راهبردها و ریشه های فکری گروه داعش؛

تروریست های سیاه پوش قرن بیست و یکم

داعش تازه ترین بلایی است که خاورمیانه را فراگرفته است. تاریخچه داعش به سال ۲۰۰۴ یعنی هنگامی که ابومصعب الزرقاوی شبکه ای را به نام «جماعت توحید و جهاد» تأسیس و رهبری آن را به عهده گرفت و با شبکه القاعده به رهبری اسامه بن لادن بیعت کرد، باز می گردد.

در ماه اوت ۲۰۱۰ ابوبکر البغدادی به عنوان امیر دولت اسلامی در عراق برگزیده شد. سپس جنگ داخلی سوریه میدان نبردی پیش روی این گروه قرار داد که در آن بتواند قدرت خود را به نمایش بگذارد. البغدادی در مقابل فرمان منحل شدن و پیوستن به جبهه النصره که اواخر سال ۲۰۱۳ میلادی از سوی ایمن الظواهری صادر شد، به مخالفت پرداخت. سال ۲۰۱۴، سال قطع نهایی رابطه با القاعده و سال پیروزی های داعش بود که با فتح موصل، دومین شهر عراق و کنترل بخش هایی از شرق سوریه همراه گردید. در حال حاضر تروریست‌های داعش حدود یکصد هزار کیلومترمربع، معادل کشور اردن، را تحت کنترل خود دارند.

برخی تحلیل گران داعش را موج چهارم سلفی‌گری می دانند. جنبش سلفی از قرن هفت یا هشت هجری قمری شروع شده و تاکنون چهار مرحله را طی کرده است. مرحله اول آن تلاش‌های ابن تیمیه در واکنش به حمله مغول‌ها بود. موج دوم این جنبش اواخر قرن نوزده شکل گرفت و موج سوم آن به القاعده و پایان جنگ سرد مربوط است. موج چهارم نیز از سال ۲۰۰۶ با آغاز فعالیت جبهه النصره و داعش آغاز شد.

گروهک تروریستی داعش گرچه از کنار القاعده به وجود آمد، اما رویکردی متفاوت نسبت به القاعده دارد. ۱۱ سپتامبر نقطه اوج فعالیت القاعده بود ولی با حمله آمریکا به افغانستان،رهبری این سازمان در کوه های میان پاکستان و افغانستان خود را محصور یافت و به تدریج توسط هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی نابود شدند، اما داعشی همواره خود را نه یک گروه ساده بلکه یک دولت قلمداد کرده اند.

تفاوت دیگر آنها به لحاظ تامین منابع مالی است. القاعده از نظر مالی به میزان قابل توجهی از شبکه ای از هدایا به ویژه از کشورهای حوزۀ خلیج فارس، تأمین می شد. بنابراین پای حامیان مالی خصوصی در میان بود که ذخایر آنها می توانست به واسطۀ تحریم ها ردیابی و توقیف شود. لیکن منابع مالی داعش در محل ایجاد می شود دقیقاً به این دلیل که این گروه یک سرزمین بسیار گسترده را تحت کنترل دارد. برآوردها از درآمدهایی معادل دو الی سه میلیون دلار در روز حکایت دارند که از قاچاق نفت کسب می گردد. داعش هفت میدان نفتی در شمال عراق و شش میدان نفتی نیز در شرق سوریه را به کنترل خود در آورده است. پول سرقت ها و غارت ها را نیز باید به این درآمد ها افزود.

القاعده به دنبال تصرف جغرافیایی نیست و هدف خود را جهانی می‌داند، اما داعش به دنبال یک چارچوب جغرافیایی برای خود است و در مناطقی که حضور دارد مسئول و عوامل اداری در آن منطقه تعیین می‌کند.

تفاوت دیگر این دو جریان تکفیری به نوع تقابل آن ها با مخالفانشان بر می گردد. داعش در صدر اولویت باصطلاح جهادی خود برخورد کینه توزانه علیه شیعیان و حذف فیزیکی آنان قرار داده در حالی که القاعده این گونه اقدامات خشونت بار را انحرافی و ناشی از گم کردن دشمن دانسته است. از سوی دیگر شیوه برخورد داعش به‌شدت خشونت‌آمیز است و با دشمنان خودش با خشونت و قتل عام عمومی‌و شدیدترین نحو برخورد می‌کند.

به تصویر کشیدن اعمال خشونت زاید الوصفی که داعش انجام می‌دهد ویژگی دیگر داعش است. تحلیلگران داعش را رسانه‌ای‌ترین گروه تروریستی جهان می‌دانند چرا که سعی کرده‌اند بیشتر از آنچه هستند برای مردم جهان فیلم تخیلی و ترسناک از هیبت خود بسازند و کارگردانی کنند.

رابرت فیسک روزنامه نگار روزنامه ایندیپندنت، داعشی ها را این گونه توصیف می کند: همانند چنگیز و تیمور با حربه وحشت حکومت می کنند. داعش با بهره گیری از همین حربه ایجاد رعب و وحشت بود که توانست موصل را تصرف کند. این گروه با استفاده از کارد سلاخی و انتقامجوئی کار خود را پیش می برد. سربازان شیعه عراقی هستند؟ یک گروهان از آنها را با زدن تیرخلاص به سرشان از بین می برند. مسیحی هستند؟ یا به اسلام بگروید یا کشته شوید. سربازان سوریه هستند؟ آنها را برهنه کنید و شاهرگشان را ببرید و از همه این کشتار ها تصویر برداری کنید. هیچ گروه جنایتکاری جز داعش جنایات جنگی خود را این چنین گسترده مستند نکرده است.

بحث دیگر موضوع ساختار و یارگیری داعش است که بیشتر اعضای این گروه را اتباع خارجی از کشورهای مختلف جهان شکل می‌دهند. همچنین القاعده بین‌المللی عمل می‌کند و در اروپا یا‌ آمریکا اقدامات تروریستی انجام می‌دهد اما داعش خاورمیانه را به عنوان قلب جهان مورد هجوم قرار می‌دهد. آنها نیروهای اروپایی را به خاورمیانه می‌کشانند.