ائمه جمعه و سخنان تلخ و شیرین

جایگاه امامان جمعه در مسائل روز کشور فارغ از عمومی یا تخصصی‌بودن، از اهمیت بالایی برخوردار است. آن‌ها با خطبه‌هایی که قرائت می‌کنند، علاوه بر انتقال پیام، بعضا دیدگاه شخصی‌شان درباره مسائل مختلف را نیز ابراز می‌کنند. شاید در مسائل کلان، خط‌مشی یکی است و پیام آن‌ها منطبق با خط کلی است که از قبل در دستور کار قرار می‌گیرد، ولی درباره مسائل جزئی‌تر، اغلب چنین نیست و در میان صحبت‌ها و اظهارنظر‌های آن‌ها تناقض یا اختلاف دیدگاه مشهود است. مقوله ورزش می‌تواند یکی از این مسائل جزئی باشد که گاهی با رفتار دوگانه‌ای از سوی ائمه جمعه مواجه شده است. کلیت آن مورد قبول همگی است، ولی تناقض‌ها زمانی مشخص می‌شود که پای زنان به عرصه ورزش کشیده شود.

حضور در میادین و ورزشگاه‌ها

ائمه جمعه جدای از مردم کوچه و بازار نیستند؛ طبیعتا این ادعایی است که اکثریت آن‌ها درباره جایگاه‌شان دارند. بسیاری از آن‌ها مثل همین مردم کوچه و بازار دغدغه ورزش و ورزش‌کردن دارند. تا به حال تصاویر متعددی از امامان جمعه منتشر شده که یا مشغول ورزش هستند یا از رقابت‌های ورزشی دیدن کرده و این کار را انجام می‌دهند. از بابل در شمال گرفته تا جم، شهری در استان بوشهر، ائمه جمعه نشان داده‌اند دست‌کم نگران وضعیت جایگاه تیم شهر هستند. بازدید امام‌جمعه وقت بابل از تمرینات «خونه‌به‌خونه» و اشاره صریح امام‌جمعه جم و درخواستش از نماینده مجلس این شهرستان مبنی بر سروسامان‌دادن به جایگاه تیم «پارس جنوبی» می‌تواند مؤید این مسئله باشد. فارغ از این موضوعات، پیشگامی آن‌ها در تبریک‌گفتن به قهرمان‌های ورزشی و دیدار با آن‌ها هم روایتگر بخش دیگری از علاقه‌مندی آن‌ها به مقوله ورزش است.

شاید در این بین بتوان از سیدمحمدعلی آل‌هاشم، امام‌جمعه تبریز، به‌عنوان چهره‌ای متفاوت در این زمینه نام برد؛ او فردی است که علاوه بر حضور در ورزشگاه برای تماشای بازی تراکتور، نسبت به کیفیت تصاویر تلویزیونی که عهده‌دار پخش بازی‌های تیم تراکتور است، انتقاد هم می‌کند. امام‌جمعه تبریز با این حال می‌گوید حضورش در ورزشگاه به مذاق عده‌ای خوش نمی‌آید و آن را سبک خطاب می‌کنند: «این ورزشگاه‌رفتن ما هم دردسر شده است. حالا پشت سر هم زنگ می‌زنند و درباره این موضوع صحبت می‌کنند. برخی تقبیح می‌کنند و اکثریت هم این حرکت را تحسین می‌کنند. چه کسانی تقبیح می‌کنند؟ عده قلیلی هستند که تقبیح می‌کنند و می‌گویند کار سبکی بود؛ وگرنه عامه مردم و جوانان خیلی خوشحال هستند. بهتر است که آدم به ورزشگاه برود و رفتار دوستانه‌ای داشته باشد، تذکر دوستانه‌ای هم بدهد و یادآوری کند که ما هم همراه مردم هستیم».

ائمه جمعه هرجا پای ورزش همگانی در میان بوده، از آن حمایت کرده و این روز‌ها تعداد زیادی از آن‌ها از کم‌توجهی به چند رشته ورزشی گلایه می‌کنند؛ شنا و اسب‌سواری در صدر است، ولی هم‌زمان تعداد زیادی از آن‌ها از مغفول‌ماندن ورزش زورخانه‌ای هم شکایت دارند. هرچند در این میان، عده‌ای از آن‌ها بعضا اظهارنظر‌های متفاوتی دارند که با واکنش‌های ریزودرشت مخاطبان روبه‌رو می‌شود. در این مورد می‌شود صحبت‌های اخیر آیت‌الله لطف‌الله دژکام، امام‌جمعه شیراز را بررسی کرد که خواسته توجه بیشتری به ورزش‌های رزمی شود. استدلال او در این زمینه جالب است؛ «باید ورزش‌های رزمی را برای حفظ آمادگی دفاعی رواج داد. رواج ورزش‌های رزمی خود‌به خود بازدارندگی ایجاد می‌کند تا دشمن به خود جرئت ندهد به کشور نگاه چپ بیندازد».

