الف. معنای فاطمه نام فاطمه(س) از ریشه فطم به معنای کنده¬شدن و جدا شدن می¬آید[1].حال چرا دختر پیامبر(ص) بدین اسم، نامیده¬شد؟ روایات مختلفی در بررسی این موضوع وارد شده¬است و با وجود اینکه هر کدام از آنها به یک جنبه از دلایل می-پردازد، ولی با مروری در همه آنها، تعارضی در مفاد آنها نمی¬یابیم، بلکه هر کدام از این روایات، به نوعی مکمل روایات دیگر می¬باشند. بر همین اساس، تعدادی از این روایات را جهت اطلاع نقل می¬نماییم:الف: یونس بن ظبیان روایت می¬نماید که امام صادق(ع) از من پرسید: آیا می-دانی که تفسیر فاطمه چیست؟ گفتم: مولای من! خودتان تفسیرش را بفرمایید. ایشان فرمودند: فاطمه(س) از هرگونه بدی و زشتی جدا شده¬بود (فطمت من الشر) و اگر مولی علی(ع) با او ازدواج نمی¬نمود، از ابتدای خلقت، هیچ شخص هم¬تراز و صلاحیت¬داری برای ازدواج با او پیدا نمی¬شد[2]!
ب: امام رضا(ع) به نقل از پدرانشان از پیامبر اکرم(ص) روایت می¬نمایند که ایشان فرمودند: به این دلیل اسم دخترم را فاطمه انتخاب نمودم، چون خداوند او و دوستانش را از آتش جهنم جدا نموده¬است[3].
ج: امام باقر(ع) می¬فرمایند:زمانی که فاطمه(س) پا به دنیا گذاشت، خداوند به فرشته¬ای وحی نمود تا نام فاطمه را در زبان پیامبر(ص) جاری نماید، سپس خداوند، خطاب به فاطمه(س) فرمود که من تو را با علم و دانش پرورش داده و از هرگونه پلیدی جدا نمودم[4].
ب. معنای جعفر
معانی زیر برای « جعفر» در لغتنامه دهخدا ذکر شده است :
1-جوی کوچک . جوی خرد. (مهذب الاسماء) (اقرب الموارد) (منتهی الارب ).
2-جوی بزرگ . جوی کلان . جوی پرآب .
3- شتران ماده پرشیر
4- الاغ و حمار.
________________________________________
[1] – ابن منظور، لسان العرب، ج 12، ص 454.
[2] – مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 43، ص 10، باب 2، روایت 1، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ه ق.
[3] – همان، ج 43، ص 12، روایت 4.
[4] – همان، ج 43، ص 13، روایت 9.