زن و یائسگی

پاسخ اجمالی:
سن حقیقی یائسگی سن مشخصی نیست و حتی بین دو خواهر نیز ممکن است متفاوت باشد. چرا که سن حقیقی یائسگی به عوامل متعدد وراثتی، بهداشتی، تغذیه ای و اقلیمی بستگی دارد. لکن سن حکمی یائسگی که در شرع تعیین شده است و بر اساس میانگین سنی یائسگی حقیقی است احتمالا دو عامل وراثت و اقلیمی دخالت داده شده لذا بنا بر مشهور سن یائسگی زنان سیده در صورتی که شک به یائسگی حقیقی داشته باشند 60 سال و در زنان غیر سیده 50 سال اعلام گردیده است. برخی پژوهش های علمی در رشته پزشکی نیز موید این حکم شرعی است.[1] بنابراین، چون زنان سیده با زنان غیر سیده به لحاظ مسأله ژنتیک و عامل وراثت تفاوت دارند، لذا زمان یائسه شدن آنان نیز متفاوت است.
پاسخ تفصیلی:
در مورد یائسگی با دو مفهوم روبرو هستیم.1.یائسگی حقیقی 2. یائسگی حکمی.
یائسگی به عنوان یک حقیقت طبیعی:
یائسگی حقیقی، یک امر تکوینی است که طی آن، قوای تخمک سازی زنان از کار افتاده و نوسانات هورمونی و واکنش های رحم از بین می رود و در نیتجه برای همیشه حیض نمی شوند و امکان تولید نسل به طور طبیعی از وی سلب می گردد.اینکه چه عواملی بر یائسگی حقیقی فرد مؤثر است. واقعیت آن است که برای یائسگی حقیقی نمی توان زمان دقیقی را برای همه زن ها معین نمود. عوامل متعددی در پیدایش یائسگی مؤثر است، که در درجه اول وضعیت ژنتیکی و وراثتی فرد ، سلامت دستگاه تناسلی، سلامت غدد و… و در درجه دوم شرایط اقلیمی و نیز شرایط ظاهری فرد نظیر قدرت جسمی، نوع تغذیه و سوابق پزشکی اثردارد.[2]این نوع یائسگی از موضوعاتی نیست که مبتنی بر استنباط از شرع باشد، بلکه از موضوعات و واقعیات خارجی بوده که به وسیله متخصصان علم پزشکی و بهداشت قابل تشخیص است.لکن به این نکته باید توجه داشت که شارع مقدس برای این حالت طبیعی و موضوع خارجی احکامی وضع نموده است.
یائسگی به عنوان یک حکم شرعی:
موضوع یائسگی یکی از چیزهایی است که منشا آثار فقهی و حقوقی فراوانی در عرصه های مختلف برای زن و دیگران است. بسیاری از احکام فردی و عبادی(نماز،روزه،حج،…)،اجتماعی و خانوادگی(مقاربت،طلاق،اثبات نسب و…)و بسیاری از احکام کیفری و قضایی(انتفاء عده که منجر به انتفاء حد زنای محصنه زن می شود و…) بر موضوع یائسگی مترتب است. با توجه به گستردگی لوازم و احکام مرتبط با موضوع یائسگی ،ضابطه مند کردن این موضوع خارجی که آثار فراوان حقوقی و کیفری و عبادی بر آن مترتب است یکی از ضروریات قانون است. از این رو سن میانگینی که معمولا زنان یائسه می شوند به عنوان سن یائسگی مشخص شده است. یعنی زنان در این سن بنا به شرایطی حکم زن یائسه را دارند که به آن یائسگی حکمی می گوییم. دقیقا شبیه همین مطلب را در مورد سن بلوغ جنسی شاهد هستیم. سن بلوغ جنسی تابع عوامل متعدد زیستی ،محیطی،وراثتی،تربیتی و…است لکن به دلیل اینکه سن بلوغ جنسی منشا آثار مختلف حقوقی، جزایی،و عبادی است از نظر شرع مقدس سن خاصی که به طور میانگین است برای سن بلوغ مشخص می شود که ممکن است بالاتر یا پایین تر از سن بلوغ حقیقی یک شخص باشد.حال نکته ای که در مورد اعلام سن یائسگی حکمی از نظر شرع حائز اهمیت است این نکته است که در اعلام این سن احتمالا عامل وراثت و اقلیمی به عنوان یکی از شرایطی که در رسیدن به میانگین سن یائسگی حقیقی دخالت دارد لحاظ گردیده است و به این سبب سن یائسگی حکمی زنان سیده 60 و غیر سیده 50 سال قمری عنوان گردیده است.لازم به ذکر است اعلام سن از نظر شرع به هیچ وجه به معنای اثبات واقعیت یائسگی در خارج نیست بلکه صرفا منشا آثار اعتباری و حقوقی یا عبادی در صورت عدم اطمینان به یائسگی حقیقی است.
با این توضیح که: یک زن بعد از رسیدن به سن یائسگی اگر دوران قاعدگی و حیض او بدون هیچ تغییری ادامه یابد به گونه ای که هیچ اختلافی بین خون بعد از سن اعلام شده یائسگی و قبل از آن نبیند این شخص حکم یائسه را نیز ندارد لکن اگر مشخصات خون بعد از سن مذکور با قبل از آن متفاوت باشد یا اینکه بعد از مدت زیادی وقفه در خونروش و بعد از رسیدن به سن مذکور خونی ببیند در حکم زن یائسه خواهد بود و خون مذکور را بایستی بر خون استحاضه حمل نماید و این شخص از نظر احکام اسلامی و آثار حقوقی و عبادی زن یائسه محسوب می شود.
پی نوشت ها:
1]. مراجعه کنید به سایت مدارک علمی ایران. پایان نامه(دکترای حرفه‌ای)–دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، دانشکده پزشکی،1382 [2] .بیماری های زنان، نو واک، ترجمه دکتر بهرام قاضی جهانی، ص 728