اختلاف نظر درباره حضور زنان در ورزش

اگر در کلیات، ائمه جمعه با ورزش‌کردن مشکلی نداشته و توصیه‌های مکرر به این امر دارند، وقتی پای حضور زنان در این عرصه به میان می‌آید، شرایط مثل سابق نیست و گاهی آن‌ها با واکنش‌های تندی به این مقوله می‌پردازند. بحث حضور زنان در ورزشگاه از آن دست مباحثی است که بیشترین واکنش‌ها را در بین ائمه جمعه داشته است.

هنوز زمان زیادی از صحبت‌های محمدتقی رهبر، عضو جامعه روحانیت مبارز و امام‌جمعه موقت اصفهان که با واکنش‌های تندی روبه‌رو شد، نمی‌گذرد. او درباره ورود زنان به ورزشگاه گفته بود: «در موضوع ورود خانم‌ها به ورزشگاه نمی‌توانیم به‌سادگی این مجوز را صادر کنیم. به هر حال پوشش مردانی که فوتبال بازی می‌کنند، طوری است که از نظر اسلام باید از چشم خانم‌ها دور باشد. البته از آنجایی که نهی از منکر نباید دلیلی بر انزجار مردم از دین باشد، می‌توانیم با اتخاذ تدبیری کاری کنیم که زنان هم به ورزشگاه بروند و هم به گناه نیفتند».

تعدادی از آن‌ها هم خواسته‌اند در این مورد نظرات ائمه جمعه و البته مراجع تقلید در دستور کار قرار گرفته و بعدا اقدام شود.

یکی، دو امام‌جمعه مشخص هم در این مورد نظرات متفاوتی صادر کرده‌اند که چرخش آن‌ها مثال‌زدنی است. آیت‌الله علم‌الهدی، در صدر این دسته قرار می‌گیرد. او سال ۹۵ واکنش تندی به مسئله حضور تماشاگران زن در سالن‌های والیبال داشت. او در خطبه‌های نماز عید سعید فطر که در حرم مطهر رضوی برگزار شد، آن‌هایی را که زمینه ورود زنان به ورزشگاه را فراهم کرده تا زنان «به هوا پریده و خوشحالی» کنند، «جهنمی» خواند. در صحبت‌های علم‌الهدی در آن روز که فیلمش همچنان موجود است، امام جمعه مشهد با بیانات تندی از ورود زنان به ورزشگاه برای تماشای والیبال انتقاد کرده و می‌گوید: «اینکه عده‌ای دختر و پسر جمع بشوند، عده‌ای دختر و زن هیجان پیدا کنند، کف بزنند، سوت بکشند و به هوا بپرند، این می‌شود ابتذال و ابتذال مظهر گناه است. متأسفانه در این مملکت در شب‌های مبارک رمضان، چنین ابتذالی را به پا کردند. این مسئولان که دست به این کار‌ها می‌زنند، باید بدانند جهنم تنها جای گناهکار نیست، جای آن منحرفانی است که مسیر اسلام را منحرف کرده‌اند».

با وجود این، امام‌جمعه مشهد در فروردین همین سال ۱۴۰۱ در چرخشی آشکار از حضور زنان در ورزشگاه به صورت مشروط دفاع کرد. او در روز‌هایی که دولت ابراهیم رئیسی برای ورود زنان به ورزشگاه تحت فشار بود، گفت نباید زنان از تماشای فوتبال محروم باشند و مجبور شوند فوتبال را تنها از طریق تلویزیون تماشا کنند. مسئولان نظام اسلامی ما باید در ورزشگاه‌ها مکان‌هایی را مخصوص بانوان آماده کنند تا زنان در عین تماشای مستقیم فوتبال، صیانت داشته باشند و هنگامی که دختری موقع تماشای فوتبال از هیجان فریاد می‌زند، یک مرد هرزه از این هیجان او سوء‌استفاده نکند. او یک هفته بعد از این صحبت‌ها و پس از راهیابی زنان به ورزشگاه برای تماشای بازی تیم ملی با عراق گفت «صیانت» مدنظرش به‌درستی رعایت نشده و از مسئولان گلایه کرد. طولی نکشید که بازی بعدی ایران با امارات در همان رقابت‌ها دوباره بدون حضور تماشاگران شد. اظهارات علم‌الهدی درباره ورزش فقط مربوط به همین موارد نمی‌شود؛ او پیش‌تر از دوچرخه‌سواری زنان و اسامی تیم‌های «ابومسلم» و «سیاه‌جامگان» برای تیم‌های مشهدی گلایه کرده و نهایتا موفق به اعمال تغییر در آن‌ها شده بود.

