باراک اوباما، چهارشنبه گذشته در مورد «راهبرد آمریکا برای مقابله با داعش» سخنرانی کرد و گفت: بر اساس این راهبرد، نیروی هوایی آمریکا مواضع این گروه را «در هر کجایی که باشند»، هدف قرار داده و نیروهای محلی هم‌پیمان با آمریکا، عملیات زمینی را بر عهده می‌گیرند. وی با اشاره دیرهنگام به این که داعش گروهی اسلامی نیست، بلکه یک سازمان تروریستی است، از ایجاد یک ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا برای مقابله با تروریست های داعشی سخن گفت. اوباما در سخنان خود ادعا کرد که هدف آمریکا از مقابله با داعش ایجاد آرامش در منطقه و نجات مردم مردم از خطر داعشی هاست!

به دنبال این موضوع، جان کری، وزیر خارجه اوباما، با سفر به ترکیه، آماده سازی مقدمات رویکرد جدید آمریکا را کلید زد. وی بدون توجه به نقش صریح آمریکا، ترکیه، عربستان، قطر و… در ایجاد و پرورش سازمان تروریستی داعش، درباره یک ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا و با حضور ترکیه، کانادا، فرانسه، استرالیا و… سخن گفت. جان کری در این اظهارات نمایشی نه تنها به نقش جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تروریست های داعش اشاره نکرد، بلکه در یک دشمنی آشکار جمهوری اسلامی ایران را متهم به حمایت از تروریسم کرد.

کم رنگ جلوه دادن نقش ایران در مقابله با تروریسم توسط جان کری و دیگر مقامات آمریکا و اتهامات واهی آنها به جمهوری اسلامی ایران، موضوعی است که خود آنان از اشتباه بودنش آگاهند و برخی از نخبگان آمریکا طی یک سال گذشته بارها از ضرورت تعامل واشنگتن با تهران جهت حل مشکلات خود در خاورمیانه سخن گفته اند. تازه ترین نمونه اظهارات برژینسکی در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی سی.‌ان.‌ان است که تصریح کرد: آمریکا به تنهایی نمی‌تواند با حملات هوایی، تروریست‌های داعش را نابود کند و کشورهای مسلمان از جمله ایران نیز باید در این مساله ایفای نقش کنند.

از سوی دیگر منابع مطلع از اوضاع عراق تصریح می کنند که از ابتدای بحران داعش در عراق، مقامات آمریکائی به اشکال مختلف برای جلب همکاری ایران در مقابله با داعش تلاش گسترده ای به عمل آورده و حتی با ارتباط گیری با سفرای ایران و برخی سطوح دیگر به دنبال درخواست کمک از ایران برای مبارزه با داعش بوده اند، اما آمریکائی ها بعد از این که با پاسخ منفی ایران مواجه شدند، با سردرگمی و وارونه سازی این موضوع، از مناسب نبودن شرایط برای دعوت از ایران در پیوستن به آنچه از آن بعنوان ائتلاف ضد داعش نام می برند ، سخن گفتند.

بنابراین هوچی گری های آمریکا علیه ایران چندان نیاز به رد کردن ندارد، مسئله اصلی در اینجا این است که عملیات آمریکا علبیه داعش تا چه اندازه واقعی است و اهداف واقعی آمریکا از این تصمیم چیست؟

