمه ی اسم فاعل «راکعون» به دنبال افعال جمع هم می تواند به خاطر سجع و هماهنگی با آخر آیات قبل باشد و هم به خاطر احترام ویژه به کسی که زکات در حال رکوع پرداخت کرده است.
در شأن نزولهای آیه که سنی و شیعه آن را نقل کرده اند آمده است که سائل و نیازمندی وارد مسجد شد و درخواستی کرد، کسی از مؤمنان به جز علی ابن ابی طالب(ع) به درخواست او پاسخ نداد. لذا گفته شده ایشان تنها و اولین کسی بود که در حال اقامه نماز و در رکوع متعارف نماز زکات به فقیر و سائل پرداخت کرد.
آوردن کلمه «إنّما»ی دالّ بر انحصار، و گزارش پرداخت زکات در حال رکوع، بیان پذیرش عمل پرداخت زکات در حال رکوع از علی ابن ابی طالب(ع) و یک نشانه خاص بر اراده الهی بر ولایت و سر پرستی او است.
پس می توانیم از ظاهر آیه و شأن نزولهای آن بفهمیم که مراد از رکوع چیست؟ و رکوع کننده کیست؟
با توضیح و تفسیر فوق معلوم می شود که اولاً، هر ولیّ خدایی اوصاف و نشانه های عام و خاص دارد. ثانیاً، ولیّ خدا باید تمام نشانه های عام و خاصش بر ولایت از سوی خدا معرفی شود. ثالثاً، آیه تمام مؤمنینی که ولیّ خدا شده یا می شوند و در حال نماز زکات پرداخت کرده یا می کنند را شامل نمی شود، بلکه تنها مؤمنی را شامل می شود که اعلام پذیرش عمل خاص او به عنوان یک نشانه از سوی خدا شده و با توجه به سایر نشانه ها و اوصاف بر ولایت و سر پرستی امت از طرف او اراده شده است. (لطفا دقت کنید)
موفق باشید.
جهت اطلاع بیشتر ر. ک: به تفاسیر المیزان، تسنیم و نمونه ذیل آیه مورد بحث مراجعه کنید.