فرارو- ابتدا “ولادیمیر پوتین” چشم انداز استفاده از سلاحهای هستهای را برای پیشبرد اهداف خود در جنگ اوکراین مطرح کرد. سپس “کیم جونگ اون” از کره شمالی نیز از این کار پیروی کرد و بازرسی میدانی خود از واحدهای تسلیحات هستهای تاکتیکی را اعلام نمود. به نظر میرسید که این موضوع تغییری را در استراتژی تسلیحات هستهای کره شمالی نشان میدهد؛ از “عدم استفاده اولیه” تا پیش بینی “استفاده از سلاحهای هستهای تاکتیکی” در میدان نبرد.
به گزارش فرارو به نقل از کریستین ساینس مانیتور، برای بسیاری از کارشناسان صحبت درباره تسلیحات هستهای حاکی از تغییر در درک استفاده از سلاحهای هستهای غیر قابل تصور است. به یاد داشته باشید که “رونالد ریگان” و “میخائیل گورباچف” در سال ۱۹۸۵ اعلام کردند که “نمی توان در یک جنگ هستهای پیروز شد و هرگز نباید اجازه داد که چنین جنگی به امری ممکن تبدیل شود”.
“دیوید کوپر” کارشناس ارشد مرکز ارزیابیهای استراتژیک و بودجه در واشنگتن و مدیر سابق سیاست منع اشاعه در پنتاگون میگوید: «ما در آستانه سومین عصر هستهای قرار داریم که ما را در آبهای ناشناختهای قرار میدهد. پس از دوران جنگ سرد، رقابت هستهای بین دو ابرقدرت بود. سالها شاهد افزایش تهدیدات هستهای قدرتهای منطقهای پس از جنگ سرد بودیم. این بار با افزوده شدن چین، جهان به عصر رقابت هستهای قدرتها ،بازگشته است».
هم چنین، یکی از ویژگیهای خطرناک این دوره سوم از بین رفتن همکاریهای بین المللی در زمینه خلع سلاح هستهای و ضعف بی ثبات کننده یکی از قدرتهای هستهای یعنی روسیه است.
به گفته برخی کارشناسان، تهدیدهای مطرح شده از سوی پوتین نشان میدهند که در این دوره تازه با عادی سازی استفاده از تسلیحات هستهای مواجه خواهیم بود. هم چنین، در این دوره با افزایش توسل به باج خواهی هستهای توسط کشورهایی مانند روسیه (یا کره شمالی) مواجه هستیم.
علاوه بر این، بحث عمومی در مورد استفاده از سلاحهای هستهای و توطئه پشت درهای بسته، برای استفاده از سلاح هستهای در میدان نبرد نشان میدهد که استفاده از این سلاحها دیگر به عنوان یک موضوع اخلاقی تلقی نمیشود.
کوپر میگوید: «ما ایده تابو بودن اخلاقی استفاده از تسلیحات هستهای را داشتهایم. این تابو در سناریویی خوش بینانه تا امروز نیز پابرجا بوده است. با این وجود، اگر جن بیرون بیاید و این تابو درهم شکسته شود، ما به یک چشم انداز هستهای بسیار خطرناک باز میگردیم».
یک تغییردهنده در بازی هستهای
علیرغم روندهای نگران کننده، ممنوعیت هشت دههای منع استفاده از تسلیحات هستهای نقض نشده است. برخی امیدوارانه معتقدند این موضوع به تلاشهای دیپلماتیک برای متقاعد کردن پوتین و دیگران برای عدم عبور از خط مرزی، فوریت میبخشد.
“هیتر ویلیامز” کارشناس تسلیحات هستهای در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی در واشنگتن میگوید: «پوتین تنها قلدر هستهای در زمین بازی نیست». او میافزاید: «با این وجود، پوتین در تهدید به شکستن تابویی ۷۷ ساله پیشرو بوده است. آن چه تغییر نکرده این است که هرگونه استفاده هستهای روند بازی را تغییر میدهد و پیامدهای استراتژیک به همراه خواهد داشت. این واقعیتی است که ایالات متحده، ناتو و غرب باید به پوتین و هر کشور دیگری مانند کره شمالی بگویند».