با توجه به عملکرد داعش طی یک ماه گذشته، یعنی ورود به منطقه کردستان عراق و حتی اشغال بخش هایی از اربیل، تهدید ترکیه و اردن به عنوان متحدان آمریکا، ابراز ترس عربستان از خطر داعش، جدی شدن خطر بازگشت عناصر اروپایی و امریکایی عضو داعش به کشورهای خود و در نهایت اعدام دو خبرنگار آمریکایی توسط داعش، واشنگتن و متحدان منطقه ای او بالاخره عمق خطر اقدامات خودسرانه داعش را درک کردند و جهت محدودسازی آن در دایره اختیار خود تصمیم به اقدام علیه داعش گرفته اند. داعش با این اقدامات نشان داد که حد و مرزی برای فعالیت های خود نمی شناسد و به ویژه منابع انرژی عربستان و دیگر کشورهای عربی را می تواند مورد تهدید جدی قرار دهد. نباید فراموش کرد که داعشی ها طی اقدامات خود در سوریه و عراق، طعم غارت منابع نفتی را چشیده اند و از همین رو به منابع نفتی شبه جزیره عربستان چشم دارند. طبق اخبار منتشر شده تولید روزانه 125 هزار بشکه نفت دنیا در اختیار تروریست‌های داعش است. از قرائن قابل فهم است که داعش روزانه حدود 200 تانکر نفت ارزان به ترکیه می‌برد و به واسطه‌ها می‌فروشد و روزی 3 تا 5 میلیون دلار درآمد نفتی به دست می‌آورد.

بنابراین داعش اکنون نقطه مقابل آمریکا و متحدان وی قرار گرفته و تصمیم دولت آمریکا برای مقابله با این سازمان تروریستی را ظاهرا می توان یک تصمیم واقعی دانست، اما در عین حال این یک تصمیم بسیار فریبنده است که تنها در جهت تأمین منافع امریکاست.

دولت اوباما به دلایلی که می آید، نمایش ائتلاف بین المللی علیه داعش را راه انداخته، لکن در عمل منفعت این اقدام چندان متوجه مردم منطقه نیست و امریکا اهداف کاملا سیاسی از این برنامه دارد: اولا حملات آمریکا و چند کشور غربی به داعش بیشتر هوایی خواهد بود و خطر تروریست های داعشی با این حملات از سر مردم منطقه دفع نمی شود، بلکه تنها منجر به عقب نشینی داعشی ها از اقدام علیه منافع آمریکا و متحدان واشنگتن خواهد شد.

ثانیا اساسا آمریکا به دنبال پاک سازی داعش از منطقه نیست، بلکه به دنبال تغییر آریش نظامی و سازمانی این گروه است تا بتواند کنترل بیشتری بر آن داشته باشد. امریکا گروه های تروریستی منطقه را همچنان برای مواقع لازم در وضعیت نیمه فعال و کنترل شده باقی می گذارد. مثال واضح در این زمینه طالبان و القاعده است که همچنان به عنوان قطعه ای از پازل سیاست های آمریکا در صحنه افغانستان، پاکستان و دیگر مناطق خاومیانه حضور دارند و حملات آمریکا به آنها خطرشان را از سر مردم منطقه دفع نکرده است.

بنابراین اهداف واقعی امریکا در ایجاد ائتلاف بین المللی علیه داعش چیزی غیر از نجات منطقه از خطرات داعش است که اوباما مدعی شده است. می توان دو هدف بارز را در این زمینه مشاهده کرد:

1- آمریکا با تبلیغات گسترده ای که در زمینه ضرورت ایجاد یک ائتلاف بین المللی برای مقابله با داعش تحت رهبری خود راه انداخته، می خواهد اتهامات و بلکه جرائم خود طی سالهای اخیر در حمایت از داعش و مشارکت در جنایت های این تروریست ها را پاک کند. مهره های آمریکایی برای سران واشنگتن یک تاریخ مصرف دارند که با پایان تاریخ انقضای آنان، هزینه نگهداری آنها بر هزینه دور انداختنشان سنگینی می کند. اکنون هزینه ای که آمریکا در زمینه بی آبرویی و تهدید منافع خود از سوی داعش برآورد می کند بر هزینه حمایت از آن می چربد و بنابراین سران کاخ سفید تصمیم به مقابله با داعش تحت یک ائتلاف بین المللی گرفته اند تا هم هزینه های خود را کاهش دهند و هم منافع دیگری را تأمین نمایند.