تازه‌ترین واکنش‌ها به حضور زنان در ورزشگاه، اظهارات بحث‌برانگیز آیت‌الله سیدمحمد‌مهدی حسینی‌همدانی، امام‌جمعه کرج است که گفته مکان‌های ورزشی برای نوجوانان پسر هم مناسب نیست، چه برسد به زنان. «حضور بانوان در جامعه باید کریمانه باشد، چه در ورزشگاه چه در امکان تفریحی و…، اما متأسفانه وضعیت اماکن تفریحی و ورزشی کشور برای پسران نوجوان هم مناسب نیست، چه برسد به بانوان و نوامیس جامعه؛ بنابراین از دولت انقلابی می‌خواهیم سریعا امکانات صیانتی، امنیتی و حتی بهداشتی را برای حضور امن بانوان در جامعه فراهم کند تا شاهد سوءاستفاده خناسان نباشیم». همین امام‌جمعه کرج، اما زمانی که کیمیا علیزاده موفق شده بود با پرچم ایران در المپیک صاحب مدال شود، او را به دفترش خوانده و با اهدای یک جلد قرآن نفیس با مقدمه‌ای به دست‌خط خود و یک تابلو‌فرش دستباف، تقدیر و از او به‌عنوان «دختر خوب البرز» یاد کرده بود.

نه به دوچرخه‌سواری زنان

شاید هم‌ردیف با داستان ورود زنان به ورزشگاه، مبحث دوچرخه‌سواری زنان بیشترین انتقاد‌ها را از سوی ائمه جمعه به‌ویژه در چند کلان‌شهر به همراه داشته است. به غیر از مشهد و نظر امام‌جمعه این شهر، اصفهان دیگر کلان‌شهری است که امام‌جمعه آن شهر، حساسیت زیادی به این موضوع دارد. آیت‌الله سید‌ابوالحسن مهدوی، امام‌جمعه موقت اصفهان که به‌تازگی گفته دشمن با بیان اینکه بانوان به ورزش نیاز دارند، نقشه می‌کشد، پیش‌تر درباره دوچرخه‌سواری زنان گفته بود: «دوچرخه‌سواری بانوان منجر به اختلاط دختر و پسر می‌شود و دین اسلام این اختلاط را جایز نمی‌داند. این امر به بهانه تعلیم و تعلم، هوای پاک، درمان و… در اصفهان انجام می‌شود و باید مراقب باشیم که دشمن پشت صحنه چه اقداماتی را انجام می‌دهد و نباید برای‌مان گناه عادی شود».

آیت‌الله طباطبایی‌نژاد، امام جمعه اصفهان هم بعد‌ها به این داستان ورود کرد و گفت: «رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌هایی که مربوط به برخی نهادهاست، مباحثی مانند دوچرخه‌سواری زنان را ترویج نکنند؛ زیرا علمای دین تأکید دارند که دوچرخه‌سواری بانوان در اماکن عمومی جایز نیست و به طور قطع رسانه‌هایی که چنین اقداماتی می‌کنند، بدانند این اقدام نوعی بی‌دینی است».

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحسن محمودی، امام‌جمعه ورامین نیز دیگر منتقد دوچرخه‌سواری زنان است. او با بیان اینکه امروز عفت و حجاب و چادر زنان و دختران ما به‌شدت مورد هجوم است، گفت: «ازبین‌بردن حریم‌های اخلاقی و عناوین مختلف یکی از اهداف دشمن برای نابود‌کردن این کشور است و بسیار متأسف هستیم که برخی به‌عنوان ورزش دختران و پسران را به بیراهه می‌برند، دوچرخه‌سواری یک زن با لباس‌های نامناسب با کدام ارزش اخلاقی سازگار است». امام‌جمعه رفسنجان هم نگاه مشابهی به مقوله دوچرخه‌سواری زنان دارد و اظهاراتش با واکنش‌های زیادی همراه شد: «اگر افسار سگ را به دست دختران و پسران ما دادند، برای خدشه‌دار‌کردن غیرت دینی است و اگر به مسائل مذهبی، نماز و روزه ما حمله کردند، دیدند که غیرت دینی جامعه را از بحران‌ها نجات می‌دهد. باید خیلی به هوش باشیم و از سر این قضایا به سادگی نگذریم و بگوییم دختر جوان دوست دارد دوچرخه‌سواری کند! خیر، باید هوشیار باشیم و نگذاریم».