با توجه به این که پسران شما در دوران بلوغ قرار دارند، طبیعتاً با توجه به فعل و انفعالاتی مختلفی که در بدن‌شان ایجاد شده است و هورمون‌های جنسی ترشحاتی را در خون‌شان داشته و باعث رشد سریع و تکامل ارگان‌های بدن‌شان شده است، به صورت طبیعی تمایلات فزون‌یافته‌ای در آنها مشاهده می‌شود. این تمایلات فزون‌یافته جنسی مهمترین عاملی است که آنها را برای دوران جوانی، ازدواج و تشکیل زندگی مشترک آماده و مهیا می‌گرداند، اما همین عامل اگر خوب کنترل نشود و در مسیر مشخص خود قرار نگیرد ممکن است سبب انحراف اخلاقی و برخی ناهنجاری‌های رفتاری نوجوانان گردد؛ به همین خاطر به والدین و مربیان و معلمان اکیداً توصیه می‌شود که کودکان و نوجوانان را از ابتدای دوران بلوغ برای ورود به این دوران و همچنین آنان را نسبت به اتفاقاتی که در سرتاسر وجودتان در حال رخ دادن است آگاه کنند و همچنین آنها را از برخی مسائل که باعث انحراف اخلاقی و برخی ناهنجاری‌های رفتاری می‌شود برحذر دارند و شناخت‌ها و آگاهی‌های لازم را در این خصوص به آنها بدهند. این آگاهی‌بخشی‌ها را پدرشان و یا فردی دیگر از افراد فامیل مثلِ دایی، عمو و یا مربیان و معلمان می‌توانند بر عهده بگیرند. البته نقش پدر در این جا بسیار حیاتی است. پدر با برقراری رابطه دوستانه با پسرانش می‌تواند با آنها صمیمی و دوست حقیقی گردد و در واری رابطه دوستانه با آنها برخی اطلاعات صحیح و شناخت‌های ضروری را به آنها بدهد. البته حجب و حیا گاهی مانع می‌شود که پدران خیلی صریح و روشن در خصوص مسائل جنسی و حدود و مرز آن با فرزندانشان صحبت کنند در این گونه مواقع، روش‌های غیر مستقیم و یا استفاده از افراد دیگر و گفتن مطالب به صورت سربسته و کلی توصیه می‌شود.
نکته دیگری که توجه آن ضروری است این است که بدانید برخی از کودکان و نوجوانان ممکن است در درون خانواده از تربیت صحیحی برخوردار نبوده باشند و یا تحت تأثیر فیلم‌های نامناسب و غیر اخلاقی که دیده‌اند و یا اطلاعاتی که از روابط زناشویی پدر و مادر کسب کرده‌اند، اطلاعات زودهنگامی درباره مسائل جنسی پیدا کرده باشند و بخواهند به تقلید از بزرگترها و یا هنر پیشه آن گونه فیلم‌ها، برخی حرکات جنسی را در بازی‌ها و در خلوت‌های خود و دور از چشم والدین انجام دهند. برای جلوگیری از این گونه رخدادهای ناخوشایند به والدین اکیداً توصیه می‌شود که اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای مقابله با این پدیده شوم از همان عنفوان کودکی و حتی در دوران شیرخوارگی در پیش بگیرند تا خدای ناخواسته باعث آشنایی زودهنگام فرزندشان درباره مسائل جنسی و یا انحراف وی نشوند.
