الف. سوره نمل(مورچه) مانند دیگر سوره ها به خواست و مشیت خداوند برای تکمیل ساختار و محتوای قرآن کریم نازل شده است، و حقانیت و عظمت قرآن و نازل کننده آن و آورنده ی آن را می رساند.ب. سوره ها عموما و سوره مبارکه ی نمل خصوصا حاوی مطالب، موضوعات و مسائلی هستند که ضمن تعلیم و هدایت بشر هدف از نزول هم مشخص می شود.محتواى این سوره از نظر کلى همان محتواى سوره هاى مکى است، از نظر اعتقادى بیشتر روى مبدء و معاد تکیه مى کند، و از قرآن و وحى و نشانه هاى خدا در عالم آفرینش و چگونگى معاد و رستاخیز، سخن مى گوید. و از نظر مسائل عملى و اخلاقى، بخش قابل ملاحظه اى از سرگذشت پنج پیامبر بزرگ الهى، و مبارزات آنها با اقوام منحرف بحث مى کند، تا هم دلدارى و تسلى خاطر براى مؤمنانى باشد که مخصوصا در آن روز در مکه در اقلیت شدید قرار داشتند، و هم هشدارى باشد براى مشرکان لجوج و بیدادگر که سرانجام کار خویش را در صفحه تاریخ طاغیان گذشته ببینند، شاید بیدار شوند و به خود آیند.
یکى از امتیازات این سوره بیان بخش مهمى از داستان سلیمان و ملکه سبأ و چگونگى ایمان آوردن او به توحید، و سخن گفتن پرندگانى، همچون هدهد، و حشراتى همچون مورچه، با سلیمان است.
این سوره به خاطر همین معنى، سوره نمل (مورچه) نامیده شده، و عجب اینکه در بعضى از روایات به نام سوره سلیمان آمده است، (گاه سوره سلیمان و گاه مورچه!) و این نامگذاریها بسیار حساب شده است، این نامگذاریها که از تعلیمات پیامبر (ص) سرچشمه مى گرفته، گاهى بیانگر واقعیات مهمى است که در شرایط عادى، مردم از آن غافلند.
ضمنا این سوره از علم بى پایان پروردگار، و نظارت او بر همه چیز در عالم هستى، و حاکمیت او در میان بندگان که توجه به آن، اثر تربیتى فوق العاده اى در انسان دارد سخن مى گوید.
این سوره با بشارت شروع مى شود، و با تهدید پایان مى یابد، بشارتى که قرآن براى مؤمنان آورده، و تهدید به اینکه خداوند از اعمال شما بندگان غافل نیست.
جهت اطلاع بیشتر ر. ک: تفسیر نمونه، ج 15، ص 391 .