کارشناسان تسلیحات هستهای میگویند عادی سازی استفاده از سلاحهای هستهای کم بازده حتی اگر تنها در حد لفاظی باشد ناشی از عوامل متعددی است. این عوامل مواردی را شامل میشوند همچون عقب نشینی ابرقدرتهای هستهای از معاهدات کنترل تسلیحات و دیپلماسی هستهای، گسترش بیرویه تسلیحات هستهای در کره شمالی، تغییر رویکرد برخی از برنامه ریزان نظامی به استفاده از مواد منفجره هستهای تاکتیکی به عنوان سلاحی مفید برای تشدید شوک با هدف کاهش تنش.
سلاحهای هستهای تاکتیکی ابزارهای کوچکتری هستند که میتوانند روی موشکهای با برد کوتاهتر نصب شوند یا حتی از پشت یک کامیون نیز، به منظور نابود کردن یک واحد نظامی در حال پیشروی، یا تخریب چند بلوک شهر شلیک شوند. چنین تسلیحاتی هم چنان با تهدید ابرهای رادیواکتیو متحرک و اثرات طولانی مدت زیست محیطی همراه خواهند بود.
یکی دیگر از دلایل تهدید پوتین به استفاده از تسلیحات هستهای ممکن است این باشد که جنگ اوکراین، شکست ارتش روسیه در جنگهای متعارف و بدون تسلیحات پیشرفته را به نمایش گذاشته است.
“هنری سوکولسکی” مدیر اجرایی سیاست منع گسترش تسلیحات هستهای مرکز آموزشی در آرلینگتون در ویرجینیا میگوید: «زمانی که شما روسیه یا کره شمالی هستید تواناییتان برای مبارزه در نسل جدید جنگ با کره جنوبی، ایالات متحده یا ناتو قابل مقایسه نیست. در آن صورت چه کاری انجام میدهید؟ شما به کاری که میتوانید انجام دهید پناه میبرید یعنی تهدید به استفاده از سلاح هستهای».
از بمب هستهای میدان نبرد تا ابر قارچی؟
برای چندین دهه یکی از مشخصههای سیاست هستهای قدرتهای بزرگ، بازدارندگی بوده است. کوپر که تازهترین کتاباش “کنترل تسلیحات برای عصر هستهای سوم” چاپ شده میگوید: «پوتین از سلاحهای هستهای بهعنوان ابزاری برای مجبور ساختن سایرین به پیروی از خواستههایش استفاده میکند تا پاسخهای مورد نظر خود را از دیگر بازیگران دریافت کند».
او میگوید: «رئیسجمهور روسیه به غرب هشدار میدهد: اگرچه در حال حاضر من به مسائل سطح پایینتر در اوکراین پایبند هستم بهتر است سعی نکنید من را متوقف کنید وگرنه این موضوع به سطح هستهای خواهد رسید».
کوپر میافزاید: «پوتین روی این موضوع حساب باز کرده که میتواند با تهدید هستهای از مشکلات متعارف جنگ خود در اوکراین جلوگیری کند و ممکن است حق با او باشد. ما به وضوح در آبهای ناشناختهای هستیم و قابلیتهای بازدارندگیمان به چالش کشیده شده است».
او میافزاید: «اگر بازی هستهای پوتین موفق شود، استفاده از تسلیحات هستهای تاکتیکی کوچکتر، محتمل خواهد بود و میتواند به گسترش سلاحهای هستهای در سراسر جهان منجر شود».
این یک تکان هشداردهنده سه دهه پس از جنگ سرد است. ریختن ترس از رویارویی هستهای قدرتهای بزرگ، میتواند جهان را در معرض یک “زمستان هستهای” ترسناک قرار دهد.
ویلیامز میگوید: «تسلیحات هستهای هرگز از بین نرفتند تنها افکار عمومی آن را فراموش کردند. ما تهدید هستهای را با ابر قارچی بزرگ و بمباران ویرانگر هیروشیما و ناکازاکی مرتبط ساختیم. آن چه پوتین دربارهاش صحبت میکند تسلیحات تاکتیکی با بازده پایینتر است که احتمالا در میدان جنگ استفاده میشوند.
جهان باید درک کند که استفاده از آن تسلیحات به احتمال زیاد مستلزم نوعی “پیامدهای استراتژیک” گستردهتر است که میتواند به ابر قارچی منجر شود».