این را هم بدانید که معمولاً کودکان و نوجوانان برای شناخت دنیای پیرامون خود کنجکاوی‌هایی دارند. توجه داشته باشید که کنجکاوی بچه‌ها جزء رشد طبیعی آنان محسوب می‌شود و تا حدودی طبیعی است، چون این طبیعت آنهاست که کنجکاوی به خرج دهند و اطرافشان را آزمایش کنند و بفهمند که تا کجا می توانند پیشروی کنند. آنها با کنجکاوی دنیای پیرامون خود را بهتر می‌شناسد و از همه چیز اطلاعات کسب می‌کند. البته چون بچه‌ها حد و مرز خود را نمی شناسند و از مشکلات احتمالی آگاهی ندارند و نمی‌توانند بعضی چیزها را پیشاپیش پیش بینی نمایند و از وقوع آنها جلوگیری به عمل آورند، ممکن است کنجکاوی بیش از حد و کنترل نشده آنها، کار دست شان دهد و حادثه بدی را برای آنها رقم بزند و یا باعث انحراف و آشنایی زودهنگام آنان با مطالب و موضوعاتی شود که فراتر از سن آنها است که دانستن آن موضوعات فعلاً به صلاح آنها نبوده و ممکن است به ضرر آنها تمام شود. به هر حال، این وظیفه والدین است که محدودیت‌ها و خط قرمز‌ها را بدون این که باعث حساسیت افراطی بچه‌ها شود برای آنها مشخص کنند و حس کنجکاوی آنها را به شیوه صحیح و منطقی مدیریت کنند.
با این اوصاف، توصیه می‌شود ضمن این که پسران‌تان را با دوران بلوغ و فعل و انفعالات خاص آن آشنا می‌کنید، برخی مرزها را برای آنها مشخص گردانید خیلی صریح و آشکار و البته با لحنی ملایم و خیرخواهانه به آنها بگویید که رعایت پوشش آنها در محیط خانه تا کجاست و تا چه مقدار است. حتی می‌توانید جریمه‌ها و تنبیهاتی برای تخطی از قوانین خانه برای آنها مشخص کنید تا اگر آنها از آن قوانین تخطی کردند با آنها برخورد کنید.
ضمن این که می‌توانید برای پیشگیری از رخ دادن حوادث این چنینی برخی اقدامات امنیتی را اتخاذ کنید به این صورت که غیر مستقیم و نامحسوس آنها را کنترل کنید به هیچ وجه اجازه ندهید که آنها در اتاقی دربسته و دور از انظار شما در اتاق یا جایی بمانند. در هنگام خواب حدالمقدور درب اتاق‌شان را باز بگذارید و هر از گاهی به بهانه‌ای به آنها سر بزنید. اجازه استحمام دو نفری و به همراه هم به آنها ندهید. خودتان در روابط خویش با همسرتان نهایت احتیاط و دقت را داشته باشید تا پسران‌تان به کم و کیف روابط زناشویی شما پی نبرند.
برای واکسینه کردن پسران‌تان از آسیب‌های احتمالی دوران بلوغ و مسائل مربوط به امور جنسی، سعی کنید ضمن آگاهی‌بخشی مبانی دینی و اعتقادی آنان را روز به روز تقویت کنید و حس معنویت آنها را پرورش دهید.
تقویت روح ایمان و پرورش مبانی مذهبی و اعتقادی فرزندان در حفظ و حراست آنها از آسیب‌های احتمالی بسیار بسیار تأثیرگذار خواهد بود. بر اساس تحقیقات بسیاری که در این زمینه انجام گرفته بین میزان گرایش به باورهای مذهبی و دین‌داری افراد با میزان گرایش به جرم و جنایت و آلودگی به گناهان اخلاقی و غیر اخلاقی همبستگی و رابطه مثبت وجود دارد و کسانی که از باورهای مذهبی قوی‌ای برخوردار بوده‌اند و خود را ملزم به رعایت حد و حدود الهی می‌دانند و در عمل نیز پایبندی خود را به اثبات رسانیده‌اند، در آنها گرایش به بدی‌ها، گناهان، جرم و جنایت کمتری گزارش شده است و این گونه افراد بیش از دیگران، در حفظ و حراست خود از وسوسه‌های شیطانی و گناه‌آلود کوشیده‌اند و خود را از آلودگی رهانیده‌اند.
به هیچ وجه با آنان رفتار خشن و پرخاشگرانه نداشته باشید چرا که این گونه رفتارها ضمن آسیب زدن به روابط والدین با فرزندان، تأثیر چندانی در اصلاح رفتار نخواهد داشت.
