چند روزی است که پسر ۹ ساله‌ام فوت کرده با اینکه می‌دانم عالَم دیگر بهتر از این دنیاست، اما نگران حال و احوالش هستم و می خواهم بدانم که آیا روح پسرم در آرامش هست؟

از بروز این واقعه تأسف‌بار حقیقتاً متأثر شدیم و امیدواریم خداوند متعال به شما و همسرتان صبر و اجر عظیم عنایت فرماید. مطمئناً تحمل این مصیبت برای شما و همسرتان سخت و دشوار است. امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: فَقْدُ الْوَلَدِ مُحْرِقُ الْکَبِد» (1)؛ «از دست دادن فرزند، جگرسوز است».
باید توجه داشت که سرتاسر زندگی انسان پوشیده از تلخی و شیرینی و شکست و پیروزی است. یک روز مطابق میل و خواسته انسان است و روز دیگر برخلاف آن و همه این‌ها از خصوصیات این عالَم و دنیای خاکی است. برای ما انسان‌ها هر امتحانی یا بر توان و ظرفیتمان می‌افزاید، یا رشد و ترقی ما را به همراه دارد.
مصیبتی که بر شما واردشده فقط مختص شما نبوده است؛ بلکه پدران و مادران زیادی هستند که همه‌روزه فرزند خود را به علل مختلف از دست می‌دهند و برخی از فرزندان در همان زمان بارداری مادر سقط می‌شوند و برخی دیگر در روزهای آغازین پس از تولد از بین می‌روند. این مسئله نمونه‌های زیادی در طول تاریخ دارد؛ هنگامی‌که ابراهیم فرزند رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) در حال احتضار بود، حضرت فرمود: ای ابراهیم! اگر نبود آنکه از دست می‌رود، به دیار باقی می‌شتابد و ماندگان به رفتگان ملحق می‌شوند، ما به‌شدت بر تو اندوهگین بودیم، سپس چشمش پر از اشک شد و فرمود: دیده اشک می‌ریزد و دل غمگین می‌شود ولیکن جز آنچه رضای خداست نمی‌گوییم و گرچه ای ابراهیم! برای تو غمناکم». (2) این عبارات نشان می‌دهد رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) صبر زیادی در این مصیبت از خود نشان دادند اگرچه علاقه شدیدی به ابراهیم فرزند خود داشتند و نمونه‌های تاریخی فراوانی ازاین‌دست که مصیبت‌های سنگین، کمر اولیاء خدا را خم کرده است.
البته هرگز نباید شما و همسرتان از مرگ فرزندتان خیلی ناراحت باشید و بی‌تابی نمایید و زبان به شِکوه بگشایید، چه‌بسا ممکن است خداوند به جای او فرزند دیگری به شما عطا کند که از هر لحاظ بهتر از فرزند قبلی شماست.
این را هم بدانید خداوند قادرِ متعال خیر و صلاح بنده‌اش را بیش از هر کس دیگر می‌خواهد و اگر حادثه‌ای برای انسان رخ می‌دهد، قطعاً مصلحت و حکمتی در کار بوده است.
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «عَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُون» (3)؛ «لکن چه بسیار شود که چیزی را مکروه شمارید ولی به حقیقت خیر و صلاح شما در آن بوده، و چه بسیار شود چیزی را دوست دارید و درواقع شر و فساد شما در آن است، و خدا (به مصالح امور) داناست و شما نادانید».
به‌هرحال، باید راضی به رضای الهی باشید و با دیدی مثبت به قضیه بنگرید و باور کنید که خیر و صلاح بندگان دست خدایِ مهربان است و او بیش از هرکس دیگری به این موضوع آگاه است.
این را بدانید که در آموزه‌های دینی و تعالیم اسلامی مرگ فرزندان و صبر در برابر آن آثار و نتایج بسیار ارزشمندی دارد که ائمة معصومین (علیهم‌السلام) در روایات متعددی بدان اشاره نموده‌اند و ما به برخی از آنها اشاره می‌کنیم تا باور کنید که اگر شما بر این مصیبت صبر کنید، مطمئناً اجر و پاداش الهی شامل حال شما خواهد شد.
رسول گرامی اسلام (صلی‌الله علیه و آله) در روایاتی می‌فرمایند:
«الْوَلَدُ کَبِدُ الْمُؤْمِنِ إِنْ مَاتَ قَبْلَهُ صَارَ شَفِیعاً لَهُ وَ إِنْ مَاتَ بَعْدُ یَسْتَغْفِرُ لَهُ فَیَغْفِرُ اللَّهُ لَه » (4)؛ «فرزند، جگرگوشه مؤمن است، اگر پیش از او بمیرد شفیع مؤمن می‌گردد و اگر بعد از او بمیرد برای مؤمن استغفار می‌کند و خداوند (به‌واسطه آن فرزند) مؤمن را می‌آمرزد».
«یُقَالُ لِلْوِلْدَانِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ فَیَقُولُونَ یَا رَبِّ حَتَّى یَدْخُلَ آبَاؤُنَا وَ أُمَّهَاتُنَا قَالَ فَیَأْبَوْنَ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا لِی أَرَاهُمْ مُحْبَنْطِئِینَ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ فَیَقُولُونَ یَا رَبِّ آبَاؤُنَا فَیَقُولُ تَعَالَى ادْخُلُوا الْجَنَّةَ أَنْتُمْ وَ آبَاؤُکُم » (5)؛ «برای فرزندانی که پیش از خود فرستاده‌اید، روز قیامت گفته می‌شود که داخل بهشت شوید، در جواب می‌گویند: وقتی داخل بهشت می‌شویم که پدران و مادران ما هم، داخل بشوند، از طرف خدای تعالی خطاب می‌شود خود و والدینتان داخل بهشت شوید».
«إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا سَبَقَتْ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى مَنْزِلَةٌ وَ لَمْ یَبْلُغْهَا بِعَمَلٍ ابْتَلَاهُ اللَّهُ فِی جَسَدِهِ أَوْ فِی مَالِهِ أَوْ فِی وَلَدِهِ ثُمَّ صَبَرَ عَلَى ذَلِکَ حَتَّى یَبْلُغَهُ الْمَنْزِلَةَ الَّتِی سَبَقَتْ إِلَیْهِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل» (6)؛ «هرگاه بنده مؤمن، خداوند برای او مکان و منزلتی در بهشت تعیین کند ولی عملش با آن تطبیق نکند، یعنی عملش به آن اندازه نیست، خداوند، از باب لطف، او را به بیماری یا فقر، یا فقدان و از دست دادن فرزندان آزمایش می‌کند و به او صبر می‌دهد، تا به آن مکان و منزلت موفق شود».
یادتان باشد که خداوند گاهی به خاطر مصالح بالاتر فرزندِ خانواده‌ای را از حق حیات محروم داشته و بهتر از او را جایگزین می‌کند همچنان که در قرآن کریم در داستان موسی و خضر به آن اشاره‌شده و خداوند فرزند ناخلف خانواده باایمان و متدینی را از آنها می‌گیرد تا ایمان آنها محفوظ بماند و ایمانشان دچار تزلزل و سستی نگردد. (7) به‌هرحال، مرگ فرزند، بهتر از آن است که بدعاقبت و موجب فساد و طغیان شود و یا سبب انحراف والدینش گردد. در روایات، اشاره‌شده که خداوند به جای آن پسر، دختری به آن خانواده عطا فرمود که هفتاد پیامبر از نسل او به وجود آمدند. (8)
مطمئن باشید هیچ‌کس در این دنیا عمر جاویدان و ابدی نخواهد داشت. خانواده و بستگان شما وقتی مرگشان فرا برسد خواهند مُرد، البته در آخرت دوباره به هم ملحق خواهند شد و اگر همة آنها بهشتی گردند در کنار هم ادامة حیات می‌دهند.
خداوند در سوره طور آیه 21 می‌فرماید: «وَالَّذِینَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُم بِإِیمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَمَا أَلَتْنَاهُم مِّنْ عَمَلِهِم مِّن شَیْءٍ کُلُّ امْرِئٍ بِمَا کَسَبَ رَهِینٌ»، «و کسانی که ایمان آوردند و فرزندانشان، در ایمان از آنان پیروی کردند، ما ذریه آنان را به ایشان ملحق نموده و از پاداش عملشان هیچ نکاهیم. (آری) هر کس در گرو کاری است که کسب کرده است».
بنابراین؛ اگر فرزندان، تبعیت ایمانی داشته باشند، به والدین مؤمن خود ملحق شده و در کنار هم خواهند بود و این یک نعمت بزرگ است که انسان، فرزندان با ایمان و مورد علاقه‌اش را در بهشت در کنار خود ببیند و از انس با آنها لذت ببرد، بی آنکه از اعمال او چیزی کاسته شود.
شما نیز بهتر است واقعیت را بپذیرید و به جای اینکه دنبال مقصر بگردید و یا خودتان را مقصر بدانید و نگران فرزندتان باشید راضی به تقدیر الهی باشید که خیر دنیا و آخرت شما در این است. فرزند شما نیز چون طبیعتاً پاک از دنیا رفته است و گناهی نداشته است در بهشت برزخی خواهد بود.
پی‌نوشت‌ها:
1. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ، قم : دفتر تبلیغات اسلامی ، 1366، ص407.
2. «لَو لا اَنَّ الماضی فَرَطٌ للباقی و اَنَّ الاخِرَ لاحِقٌ بالاَوَّلِ،لَحَزَنّا عَلَیکَ یا اِبراهیم. ثُمَّ دَمَعَت عَینُهُ وَ قالَ: تَدمَعُ العَینُ وَ یَحزَنُ القَلب ُوَ لا نَقُولُ اِلّا ما یُرضی الرَّبَّ وَ اِنّا بِکَ یا اِبراهیمُ لَمَحزُونُون»؛ مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحارالأنوار، بیروت : دار إحیاء التراث العربی، 1403ق، ج74، ص140.
3. بقره(2)، آیة 216.
4. نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ، قم : مؤسسة آل البیت علیهم السلام ، 1408ق ، ج15، ص112.
5. نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ، قم : مؤسسة آل البیت علیهم السلام ، 1408ق ، ج2، ص392.
6. شهید ثانى، زین الدین بن على، مُسکّن الفؤاد عند فقد الأحبّة و الأولاد، قم: بصیرتى، بى تا، ص21.
7. «وَ أَمَّا الْغُلامُ فَکانَ أَبَواهُ مُؤْمِنَیْنِ فَخَشِینا أَنْ یُرْهِقَهُما طُغْیاناً وَ کُفْراً فَأَرَدْنَا أَن یُبْدِلَهُمَا رَبهُُّمَا خَیرًْا مِّنْهُ زَکَوةً وَ أَقْرَبَ رُحمًْا»؛ کهف(18)، آیه 80 و 81.
8. «أَبْدَلَهُمَا اللَّهُ بِهِ جَارِیَةً وَلَدَتْ سَبْعِینَ نَبِیّا»؛ کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، تهران : دار الکتب الاسلامیه، 1407ق، ج6، ص7.