این وضعیت شباهت فراوانی با نوع مواجه آمریکا با طالبان بعد از حادثه یازده سپتامبر دارد که طی آن جمهوری خواهان کاخ سفید با ترسیم یک سری اهداف تخیلی به دنبال بسیج سراسری دنیا تحت فرماندهی خود برای مقابله با تروریسم و ایجاد یک نظم نوین جهانی بودند و دست آخر هم جز دادن هزینه فراوان و شکست چیز دیگری عاید آنها نشد. در این جا یاد سخن یکی از مقامات سوری می افتیم که می گفت آمریکائی ها شناخت تصویری و هالیوودی از تحولات خاورمیانه دارند. شاید آنان تحولات واقعی را همانند یک فیلم و قصه می بینند که می توانند هرگونه بخواهند رخدادها را به نفع خود مدیریت کنند. این راه جز هزینه دادن و افزایش شمار معترضان 99 درصدی جامعه آمریکا چیز دیگری در برنخواهد داشت.

2- وجه دیگر نمایش اوباما در مقابل رقبای جمهوری خواه خود است که می خواهد جایگاه سیاسی خود را بالا ببرد. به ویژه این که انتخابات میان دوره ای آمریکا در پیش است و جمهوریخواهان برای غلبه بر دموکرات ها به تکاپو افتاده اند. در چنین وضعیتی به گفته بسیاری از کارشناسان، باراک اوباما در صحنه داخلی آمریکا موفقیت و دستاورد بسیار ناچیزی داشته و در یک موقعیت سیاسی پائین قرار دارد. در زمان وی جنبش 99 درصدی مردم آمریکا شکل گرفت و وعده های او در زمینه رفاه و بهداشت در آمریکا چندان عملیاتی نشده است. اوباما از مدت ها قبل تلاش کرد این بی اعتباری در داخل را به نوعی در صحنه خارجی جبران کند و با یک دیپلماسی فعال در موضوع هسته ای ایران، به زعم خود دولتش را حل کننده چالش هسته ای با تهران جلوه دهد، اما فشار لابی صهیونیسم و عدم شجاعت اوباما، رفتار متناقضی را از وی به نمایش گذاشت و در حالی که از ضرورت رسیدن به توافق جامع هسته ای با تهران سخن می گوید، تحریم های جدیدی را نیز علیه کشورمان تصویب می کند.

از سوی دیگر حمایت بی شرمانه اوباما از جنایت های صهیونیست ها در حق مظلومان غزه، تنفر افکار عمومی منطقه از دولت آمریکا را افزایش داده و بنابراین اوباما در عرصه خارجی نیز نتوانسته اعتباری را برای خود دست و پا کند، ضمن این که وی در موضوع اوکراین نیز بازی را باخت و هرچند تحریم های سنگینی علیه روسیه اعمال کرده، اما نتوانست مانع تجزیه سرزمینی اوکراین شود.

اوباما در چنین وضعیتی می خواهد با نمایش رهبری یک ائتلاف بین المللی علیه داعش، فرصت دیگری را برای کسب وجهه و اعتبار خود با تکیه بر مسائل منطقه فراهم کند. به عبارت بهتر منطقه خاورمیانه همچنان صحنه رقابت دموکرات ها و جمهوریخواهان آمریکاست وهزینه های آن را مردم بی گناه منطقه و نیز فقرای آمریکا می پردازند.

نکته پایانی این که آمریکائی ها با شعار تشکیل یک ائتلاف بین المللی علیه داعش، تعدادی از مهره هایی که داعش را ایجاد کرده اند، دور خود جمع نموده و بی توجه به نقش مؤثر جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تروریسم تکفیری می خواهد نمایش سیاسی خود را تکمیل کند. این ائتلاف بدون حضور ایران اساسا بی خاصیت خواهد بود و اقدامات آمریکا، ترکیه، عربستان و… که حساب های بانکی سران داعش در این کشورهاست و هتل های آنان از مهره های داعش پذیرایی می کنند، علیه سازمان تروریستی داعش رنگ و بویی سطحی، نمادین و سیاسی خواهد داشت و نتیجه آن به خط کردن دوباره داعش و دواعش علیه جبهه مقاومت و مردم منطقه با سازماندهی دیگری خواهد بود.

حمزه عالمی، بصیرت، 23 شهریور 1393