تنبیه گرچه اثر فوری دارد و به عنوان یک عامل بازدارنده ممکن است کودک و نوجوان را از ارتکاب کارهای زشت و از ادامه‌ی تخلف بازدارد ولی معمولاً کودک را نسبت به زشتی کار، آگاه نمی‌سازد و انگیزه‌های درونی را تغییر نمی‌دهد و به تغییر درونی رفتار نمیانجامد. کودک و نوجوانی که از ترس تنبیه دست به کاری نمیزند، ممکن است در خلوت آن کار را انجام دهد یا پنهان کاری کند. علاوه بر این تنبیه تنها به کودک و نوجوان میگوید که چه کاری را نباید انجام دهد اما رفتار درست را به او یاد نمیدهد. مثلاً تنبیه ممکن است پرخاشگری پسران شما را کنترل کند اما به آنها یاد نمیدهد که چگونه دوستانه رفتار کنند. بنابراین تنبیه گاهی اصلاً اثر تربیتی ندارد، گذشته از این که اثرات منفی زیادی نیز بر روح و روان کودک و نوجوان باقی می‌گذارد. اصول تربیت اقتضا می‌کند که آدمی عمل خلاف را نه از ترس تنبیه، بلکه به صرف خلاف بودن آن مرتکب نشود و تنها برای این که وجدانش از ارتکاب به گناه مبرا باشد، از انجام آن سر باز زند پس تنبیه، در درازمدت عملاً رفتار تنبیه شده را از خزانه‌ی رفتار حذف نمی‌کند و توفیق موقتی آن به بهای گزاف کاهش کارآمدی کلی فرد تمام می‌شود. چنین به نظر می‌رسد که «تنبیه» صرفاً رفتار ناشایست را پس می‌زند و زمانی که دیگر تهدید تنبیه وجود نداشته باشد، نرخ پاسخ، به میزان اولیه باز می‌گردد. بنابراین، گرچه تنبیه اغلب خیلی موثر به نظر می‌رسد، اما در واقع اثری ناپایدار برجای می‌گذارد و در درازمدت بی‌تأثیر است.
با این وصف، اگر پسران‌تان از این به بعد کار ناشایستی انجام دادند یا رفتار زشت‌شان را تکرار کردند که به هیچ وجه قابل گذشت نیست، در این فرض توصیه می‌شود به جای تنبیه بدنی به روش‌های جایگزین روی بیاورید. روش‌هایی مانند: بی اعتنایی به آنها (قهر کوتاه مدت با آنان)، نادیده گرفتن (بی‌توجهی)، تغییر محیط، تذکرِ تلویحی، عتاب (تهدید)، حذف پاداش‌ها و امتیازها، تعیین جریمه و…
از سرزنش و نکوهش مکرر و دائمی آنان به شدت بپرهیزید چرا که همان طور که در روایات ذکر شده این مسئله سبب لجاجت آنان می‌شود.
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «لْإِفْرَاطُ فِی الْمَلَامَةِ تَشُبُّ نِیرَانَ اللَّجَاج » (1)؛ «افراط در ملامت و سرزنش، شعله لجاجت را بر می‌افروزد».
در پایان، توجه شما را به سخن گهرباری از امام علی (علیه‌السلام) در خصوص تربیت فرزند جلب می‌کنیم:
آن امام همام در روایتی می‌فرماید:
«اِذا عاتَبْتَ الْحَدَثَ فَاتْرُک لَهُ مَوْضِعا مِنْ ذَ نْبِهِ لِئَلاّ یَحْمِلَهُ الاِْخراجُ عَلَى الْمُکابَرَةِ» (2) ؛«هرگاه نوجوان را توبیخ کردى، برخى خطاهاى او را نادیده بگیر، تا توبیخ تو، او را به مقابله وادار نسازد».
همواره موفق و کامروا باشید.
پی‌نوشت‌ها:
1. حرانی، ابن شعبه، حسین بن روح، تحف العقول، قم: جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم، 1404ق، ص84.
2. ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 20، ص333، ح 819 .