سؤال کننده گرامی باعرض سلام متقابل:
متاسفانه اخیرا شاهد آنیم که هجمه های وسیعی علیه شیعه شدن ایرانیان در زمان صفویه صورت گرفته است و برخی متعصبان و جاهلان سعی بر آن دارند که این امر را تحمیلی و با زور و کشتار جلوه دهند در حالی که حقیقت غیر این است.
بی تردید رسمیت بخشیدن به مذهبی که در ظاهر با مذاق و باورهای عامه مردم در قلمروی وسیع و پر جمعیت و آشوب زده همخوانی نداشت، به شکلی که مذهب جدید نه تنها رسمیت یابد، بلکه یکی از ارکان و پایه های اصلی هویت مردم آن و عامل خیزش ها و قیام های بعدی در آید، نه تنها از دست یک شخص(شاه اسماعیل صفوی)، بلکه از عهده اهل اختصاص نیز ساخته نبود و عقلا نیز قابل قبول نیست که یک گروه بتوانند به این سرعت آئین یک سرزمین را تغییر دهند . آری علت این امر این بود که استعدادها و زمینه های بسیار درخشان، پویا و رو به رشدی در ایران وجود داشته که بستر مناسبی برای استفاده این افراد فراهم ساخته است .
اصولاً آیا پذیرفتنی است که مقبولیت و پذیرش یک مذهب یا آیین را کاری یک شبه، سیاسی و به عنف و زور و ضرب شمشیر دانست؟ و آن را محتاج کارکرد و فرایندی طولانی و تعامل عناصر گوناگون و به هم پیوسته اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی اقتصادی ندانست؟
به جرئت می توان گفت: ایران همزمان با ظهور اسماعیل، آماده ورود به دروازه های تشیع و پذیرش آن بود و مشاوران اسماعیل و شاید خود وی نیز به درستی اوضاع زمان و نیازهای جدید را درک کرده بودند، لذا به خود اجازه ندادند این فرصت تاریخی را از دست بدهند. این اقدام شاه اسماعیل در منابع عصر صفوی به گونه ای انعکاس یافته است که نویسندگان معاصر آن را دستمایه برخی نظرات و آرای خود در مورد گسترش تشیع در ایران قرار داده اند و پذیرش عمومی آن را مرهون اعمال قدرت نظامی و خشونت دانسته اند.
اگر به سابقه تشیع در ایران نگاهی بیندازیم خواهیم دید تا چه اندازه ایران آماده پذیرش مذهب تشیع بوده است.
تاریخ تشیع در ایران نشان مى دهد که ایرانیان از قرن اول به تدریج مرحله به مرحله به تشیع گرویدند و در هر مرحله اى این گرایش عمیق و گسترده تر گردید.
از سوى دیگر مى بینیم تشیع ایرانیان غالباً اثنى عشرى بوده است. گرچه در برخى از بُرهه ها در مناطقى از ایران شیعه زیدیه یا اسماعیلیه، بوده اند؛ ولى آنها هم به مرور تشیع دوازده امامى را برگزیده اند.
برخى از کوته بینان یا غرض ورزان، عوامل بى اساس و بى پایه اى براى گرایش ایرانیان به تشیع ذکر کرده اند. اما حقیقت این است که منشأ تشیع در ایران، همان روح اسلام خواهى آنها بوده است که از تبعیضات ناروا و ستم به ستوه آمده بودند و چون عدالت و روح اسلام را در على (ع) و پیشگامان تشیع مثل سلمان یافتند به سراغ آن رفتند. تشیع بیش از آن که در میان ایرانیان مطرح شود، در میان بنى هاشم و برخى از عربها مطرح شد و مراحلى را طى کرد. تشیع ایرانیان نیز سیر تدریجى داشت که به مراحل آن اشاره مى شود:
الف. مرحله اسلام گرایى ایرانیان در نیمه نخست قرن اول و نقش سلمان فارسى در این راستا.
ب. مرحله امامت پربار امام على (ع) در کوفه و همراهى موالى ایرانى با آن حضرت.
ج. نهضت امام حسین (ع) و پیامدهاى آن.
د. جنبش عظیم فرهنگى و علمى امام صادق (ع) و نقش آن در تشیع ایرانیان.
ه. مهاجرت اشعرى ها و اعراب به قم و ایجاد نخستین پایگاه تشیع و گسترش آن در ایران.
و. مهاجرت امام رضا به خراسان و نقش علویان و شاگردان ائمه اطهار در گسترش تشیع در ایران.
ز. نقش عالمان بزرگ شیعه در توسعه تشیع در ایران و دیگر نقاط جهان.
ح. نقش فرمانروایان مثل آل بویه، سلطان محمد خدابنده و صفویه در گسترش تشیع در ایران.
همه این مسائل سبب شد که زمان صفویان ایران آماده پذیرش کامل مذهب تشیع باشد و ایرانیان خود با میل و رغبت مذهب تشیع را گسترش دهند.